"2025-2027 жылдарға арналған қалалық бюджет туралы" Тараз қалалық мәслихатының 2024 жылғы 26 желтоқсандағы № 25-3 шешіміне өзгерістер енгізу туралы

Жаңа

Жамбыл облысы Тараз қалалық мәслихатының 2025 жылғы 11 шілдедегі № 30-2 шешімі

      Тараз қалалық мәслихаты ШЕШТІ:

      1. "2025-2027 жылдарға арналған қалалық бюджет туралы" Тараз қалалық мәслихатының 2024 жылғы 26 желтоқсандағы № 25-3 шешіміне келесі өзгерістер енгізілсін:

      1 - тармақ жаңа редакцияда жазылсын:

      1) кірістер – 95 501 064 мың теңге, оның ішінде:

      салықтық түсімдер – 37 627 100 мың теңге;

      cалықтық емес түсімдер – 600 000 мың теңге;

      негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер – 23 102 220 мың теңге;

      трансферттер түсімі – 34 171 744 мың теңге;

      2) шығындар – 96 040 672 мың теңге;

      3) таза бюджеттік кредиттеу – 0 теңге:

      бюджеттік кредиттер – 0 теңге;

      бюджеттік кредиттерді өтеу – 0 теңге;

      4) қаржы активтерімен операциялар бойынша сальдо – 0 мың теңге:

      қаржы активтерін сатып алу – 0 мың теңге;

      қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдер – 0 теңге;

      5) бюджет тапшылығы (профициті) – - 539 608 мың теңге;

      6) бюджет тапшылығын қаржыландыру (профицитін пайдалану) – 539 608 мың теңге":

      қарыздар түсімі – 11 846 608 мың теңге;

      қарыздарды өтеу – 12 046 000 мың теңге;

      бюджет қаражатының пайдаланылатын қалдықтары – 739 000 мың теңге.

      Көрсетілген шешімнің 1–қосымшасы осы шешімнің қосымшасына сәйкес жаңа редакцияда жазылсын.

      2. Осы шешім 2025 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа енгізіледі.

      Тараз қалалық мәслихатының төрағасы К. Олжабай

  Тараз қалалық мәслихатының
  2025 жылғы 11 шілдедегі
  №30-2 шешіміне қосымша
  Тараз қалалық мәслихатының
  2024 жылғы 26 желтоқсандағы
  №25-3 шешіміне №1 қосымша

Тараз қаласының 2025 жылға арналған бюджеті

Санаты



Сомасы, мың теңге


Сыныбы



Iшкi сыныбы




Атауы

1

2

3




І. КІРІСТЕР

95 501 064

1



САЛЫҚТЫҚ ТҮСІМДЕР

37 627 100


01


Табыс салығы

18 426 000



1

Корпоративтік табыс салығы

7 200 000



2

Жеке табыс салығы

11 226 000


03


Әлеуметтiк салық

7 350 000



1

Әлеуметтік салық

7 350 000


04


Меншiкке салынатын салықтар

6 363 200



1

Мүлiкке салынатын салықтар

3 722 000



3

Жер салығы

258 000



4

Көлiк құралдарына салынатын салық

2 382 000



5

Бірыңғай жер салығы

1 200


05


Тауарларға, жұмыстарға және қызметтерге салынатын iшкi салықтар

1 987 900



2

Акциздер

55 200



3

Табиғи және басқа да ресурстарды пайдаланғаны үшiн түсетiн түсiмдер

162 000



4

Кәсiпкерлiк және кәсiби қызметтi жүргiзгенi үшiн алынатын алымдар

1 770 700


08


Заңдық маңызы бар әрекеттерді жасағаны және (немесе) оған уәкілеттігі бар мемлекеттік органдар немесе лауазымды адамдар құжаттар бергені үшін алынатын міндетті төлемдер

3 500 000



1

Мемлекеттік баж

3 500 000

2



САЛЫҚТЫҚ ЕМЕС ТҮСІМДЕР

600 000


01


Мемлекеттік меншіктен түсетін кірістер

125 235



1

Мемлекеттік кәсіпорындардың таза кірісі бөлігінің түсімдері

5 310



5

Мемлекет меншігіндегі мүлікті жалға беруден түсетін кірістер

116 630



7

Мемлекеттік бюджеттен берілген кредиттер бойынша сыйақылар

2 800



9

Мемлекет меншігінен түсетін басқа да кірістер

495


02


Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелердің тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) өткізуінен түсетін түсімдер

35



1

Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелердің тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) өткізуінен түсетін түсімдер

35


03


Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер ұйымдастыратын мемлекеттік сатып алуды өткізуден түсетін ақша түсімдері

5 100



1

Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер ұйымдастыратын мемлекеттік сатып алуды өткізуден түсетін ақша түсімдері

5 100


04


Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің бюджетінен (шығыстар сметасынан) ұсталатын және қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер салатын айыппұлдар, өсімпұлдар, санкциялар, өндіріп алулар

106 350



1

Мұнай секторы ұйымдарынан түсетін түсімдерді қоспағанда, мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің бюджетінен (шығыстар сметасынан) ұсталатын және қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер салатын айыппұлдар, өсімпұлдар, санкциялар, өндіріп алулар

106 350


06


Басқа да салықтық емес түсiмдер

363 280



1

Басқа да салықтық емес түсiмдер

363 280

3



НЕГІЗГІ КАПИТАЛДЫ САТУДАН ТҮСЕТІН ТҮСІМДЕР

23 102 220


01


Мемлекеттік мекемелерге бекітілген мемлекеттік мүлікті сату

22 192 220



1

Мемлекеттік мекемелерге бекітілген мемлекеттік мүлікті сату

22 192 220


03


Жердi және материалдық емес активтердi сату

910 000



1

Жерді сату

722 000



2

Материалдық емес активтерді сату

188 000

4



ТРАНСФЕРТТЕРДІҢ ТҮСІМДЕРІ

34 171 744


02


Мемлекеттiк басқарудың жоғары тұрған органдарынан түсетiн трансферттер

34 171 744



2

Облыстық бюджеттен түсетiн трансферттер

34 171 744


Функционалдық топ

Сомасы, мың теңге


Бюджеттік бағдарламалардың әкiмшiсi



Бағдарлама




Атауы

1

2

3




ІІ. ШЫҒЫНДАР

96 040 672

01



Жалпы сипаттағы мемлекеттiк қызметтер

3 837 886


112


Аудан (облыстық маңызы бар қала) мәслихатының аппараты

97 398



001

Аудан (облыстық маңызы бар қала) мәслихатының қызметін қамтамасыз ету жөніндегі қызметтер

95 593



003

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

1 805


122


Аудан (облыстық маңызы бар қала) әкімінің аппараты

668 286



001

Аудан (облыстық маңызы бар қала) әкімінің қызметін қамтамасыз ету жөніндегі қызметтер

606 931



003

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

59 045



009

Ведомстволық бағыныстағы мемлекеттік мекемелер мен ұйымдардың күрделі шығыстары

2 310


123


Қаладағы аудан әкімінің аппараты

371 588



001

Қаладағы аудан әкімінің қызметін қамтамасыз ету жөніндегі қызметтер

334 050



022

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

37 538


452


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) қаржы бөлімі

135 643



001

Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) бюджетін орындау және коммуналдық меншігін басқару саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

93 430



003

Салық салу мақсатында мүлікті бағалауды жүргізу

15 576



010

Жекешелендіру, коммуналдық меншікті басқару, жекешелендіруден кейінгі қызмет және осыған байланысты дауларды реттеу

6 000



018

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

20 637


453


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) экономика және бюджеттік жоспарлау бөлімі

136 173



001

Экономикалық саясатты, мемлекеттік жоспарлау жүйесін қалыптастыру және дамыту саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

103 626



004

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

32 547


805


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) мемлекеттік сатып алу бөлімі

42 030



001

Жергілікті деңгейде мемлекеттік сатып алу саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

36 726



003

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

5 304


458


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі

1 099 308



001

Жергілікті деңгейде тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

387 834



013

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

711 474


467


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) құрылыс бөлімі

1 148 201



040

Мемлекеттік органдардың объектілерін дамыту

1 148 201


493


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) кәсіпкерлік, өнеркәсіп және туризм бөлімі

139 259



001

Жергілікті деңгейде кәсіпкерлікті, өнеркәсіпті және туризмді дамыту саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

131 184



003

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

8 075

02



Қорғаныс

105 837


122


Аудан (облыстық маңызы бар қала) әкімінің аппараты

105 837



005

Жалпыға бірдей әскери міндетті атқару шеңберіндегі іс-шаралар

58 799



006

Аудан (облыстық маңызы бар қала) ауқымындағы төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою

47 038

03



Қоғамдық тәртіп, қауіпсіздік, құқықтық, сот, қылмыстық-атқару қызметі

930 157


458


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі

930 157



021

Елдi мекендерде жол қозғалысы қауiпсiздiгін қамтамасыз ету

930 157

06



Әлеуметтiк көмек және әлеуметтiк қамсыздандыру

9 592 053


451


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімі

3 311 444



005

Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек

3 311 444


451


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімі

4 178 035



006

Тұрғын үйге көмек көрсету

100 000



007

Жергілікті өкілетті органдардың шешімі бойынша мұқтаж азаматтардың жекелеген топтарына әлеуметтік көмек

502 943



010

Үйден тәрбиеленіп оқытылатын мүгедектігі бар балаларды материалдық қамтамасыз ету

32 769



013

Белгіленген тұрғылықты жері жоқ тұлғаларды әлеуметтік бейімдеу

285 810



014

Мұқтаж азаматтарға үйде әлеуметтiк көмек көрсету

424 809



017

Мүгедектігі бар адамды абилитациялаудың және оңалтудың жеке бағдарламасына сәйкес мұқтаж мүгедектігі бар адамдарды протездік-ортопедиялық көмекпен, сурдотехникалық және тифлотехникалық құралдармен, мiндеттi гигиеналық құралдармен, арнаулы жүріп-тұру құралдарымен қамтамасыз ету, сондай-ақ санаторий-курорттық емдеу,жеке көмекшінің және ымдау тілі маманының қызметтерімен қамтамасыз ету

2 770 066



027

Халықты әлеуметтік қорғау жөніндегі іс-шараларды іске асыру

61 638


451


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімі

1 602 574



001

Жергілікті деңгейде халық үшін әлеуметтік бағдарламаларды жұмыспен қамтуды қамтамасыз етуді іске асыру саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

182 145



011

Жәрдемақыларды және басқа да әлеуметтік төлемдерді есептеу, төлеу мен жеткізу бойынша қызметтерге ақы төлеу

11 156



021

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

19 377



050

Қазақстан Республикасында мүгедектігі бар адамдардың құқықтарын қамтамасыз етуге және өмір сүру сапасын жақсарту

1 182 039



054

Үкіметтік емес ұйымдарда мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты орналастыру

164 790



067

Ведомстволық бағыныстағы мемлекеттік мекемелер мен ұйымдардың күрделі шығыстары

43 067


491


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) тұрғын үй қатынастары бөлімі

500 000



094

Әлеуметтік көмек ретінде тұрғын үй сертификаттарын беру

500 000

07



Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық

53 875 482


458


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі

2 036 311



002

Мемлекеттiк қажеттiлiктер үшiн жер учаскелерiн алып қою, соның iшiнде сатып алу жолымен алып қою және осыған байланысты жылжымайтын мүлiктi иелiктен айыру

2 036 311


463


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жер қатынастары бөлімі

308 761



016

Мемлекет мұқтажы үшін жер учаскелерін алу

308 761


467


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) құрылыс бөлімі

31 124 520



003

Коммуналдық тұрғын үй қорының тұрғын үйін жобалау және (немесе) салу, реконструкциялау

17 497 550



004

Инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды жобалау, дамыту және (немесе) жайластыру

11 705 386



098

Коммуналдық тұрғын үй қорының тұрғын үйлерін сатып алу

1 921 584


491


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) тұрғын үй қатынастары бөлімі

3 877 445



001

Жергілікті деңгейде тұрғын үй қоры саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

248 082



003

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

2 250



005

Мемлекеттік тұрғын үй қорын сақтауды ұйымдастыру

3 627 113


458


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі

6 374 426



012

Сумен жабдықтау және су бұру жүйесінің жұмыс істеуі

799 583



026

Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) коммуналдық меншігіндегі жылу жүйелерін қолдануды ұйымдастыру

60 611



028

Коммуналдық шаруашылығын дамыту

4 968 670



029

Сумен жабдықтау және су бұру жүйелерін дамыту

545 562


467


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) құрылыс бөлімі

548 025



007

Қаланы және елді мекендерді абаттандыруды дамыту

548 025


458


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі

9 605 994



015

Елдi мекендердегі көшелердi жарықтандыру

2 957 755



016

Елдi мекендердiң санитариясын қамтамасыз ету

1 999 035



017

Жерлеу орындарын ұстау және туыстары жоқ адамдарды жерлеу

1 516



018

Елдi мекендердi абаттандыру және көгалдандыру

4 647 688

08



Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңістiк

8 746 771


455


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі

720 833



003

Мәдени-демалыс жұмысын қолдау

720 833


467


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) құрылыс бөлімі

730 567



011

Мәдениет объектілерін дамыту

730 567


465


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) дене шынықтыру және спорт бөлімі

747 186



001

Жергілікті деңгейде дене шынықтыру және спорт саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

91 970



004

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

14 390



006

Аудандық (облыстық маңызы бар қалалық) деңгейде спорттық жарыстар өткiзу

633 187



032

Ведомстволық бағыныстағы мемлекеттік мекемелер мен ұйымдардың күрделі шығыстары

7 639


467


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) құрылыс бөлімі

5 122 457



008

Cпорт объектілерін дамыту

5 122 457


455


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі

442 102



006

Аудандық (қалалық) кiтапханалардың жұмыс iстеуi

430 102



007

Мемлекеттiк тiлдi және Қазақстан халқының басқа да тiлдерін дамыту

12 000


456


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) ішкі саясат бөлімі

130 000



002

Мемлекеттік ақпараттық саясат жүргізу жөніндегі қызметтер

130 000


455


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі

311 791



001

Жергілікті деңгейде тілдерді және мәдениетті дамыту саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

113 264



010

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

15 800



032

Ведомстволық бағыныстағы мемлекеттік мекемелер мен ұйымдардың күрделі шығыстары

182 727


456


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) ішкі саясат бөлімі

541 835



001

Жергілікті деңгейде ақпарат, мемлекеттілікті нығайту және азаматтардың әлеуметтік сенімділігін қалыптастыру саласында мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

309 264



003

Жастар саясаты саласында іс-шараларды іске асыру

227 042



006

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

5 529

10



Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, қоршаған ортаны және жануарлар дүниесін қорғау, жер қатынастары

276 524


458


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі

12 692



057

Үй жануарларына арналған баспаналарды, уақытша ұстау пункттерін ұстау

12 692


462


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) ауыл шаруашылығы бөлімі

64 663



001

Жергілікті деңгейде ауыл шаруашылығы саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

61 263



006

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

3 400


463


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жер қатынастары бөлімі

199 169



001

Аудан (облыстық маңызы бар қала) аумағында жер қатынастарын реттеу саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

184 300



007

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

14 869

11



Өнеркәсіп, сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі

1 078 670


467


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) құрылыс бөлімі

258 312



001

Жергілікті деңгейде құрылыс саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

232 966



017

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

25 346


468


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) сәулет және қала құрылысы бөлімі

820 358



001

Жергілікті деңгейде сәулет және қала құрылысы саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

167 297



003

Аудан аумағында қала құрылысын дамыту схемаларын және елді мекендердің бас жоспарларын әзірлеу

625 969



004

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

27 092

12



Көлiк және коммуникация

14 575 992


458


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі

14 575 992



022

Көлік инфрақұрылымын дамыту

2 763 489



023

Автомобиль жолдарының жұмыс істеуін қамтамасыз ету

2 424 020



045

Аудандық маңызы бар автомобиль жолдарын және елді-мекендердің көшелерін күрделі және орташа жөндеу

4 260 565



037

Әлеуметтік маңызы бар қалалық (ауылдық), қала маңындағы және ауданішілік қатынастар бойынша жолаушылар тасымалдарын субсидиялау

5 127 918

13



Басқалар

900 000


452


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) қаржы бөлімі

900 000



012

Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергілікті атқарушы органының резерві

900 000

14



Борышқа қызмет көрсету

1 299 180


452


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) қаржы бөлімі

1 299 180



013

Жергілікті атқарушы органдардың облыстық бюджеттен қарыздар бойынша сыйақылар мен өзге де төлемдерді төлеу бойынша борышына қызмет көрсету

1 299 180

15



Трансферттер

822 120


452


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) қаржы бөлімі

822 120



006

Пайдаланылмаған (толық пайдаланылмаған) нысаналы трансферттерді қайтару

40 573



054

Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан берілетін нысаналы трансферт есебінен республикалық бюджеттен бөлінген пайдаланылмаған (түгел пайдаланылмаған) нысаналы трансферттердің сомасын қайтару

781 547




III. Таза бюджеттік кредиттеу

0




Бюджеттік кредиттер

0




Бюджеттік кредиттерді өтеу

0




IV. Қаржы активтерімен операциялар бойынша сальдо

0




Қаржы активтерін сатып алу

0

13



Басқалар

0




Қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдер

0

6



Мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдер

0


01


Мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдер

0



1

Қаржы активтерін ел ішінде сатудан түсетін түсімдер

0




V. Бюджет тапшылығы (профициті)

-539 608




VI. Бюджет тапшылығын қаржыландыру (профицитін пайдалану)

539 608

Санаты



Сыныбы




Iшкi сыныбы





Атауы

Сомасы, мың теңге

1

2

3

7



Қарыздар түсімі

11 846 608


1


Мемлекеттік ішкі қарыздар

11 846 608



2

Қарыз алу келісім-шарттары

11 846 608

8



Бюджет қаражаттарының пайдаланылатын қалдықтары

739 000

Функционалдық топ



Бюджеттік бағдарламалардың әкiмшiсi




Бағдарлама





Атауы

Сомасы, мың теңге

1



2

3

16



Қарыздарды өтеу

12 046 000


452


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) қаржы бөлімі

12 046 000



008

Жергілікті атқарушы органның жоғары тұрған бюджет алдындағы борышын өтеу

12 046 000


Егер Сіз беттен қате тапсаңыз, тінтуірмен сөзді немесе фразаны белгілеңіз және Ctrl+Enter пернелер тіркесін басыңыз

 

бет бойынша іздеу

Іздеу үшін жолды енгізіңіз

Кеңес: браузерде бет бойынша енгізілген іздеу бар, ол жылдамырақ жұмыс істейді. Көбінесе, ctrl-F пернелері қолданылады