Жерүсті су объектілеріндегі және (немесе) олардың учаскелеріндегі су сапасын сыныптаудың бірыңғай жүйесін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Су ресурстары және ирригация министрінің 2025 жылғы 4 маусымдағы № 111-НҚ бұйрығы

ЗҚАИ-ның ескертпесі!
Осы бұйрық 10.06.2025 ж. бастап қолданысқа енгізіледі

Қазақстан Республикасы Су Кодексінің 41-бабы 4-тармағына, Қазақстан Республикасы Құқықтық актілер туралы Заңының 27-бабы 2-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған жерүсті су объектілеріндегі және (немесе) олардың учаскелеріндегі су сапасын сыныптаудың бірыңғай жүйесі бекiтілсін:

2. Күші жойылды деп танылсын:

1) "Су объектілерінде су сапасын жіктеудің бірыңғай жүйесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі Су ресурстары комитеті төрағасының 2016 жылғы 9 қарашадағы № 151 бұйрығы (нормативтік құқықтық актілер мемлекеттік тіркеу Тізілімінде № 14513 болып тіркелген).

2) "Су объектілерінде су сапасын жіктеудің бірыңғай жүйесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі Су ресурстары комитеті төрағасының 2016 жылғы 9 қарашадағы № 151 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Су ресурстары және ирригация министрлігінің Су шаруашылығы комитеті Төрағасының 2024 жылғы 20 наурыздағы № 70 бұйрығы (нормативтік құқықтық актілер мемлекеттік тіркеу Тізілімінде № 34195 болып тіркелген).

3. Қазақстан Республикасы Су ресурстары және ирригация министрлігінің Су ресурстарын реттеу, қорғау және пайдалану комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін оны Қазақстан Республикасы Су ресурстары және ирригация министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды қамтамасыз етсін.

4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасы Су ресурстары және ирригация вице-министріне жүктелсін.

5. Осы бұйрық 2025 жылғы 10 маусымнан бастап қолданысқа енгізіледі және ресми жариялануға тиіс.

Қазақстан Республикасы Су ресурстары және ирригация министрі

Н. Нұржігітов

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Денсаулық сақтау министрлігі

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Экология және табиғи ресурстар

министрлігі

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Ұлттық экономика

министрлігі

Қазақстан Республикасы Су ресурстары және ирригация министрінің 2025 жылғы 4 маусымдағы № 111-НҚ бұйрығымен бекітілген

Жерүсті су объектілеріндегі және (немесе) олардың бөліктеріндегі суды жіктеудің бірыңғай жүйесін бекіту туралы

№	Нормаланатын көрсеткіштер	Химиялық символ	Өлшем бірлігі	Сапа сыныптары бойынша су сапасы стандарттарының сандық мәні
				1 сынып **	2 сынып **	3 сынып **	4 сынып **	5 сынып **	6 сынып **
Оттегілік режим шарты
1	Температура	T воды	0C	Жазда 20-280С				Қыста 5-80С
2	Еріген оттегі	О2	мг О2/л	≥6	≥4	≥4	4	4	≤3
3	Оттегімен қанығуы	О2	% қанықтыру О2/л	>90%	≥80%	≥60%	≥40%	<40%	≤20 %
4	Оттегіні биохимиялық тұтыну (5 тәулік)	ОБТ5	мг О2/л	2,1	2,1	3,0	5,0	6,0	>6,0
5	Оттегіні биохимиялық тұтыну (толық)	ОБТтолық	мг О2/л	3,0	3,0	6,0	7,0	8,0	>8,0
6	Оттегіні химиялық тұтыну (перманганат)	ХПК (перм)	мг О2/л	<7,0	7,0	15,0	20,0	20,0	>20,0
7	Оттегін химиялық тұтыну (бихромат)	ХПК (бихр)	мг О2/л	≤15,0	15,0	30,0	35,0	40,0	>40,0
8	рН			6,5-8,5	6,5-8,5	6,0-9,0	6,0-9,0	6,0-9,0	<6,0->9,0
Органолептикалық параметрлері
9	Иіс		балл	<2,0	2,0	2,0	4,0	4,0	5,0
10	Түстілігі		градус	<20	20	30	40	80	>80
11	Мөлдірлігі		см	>20	20	3-10	2,0	2,0	<2,0
12	Қалқыма заттар		мг/л	Сфон.+ 0,25	Сфон.+ 0,75	Сфон.+ 1,0	Сфон.+ 5,0	Сфон.+ 10,0	>Сфон. 10,0
Минералдылығы
13	Жалпы минералдылығы; Иондар сомасы; Құрғақ қалдық; Тұздылығы	Минжалпы	мг/л	≤1000	1000	1300	1500	≤2000	>2000
14	Меншікті электр өткізгіштік		мкСм/см	50	500	1000	1500	1500	>1500
15	Тотығу-тотықсыздану потенциалы2	ОВП1	Eh, мВ	400	500	600	700	700	>700
16	Сульфаттар	SO42-	мг/л	<100	100	500	≤600	≤1500	>1500
17	Хлоридтер	Cl-	мг/л	300	350	350	400	400	>400
18	Кальций	Ca2+	мг/л	180	180	170	150	150	180 (150 ***)
19	Магний	Mg2+	мг/л	≤20,0	20,0	60,0	≤100,0	100	>100
20	Натрий	Na+	мг/л	120,0	200,0	200,0	200,0	200,0	>200,0
21	Калий	K+	мг/л	50,0	50,0	50,0	<100,0	100,0	>100,0
22	Сілтілік2	HCO3-	мг CaCO3/л	<40,0	40,0-<50,0	50,0-<100,0	100,0-<200,0	200,0	>200
23	Кермектілік 3		мг-экв/л	<4,0	6	9	10	13	≥15
24	Көмірқышқыл газы	CO2	мг/л	0,2	0,4	1,0	2,0	3,0	≥4,0
Биогенді заттар
25	Жалпы азот	Nжалпы	мг N/л	1,5	4,0	8,0	20,0	20,0	>20,0
26	Нитрат ион	NO3-	мг/л	≤40,0	40,0	45,0	45,0	45,0	>45,0
27	Нитрит ион	NO2-	мг/л	0,1	3,3	3,3	3,3	5,0	>5,0
28	Аммоний ион	NH4+	мг/л	≤0,5	0,5	1,0	2,0	2,6	>2,6
29	Аммиак	NH3·nH2O	мг/л	0,05	0,05	0,10	0,20	0,26	>0,26
30	Аммиак азот бойынша		мг/л	<2,0	2,0	2,0	2,3	2,7	>2,7
31	Фосфор жалпы	Ржалпы	мг Р/л	0,1	0,2	0,4	1,0	1,0	>1,0
32	Фосфаттар	РО43-	мг/л	0,2	0,4	0,7(3,5) ****	1,0	≤3,5	>3,5
33	Фосфор үш хлорлы	PCl3	мг/л	0,01	0,01	0,25	0,60	>0,60	>0,60
34	Бор	В	мг/л	≤0,5	0,5	0,7	1,3	2,0	>2,0
35	Кремний	Si	мг/л	10,0	10,0	12,0	12,0	12,0	>12,0
Металдар
36	Алюминий	Al	мг/л	0,04	0,04	0,50	0,50	0,50	>0,50
37	Бериллий	Ве	мг/л	0,0001	0,0002	0,0002	0,002	0,004	>0,004
38	Жалпы темір	Feжалпы	мг/л	0,1	0,1	0,3	0,5	0,5	>0,5
	Темір (2+)	Fe2+	мг/л	≤0,005	0,005	0,01	0,02	0,02	>0,02
	Темір (3+)	Fe3+	мг/л	≤0,01	0,01	0,02	0,04	0,05	>0,05
39	Марганец (2+)	Mn2+	мг/л	0,01	0,01	0,10	0,20	0,30	>0,30
40	Кадмий жалпы	Cdжалпы	мг/л	0,005	0,005	0,025	0,125	0,125	>0,125
	Кадмий ерітілген	Cdерт	мг/л	0,001	0,001	0,005	0,025	0,025	>0,025
41	Қорғасын жалпы	Pbжалпы	мг/л	0,12	0,60	0,60	1,00	1,00	>1,00
	Қорғасын ерітілген	Pbерт	мг/л	0,006	0,03	0,03	0,05	0,05	>0,05
42	Сынап жалпы	Hgобщ	мг/л	0,0001	0,0005	0,001	0,001	0,001	>0,001
	Сынап ерітілген	Hgерт	мг/л	0,00002	0,0001	0,0002	0,0002	0,0002	>0,0002
43	Никель жалпы	Niжалпы	мг/л	0,01	0,025	0,05	0,10	0,10	>0,10
	Никель жалпы	Niерт	мг/л	0,008	0,020	0,04	0,08	0,08	>0,08
44	Мыс жалпы	Cuжалпы	мг/л	0,002	0,002	2,0	2,0	2,4	>2,4
	Мыс ерітілген	Cuерт	мг/л	0,001	0,001	1,0	1,0	1,2	>1,2
45	Мырыш жалпы	Znжалпы	мг/л	0,04	0,04	0,04	0,12	0,20	>0,20
	Мырыш етірілген	Znерт	мг/л	0,01	0,01	0,01	0,03	0,05	>0,05
46	Кобальт жалпы	Coжалпы	мг/л	0,01	0,01	0,1	0,1	0,1	>0,1
	Кобальт ерітілген	Coерт	мг/л	0,005	0,005	0,05	0,05	0,05	>0,05
47	Хром жалпы	Можалпы	мг/л	0,002	0,002	0,0040	0,0050	0,0050	>0,0050
	Молибден ерітілген	Моерт	мг/л	0,001	0,001	0,0020	0,0025	0,0025	>0,0025
48	Хром жалпы	Сrжалпы	мг/л	0,1	0,1	0,55	0,55	0,55	>0,55
	Хром (3+)	Сr3+	мг/л	0,07	0,07	0,15	0,15	0,30	>0,30
	Хром (6+)	Сr6+	мг/л	≤0,02	0,02	0,05	0,10	0,25	>0,25
Органикалық заттар
49	Фенолдар (ұшпа)	-	мг/л	0,001	0,001	0,001	0,002	0,005	>0,005
50	Фенолдар	-	мг/л	0,001	0,001	0,005	0,10	0,10	>0,10
51	Мұнай өнімдері	-	мг/л	0,05	0,05	0,10	0,20	0,30	>0,30
52	Ерітілген және эмульсияланған жағдайдағы мұнай және мұнай өнімдері	-	мг/л	0,05	0,05	0,10	0,50	1,0	>1,0
53	СБАЗ, БАЗ, АСБАЗ	-	мг/л	≤0,1	0,1	0,5	0,5	0,7	>0,7
54	Фторидтер	F-	мг/л	0,75	0,75	1,5	2,0	2,1	>2,1
55	Күкіртті су тегі	H2S	мг/л	0,003	0,003	0,003	0,003	0,003	>0,003
56	ПАК және олардың метаболиттері (бенз(а)пирен бойынша)4	-	мг/л	0,00001	0,00001	0,00001	0,00001	0,00001	>0,00001
Улы заттар
57	Цианидтер	CN-	мг/л	0,03	0,035	0,035	0,05	0,10	>0,10
58	Мышьяк жалпы	As	мг/л	0,05	0,05	0,08	0,10	0,10	>0,10
	Мышьяк ерітілген	-	-	0,002	0,002	0,04	0,05	0,05	>0,05
59	Роданидтер	SCN-	мг/л	0,10	0,10	0,10	0,15	0,20	>0,20
Пестицидтер
60	гамма-ГХЦГ (линдан)	-	мг/л	0,00001	0,00001	0,0001	0,0002	0,0003	>0,0003
61	1, 2, 3, 4, 5, 6 - Гексахлорцикло-гексан5	-	мг/л	0,00001	0,00001	0,00001	0,00001	0,00001	>0,00001
62	ДДТ (сумма изомеров)6	-	мг/л	0,000025	0,000050	0,000065	0,000075	0,000075	>0,000075
Гидробиологиялық параметрлері
63	Фитопланктон, зоопланктон, перифитон бойынша Палтле және Букка бойынша сапроб индексі (Сладечек модификациясы)	-	-	<1,0	1,00- 1,50	1,51- 2,50	2,51- 3,50	3,51- 4,00	> 4,00
64	Зообентос бойынша:	-	%	1-20	21-35	36-50	51-65	66-85	86-100 или макробентос отсутствует
	- олигохет жалпы санының су түбіндегі организмдердің жалпы санына қатынасы
	- Вудивисс бойынша биотикалық индекс	-	баллы	10	7-9	5-6	4	2-3	0-1
Микробиологиялық параметрлер
65	Лактозалық оң ішек таяқшалары	ЛКА	в дм3	1000	1000	1000	5000	5000	>5000-<5500
66	Коли-фагтар	-	Бляшка-құраушы бірл.	жоқ	жоқ	<100	100	100	>100-<120
67	Ауру қоздырғыштар	-		жоқ	жоқ	жоқ	жоқ	ізі	ізі
68	Бактериялардың жалпы саны	-	106 кл/см3, кл/мл	<0,5	0,5-1,0	1,1-3,0	3,1-5,0	5,1-10,0	>10,0-<10,5
69	Сапрофитті бактериялар саны	-	103 кл/см3 кл/мл	<0,5	0,5-5,0	5,1-10,0	10,1-50,0	50,1-100	>100-<120
70	Жалпы бактериялар санының сапрофитті бактериялар санына қатынасы	-		<103	>103	103-102	<102	<102	<102

Ескертпе:

* Су объектілеріндегі су сапасын жіктеудің бірыңғай жүйесі (бұдан әрі - жіктеу) "ең жақсы сападағы" судың 1-сыныбынан "ең нашар сападағы" 6-сыныпқа біртіндеп ауыса отырып, суды пайдаланудың алты класына бөлінген. Ұсынылған су сапаның сандық мәндері өзендердегі, каналдардағы, арналық су қоймаларындағы судың сапасын бағалау үшін пайдаланылады және Каспий теңізі, Арал теңізі, Балқаш көлін қоса алғанда, теңіздер мен көлдер үшін қолданылмайды.

** Су пайдаланудың әрбір класы су объектісінің қалыптасқан экологиялық әлеуетіне байланысты су пайдаланудың өз санатымен сипатталады. Су пайдалану санаттарының сипаттамасы осы біріңғай жіктеменің 1-кестесінде келтірілген. Су пайдалану сыныптарын кластарын су пайдалану санаттары (түрлері) бойынша бөлу осы жіктеменің 2-кестесінде келтірілген.

*** 150 мг/л суды өнеркәсіптік мақсатта пайдаланған кезде кальций мөлшеріне таралады (өнеркәсіптік қондырғыларда қақ пайда болу қаупі).

**** Астана қаласы шегіндегі жер үсті су көрсеткіштері үшін.

1-кесте

Суды пайдалану сыныптарының сипаттамасы

№	Су сапасы сыныбы	Суды пайдалану сыныптарының сипаттамасы
1	1 сынып (өте жақсы сапа)	Физикалық-химиялық және биологиялық сапа мәндерінде өзгерістер жоқ (немесе өте аз) жер үсті сулары. Ластаушы заттардың концентрациясы су экожүйелерінің жұмысына әсер етпейді және адам денсаулығына зиян тигізбейді. Осы кластағы жер үсті сулары су пайдаланудың барлық түрлеріне (санаттарына) арналған.
2	2 сынып (жақсы сапа)	Адам іс-әрекетінен аз дәрежеде әсері тиген және суды пайдаланудың барлық түрлеріне (санаттарына) жарамды жер үсті сулары. Ауыз су-шаруашылық мақсатында пайдалану үшін қарапайым су дайындау әдістері қажет.
3	3 сынып (орташа ластанған)	Физикалық-химиялық және биологиялық мәндері адам әрекетіне байланысты су сапасының табиғи фонынан орташа ауытқыған жер үсті сулары. Экожүйенің бұзылуының орташа белгілері тіркеледі. Суды пайдаланудың осы класындағы суды албырт балықтарын өсіру үшін пайдалану қажет емес, ал оларды ауыз су-шаруашылық мақсатында пайдалану үшін тазартудың неғұрлым тиімді әдістері қажет. Суды пайдаланудың барлық басқа санаттары үшін (рекреация, суару, өнеркәсіп) осы кластың түрлері шектеусіз жарамды.
4	4 сынып (ластанған)	Жер үсті сулары адам әрекетіне байланысты су сапасының физикалық-химиялық және биологиялық мәндерінің табиғи фоннан айтарлықтай ауытқуын көрсетеді. Суды пайдаланудың осы класындағы сулар гидроэнергетика, тау-кен өндірісі, гидротранспортты қоса алғанда, суару және өнеркәсіптік су пайдалану үшін ғана жарамды. Суды пайдаланудың осы класындағы суды ауыз су-шаруашылық мақсатына пайдалану үшін су қабылдағыштардағы суды қарқынды (терең) дайындау қажет. Суды пайдаланудың осы класындағы сулар рекреациялық мақсатта ұсынылмайды.
5	5 сынып (өте ластанған)	Адамның іс-әрекетіне байланысты су сапасының табиғи фонынан сапаның физикалық-химиялық және биологиялық мәндерінің айтарлықтай ауытқуын көрсететін жер үсті сулары. Осы кластағы суларды тек өнеркәсіптік суды пайдалану және суару мақсаттары үшін тұндыру карталарында тұндыру әдістерін қолдану кезінде пайдалануға болады
6	6 сынып (жоғары ластанған)	Жер үсті сулары тұрақты антропогендік жүктемеге байланысты су сапасының бірқатар нормаланған көрсеткіштері бойынша айтарлықтай ауытқуларға ие. Осы кластағы суларды тек гидроэнергетика, су көлігі мақсаттары үшін, су сапасының стандарттарын сақтауды қажет етпейтін пайдалы қазбаларды өндіру процестерінде пайдалануға болады. Басқа мақсаттар үшін суды пайдаланудың осы класындағы су ұсынылмайды.

Ескертпе:

Тек қана ауыз су мақсаттары үшін пайдаланылатын 1-сыныптағы жер үсті сулары, сондай-ақ органолептикалық, санитариялық-химиялық және микробиологиялық көрсеткіштер бойынша ауыз су-шаруашылық сумен жабдықтау мақсатында пайдалануға жарамды су пайдаланудың 2 және 3-сыныптағы жер үсті сулары Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 24 қарашадағы № ҚР ДСМ-138 бұйрығымен бекітілген Ауыз су және шаруашылық-тұрмыстық суды пайдалану қауіпсіздігі көрсеткіштерінің гигиеналық нормативтеріне (бұдан әрі - Норматив) (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 30713 болып тіркелген) сәйкес болуы қажет.

Сарқынды суларды, сондай-ақ су пайдаланудың 4 және 5-сыныптарындағы суларды Нормативтердің және "Паразиттік аурулардың алдын алу жөніндегі санитариялық-эпидемияға қарсы және санитариялық-профилактикалық іс-шараларды ұйымдастыруға және жүргізуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 16 мамырдағы № ҚР ДСМ-44 бұйрығымен санитариялық қағидаларын бекіту туралы" санитариялық қағидаларын бекіту туралы" бұйрықтың (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 28086 болып тіркелген) көрсеткіштеріне дейін тазалған жағдайда бұл суларды суару үшін пайдалануға болады.

2-кесте

Су пайдалану сыныптарын суды пайдаланудың санаттары (түрлері) бойынша саралау

Суды пайдалану сыныбы	Тазалау мақсаты/түрі	Су пайдалану сыныптары
		1 сынып	2 сынып	3 сынып	4 сынып	5 сынып	6 сынып
Су экожүйелерінің қызметі	-	+	+	-	-	-	-
Балық өсіру/ихтиофаунаны қорғау	Албырт балық	+	+	-	-	-	-
	Тұқы балық	+	+	+	-	-	-
Ауыз су-шаруашылық сумен жабдықтау және тамақ өнеркәсібі кәсіпорындарын сумен жабдықтау	Қарапайым өңдеу	+	+	-	-	-	-
	Қарапайым өңдеу	+	+	+	-	-	-
	Дағдылы өңдеу	+	+	+	-	-	-
Мәдени-тұрмыстық су пайдалану	Туризм, спорт, демалыс, шомылу	+	+	+	-	-	-
Суару	Дайындықсыз	+	+	+	+	-	-
	Тұндыру карталарын пайдалану кезінде	+	+	+	+	+	-
Өнеркәсіптік су пайдалану	Технологиялық процестер, салқындату процестері	+	+	+	+	+	-
Гидроэнергетика	-	+	+	+	+	+	+
Су көлігі	-	+	+	+	+	+	+
Тау-кен өндірісі	-	+	+	+	+	+	+

Негізгі қысқартулар

oC	Цельсий дәрежесі
мг О2/л	литріне миллиграмм оттегі
% қанығу О2/л	литрге оттегінің қанығу пайызы
%	пайыз
см	сантиметр
мг/л	литріне миллиграмм
мкСм/см	сантиметрге микро Сименс
Eh, мВ	химиялық заттың электрондарды қосу қабілетінің өлшемі, милливольт
мг CaCO3/л	литріне миллиграмм кальций карбонаты
мг-экв/л	миллиграмм-литрге эквивалент
мг N/л	литріне миллиграмм жалпы азот
мг Р/л	бір литрге жалпы миллиграмм фосфор
кл/см3,	текше сантиметрге килолитр
кл/мл	миллилитрге килолитр
дм3	текше дециметр
Сфон	фондық концентрация
СБАЗ	Синтетикалық беттік активті заттар
БАЗ	Беттік активті заттар
АСБАЗ	Анионды синтетикалық беттік активті заттар
ПАК	Полициклді ароматты көмірсутектер
≤	аз немесе тең
≥	көп немесе тең
<	аз
>	көп