Об утверждении Правил формирования, ведения и функционирования единой государственной системы управления топливно-энергетическим комплексом

Приказ Министра энергетики Республики Казахстан от 17 сентября 2025 года № 355-н/қ. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 17 сентября 2025 года № 36862

В соответствии с подпунктом 6-1) статьи 5 Закона Республики Казахстан "Об электроэнергетике" и пунктом 4 статьи 21-1 Закона Республики Казахстан "О теплоэнергетике", ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые Правила формирования, ведения и функционирования единой государственной системы управления топливно-энергетическим комплексом.

2. Департаменту цифровизации Министерства энергетики Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства энергетики Республики Казахстан;

3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа представление в Департамент юридической службы Министерства энергетики Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1) и 2) настоящего пункта.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра энергетики Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр энергетики Республики Казахстан

Е. Аккенженов

"СОГЛАСОВАН"
Министерство финансов
Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Министерство национальной экономики
Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Министерство цифрового развития, инноваций
и аэрокосмической промышленности
Республики Казахстан

Утверждены приказом Министр энергетики Республики Казахстан от 17 сентября 2025 года № 355-н/қ

Правила формирования, ведения и функционирования единой государственной системы управления топливно-энергетическим комплексом

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие Правила формирования, ведения и функционирования единой государственной системы управления топливно-энергетическим комплексом (далее – Правила) разработаны в соответствии с подпунктом 6-1) статьи 5 Закона Республики Казахстан "Об электроэнергетике" (далее – Закон) и пунктом 4 статьи 21-1 Закона Республики Казахстан "О теплоэнергетике".

2. Основные понятия, используемые в настоящих Правилах:

1) пользователь Информационной системы – уполномоченный орган, иные государственные органы Республики Казахстан, субъекты топливно-энергетического комплекса (далее - ТЭК), индивидуальные предприниматели и юридические лица, участвующие в информационном взаимодействии посредством Информационной системы;

2) аналитика данных – процесс обработки данных с целью получения информации и выводов для принятия решения;

3) ТЭК – комплекс, объединяющий отрасли, связанные с добычей и производством первичных энергетических ресурсов, их переработкой в другие виды топлива и преобразованием в другие виды энергии, а также транспортировкой и распределением по потребителям;

4) единая государственная система управления ТЭК (далее - Информационная система) – информационная система уполномоченного органа, предназначенная для сбора, обработки, мониторинга и анализа данных топливно-энергетического комплекса в сфере теплоэнергетики и электроэнергетики посредством информационного взаимодействия физических и юридических лиц, субъектов теплоснабжения с уполномоченным органом и иными государственными органами;

5) информационно-коммуникационная инфраструктура в сфере ТЭК – совокупность технических средств, программного обеспечения, каналов связи, средств измерений, автоматизированных систем управления и учета, а также связанных с ними цифровых компонентов, обеспечивающих сбор, обработку, хранение, передачу и защиту информации в целях функционирования Информационной системы;

6) субъекты в сфере ТЭК – индивидуальные предприниматели и юридические лица, предоставляющие информацию для включения в единую государственную систему управления топливно-энергетическим комплексом;

7) технические требования к субъектам ТЭК – требования к объектам информационно-коммуникационной инфраструктуры субъектов ТЭК в целях сбора, обработки и передачи данных в Информационную систему;

8) кабинет пользователя – компонент Информационной системы, предназначенный для официального информационного взаимодействия индивидуальных предпринимателей и юридических лиц в электронной форме;

9) уполномоченный орган – центральный исполнительный орган Республики Казахстан, осуществляющий формирование и реализацию государственной политики, координацию процесса управления в сферах нефтегазовой, нефтегазохимической промышленности, транспортировки углеводородов, в области недропользования в части углеводородов, государственного регулирования производства нефтепродуктов, газа и газоснабжения, магистрального трубопровода, теплоэнергетики и электроэнергетики, теплоснабжения в части теплоэлектроцентралей и котельных, осуществляющих производство тепловой энергии в зоне централизованного теплоснабжения (за исключением автономных котельных), развития возобновляемых источников энергии;

10) электронная цифровая подпись (далее – ЭЦП) – набор электронных цифровых символов, созданный средствами электронной цифровой подписи и подтверждающий достоверность электронного документа, его принадлежность и неизменность содержания.

Иные термины и определения, используемые в настоящих Правилах, применяются в соответствии с законодательством Республики Казахстан в областях теплоэнергетики и электроэнергетики.

Глава 2. Назначение и структура Информационной системы

3. Настоящие Правила определяют основы цифровой трансформации ТЭК для эффективного взаимодействия уполномоченного органа и субъектов ТЭК посредством Информационной системы, обеспечения централизованного управления ТЭК, формирования соответствующей информации о состоянии и прогнозе развития ТЭК, а также определения минимальных требований к объектам информационно-коммуникационной инфраструктуры субъектов ТЭК.

4. Назначением Информационной системы является:

1) сбор, обработка, информации от субъектов ТЭК в целях включения в Информационную систему, хранение такой информации, обеспечение доступа к ней, ее предоставление и распространение;

2) обеспечение мониторинга и формирования аналитической информации о состоянии ТЭК;

3) прогнозирование и моделирование ТЭК на основе собранных данных от субъектов ТЭК;

4) обеспечение качества осуществляемых государственных функций и доступности государственных услуг, оказываемых уполномоченным органом посредством Информационной системы;

5) обеспечение надежности и безопасности функционирования и взаимодействия субъектов ТЭК с Информационной системой на основе определенных минимальных требований.

5. Структура Информационной системы состоит из следующих элементов:

1) информационная система "Информационная государственная система управления топливно-энергетическим комплексом Республики Казахстан";

2) подсистемы, обеспечивающие функционирование Информационной системы;

3) пользователи Информационной системы.

Глава 3. Порядок функционирования Информационной системы

6. Функционирование Информационной системы осуществляется путем интеграции данных и информации, централизованного управления, автоматизации процессов, стандартизации процедур, а также регулярного мониторинга и контроля. Информационная система также включает сбор и анализ обратной связи для обеспечения постоянного улучшения ее функциональности и эффективности.

7. Оператором информационно-коммуникационной инфраструктуры в сфере ТЭК (далее – Оператор ИКИ) является юридическое лицо, определенное в соответствии с подпунктом 6-2) статьи 5 Закона, осуществляющее обеспечение функционирования сбора информации и (или) оперативной информации в отраслях ТЭК, системный мониторинг и осуществление функций диспетчерской службы в сфере ТЭК, а также сбор данных с механизмом контроля исполнения, обработку данных, прогнозирование, моделирование и предоставление аналитической отчетности по отраслям ТЭК.

8. Создание, развитие и эксплуатация Информационной системы осуществляются на основе следующих требований:

1) полнота, достоверность, своевременность предоставления информации для включения в Информационную систему;

2) непрерывность сбора, обработки информации для включения в Информационную систему;

3) взаимодействие Информационной системы и иных информационных систем;

4) обеспечение энергетической безопасности Республики Казахстан при создании, развитии и эксплуатации Информационной системы.

9. Создание, развитие и эксплуатация Информационной системы осуществляется уполномоченным органом в соответствии с требованиями, установленными Правилами создания, развития, эксплуатации, приобретения объектов информатизации "электронного правительства", а также информационно-коммуникационных услуг, утвержденными приказом исполняющего обязанности Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 28 января 2016 года № 129 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 13282).

10. Информационная безопасность Информационной системы обеспечивается в соответствии с Едиными требованиями в области информационно-коммуникационных технологий и обеспечения информационной безопасности, утвержденными постановлением Правительства Республики Казахстан от 20 декабря 2016 года № 832 (далее – Единые требования) и стандартами в области информационной безопасности, действующими на территории Республики Казахстан.

Глава 4. Порядок взаимодействия и координации рабочих процессов между пользователями

11. Информационное взаимодействие пользователей Информационной системы осуществляется в соответствии с Правилами информационного взаимодействия информационной системы мониторинга оказания государственных услуг с информационными системами, утвержденными приказом исполняющего обязанности Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 30 декабря 2015 года № 1277 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 12968).

12. Информационное взаимодействие пользователей Информационной системы обеспечивает исключение (минимизацию) бумажного документооборота при осуществлении уполномоченным органом сбора, обработки, хранения и мониторинга информации, а также оказания государственных услуг, при котором предоставляется минимальное число документов, подтверждающих юридически значимые факты.

13. Используемые в процессе информационного взаимодействия сведения равнозначны сведениям из документов на бумажном носителе.

14. Включение информации в Информационную систему осуществляется пользователями Информационной системы на основании информации, предоставляемой субъектами ТЭК, в том числе в рамках взаимодействия Информационной системы и иных информационных систем, а также иной обрабатываемой пользователями Информационной системы, осуществляющими использование Информационной системы, в соответствии с настоящими Правилами и Перечнем информационных инструментов, утвержденных приказом Министра национальной экономики Республики Казахстан от 28 декабря 2018 года № 107 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 18117).

15. Субъекты ТЭК обеспечивают полноту и достоверность информации, предоставляемой в обязательном порядке для включения в Информационную систему.

16. Информация для включения в Информационную систему предоставляется пользователями Информационной системы посредством информационно-коммуникационных технологий в форме электронных документов, подписанных посредством ЭЦП, которые направляются в уполномоченный орган с использованием Информационной системы.

17. Доступ к информации, содержащейся в Информационной системе, обеспечивается уполномоченным органом в порядке, установленном пунктом 4 статьи 38 Закона Республики Казахстан "Об информатизации", законодательством Республики Казахстан в области государственной, коммерческой тайны и иной охраняемой законом тайны, с учетом положений настоящих Правил и иными законодательными актами Республики Казахстан.

18. Данные, содержащиеся в Информационной системе, являются информацией ограниченного доступа, за исключением информации, недопустимость ограничения доступа к которой установлена подпунктом 8) статьи 1 Закона Республики Казахстан "О доступе к информации".

19. Правом доступа к информации, включая информацию ограниченного доступа, содержащейся в Информационной системе, с возможностью ее обработки обладает уполномоченный орган, обеспечивающий использование Информационной системы в соответствии с его назначением, включающее мероприятия по проведению корректировки, модификации и устранению дефектов программного обеспечения. Иные пользователи Информационной системы получают доступ к информации, содержащейся в Информационной системе, без возможности ее обработки с учетом ограничений доступа к информации в соответствии со статьей 35 Закона Республики Казахстан "Об информатизации" и настоящими Правилами.

20. Доступ пользователей Информационной системы к общедоступной информации, содержащейся в Информационной системе, обеспечивается уполномоченным органом путем размещения указанной информации на интернет-портале открытых данных.

21. Уполномоченным органом обеспечивается доступ к информации, содержащейся в Информационной системе, с использованием технических (программно-технических) средств Информационной системы:

1) субъектам ТЭК, в отношении предоставленной ими информации и общедоступной информации;

2) пользователям Информационной системы в отношении информации, которая содержится в Информационной системе;

3) иным пользователям Информационной системы.

22. При необходимости получения государственным органам информации о деятельности субъектов предпринимательства, подлежащей в соответствии с настоящими Правилами, предоставленной в Информационной системе, указанные органы в рамках своей компетенции запрашивают эту информацию у уполномоченного органа в соответствии со статьей 11 Закона Республики Казахстан "О доступе к информации".

23. Доступ к информации, содержащейся в Информационной системе, обеспечивается посредством организационно-технических и других условий, необходимых для обеспечения доступа к информации.

24. Интеграция с объектами информатизации "электронного правительства", государственными или иными базами данных и (или) информационными системами осуществляется в соответствии с Правилами интеграции объектов информатизации "электронного правительства", утвержденными приказом исполняющего обязанности Министра информации и коммуникаций Республики Казахстан от 29 марта 2018 года № 123 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 16777).

Глава 5. Порядок сбора, обработки, мониторинга и анализа данных

25. Система обеспечивает сбор и передачу данных об учете производства, передачи и распределения, потребления электрической энергии, а также мониторинг состояния объектов теплоэнергетики и электроэнергетики в реальном времени.

26. Процесс сбора данных организовывается с использованием автоматизированных систем, устройств измерения и других технологий, в соответствии с требованиями главы 9 настоящих Правил.

27. Все собранные данные подлежат обязательной обработке, в том числе анализу для определения эффективности использования энергетических ресурсов и оценки рисков.

28. Обработка данных осуществляется в соответствии со статьей 12 Закона Республики Казахстан "О персональных данных и их защите".

Глава 6. Сбор данных

29. Данные для Информационной системы предоставляются индивидуальными предпринимателями и юридическими лицами в сфере ТЭК.

30. Сбор данных осуществляется с помощью автоматических систем мониторинга и учета, которые обеспечивают регулярную передачу данных в Информационную систему в реальном времени или в установленные интервалы времени.

31. Данные о состоянии оборудования, потреблении и производстве энергии собираются непрерывно с минимальными интервалами времени (в реальном времени каждые 15 минут в зависимости от критичности объекта).

Глава 7. Обработка данных

32. Обработка данных необходима для выявления тенденций, прогнозирования потребностей в энергии, а также для выявления и устранения отклонений, аварий и других нежелательных ситуаций в реальном времени.

33. Обработка данных позволяет также генерировать отчеты и предупреждения для оперативного реагирования на отклонения.

34. Программное обеспечение Информационной системы обеспечивает автоматическую обработку собранных данных, в том числе:

1) фильтрацию и нормализацию данных (удаление шумов и ошибок);

2) преобразование данных в формат, удобный для дальнейшего анализа;

3) идентификацию аномальных ситуаций (чрезмерные колебания напряжения или превышение норм по потреблению энергии).

35. Для обработки данных применяются системы машинного обучения и аналитические платформы, предназначенные для прогнозирования спроса на энергию, выявления технических сбоев, а также оптимизации функционирования объектов теплоэнергетики и электроэнергетики.

36. Программные решения интегрируются с другими системами отрасли и учитываются внешние факторы.

Глава 8. Мониторинг и анализ данных

37. Главной целью мониторинга является обеспечение непрерывного контроля за состоянием объектов теплоэнергетики и электроэнергетики, определение отклонений от нормальных рабочих режимов и своевременное вмешательство при возникновении аварийных ситуаций.

38. Система мониторинга обеспечивает:

1) отслеживание работы всех подключенных объектов и устройств в реальном времени;

2) сигнализацию о нарушениях в технологическом процессе, неисправностях оборудования или угрозах безопасности.

39. Мониторинг включает в себя использование:

1) дистанционного контроля через системы телеметрии;

2) автоматическую сигнализацию о нарушениях через встроенные системы оповещения.

40. Инструменты для визуализации данных содержат графики и диаграммы для быстрой оценки состояния объектов.

41. Мониторинг включает использование алгоритмов для анализа данных в реальном времени с целью быстрого реагирования на отклонения от норм. Алгоритмы основываются на простых пороговых значениях, а также на сложных моделях прогнозирования с использованием данных о предыдущих инцидентах.

42. Анализ данных сосредоточен на:

1) прогнозирование потребности в энергетических ресурсах на основе данных о текущем потреблении и состоянии оборудования;

2) определение и устранение причин сбоев и аварий, а также повышение эффективности работы объектов теплоэнергетики и электроэнергетики;

3) оценку воздействия внешних факторов на потребление и распределение энергии.

43. Для анализа данных используются следующие методы:

1) статистический анализ, включая тренды и прогнозирование;

2) модели машинного обучения для предсказания потребностей в электроэнергии или возникновения неисправностей;

3) корреляционный анализ для выявления зависимостей между различными переменными.

44. В процессе анализа используется программное обеспечение для комплексного анализа данных, которое поддерживает создание отчетов, графиков и прогнозов для принятия решений на всех уровнях управления.

45. Результаты анализа представляются в удобной для восприятия форме, что обеспечит быструю реакцию на выявленные проблемы.

46. На основе собранных и обработанных данных автоматически генерируются регулярные и экстренные отчеты для различных уровней управления (локальный, региональный, национальный).

47. При выявлении отклонений от норм или аномальных ситуаций, система предоставляет рекомендации для корректировки процессов:

1) рекомендации по корректировке потребления энергии в пиковые часы;

2) предложения по оптимизации работы оборудования.

48. При выявлении ошибок или несоответствий в собранных данных, операторы имеют возможность вручную исправить данные с последующим подтверждением изменения через систему.

Глава 9. Требования к объектам информационно-коммуникационной инфраструктуры субъектов ТЭК в целях сбора, обработки и хранения данных

49. В целях обеспечения надежности и безопасности функционирования Информационной системы объекты информационно-коммуникационной инфраструктуры субъектов топливно-энергетического комплекса при осуществлении хранения, обработки и передачи информации подлежат приведению в соответствие с Едиными требованиями, а также с национальным стандартом Республики Казахстан СТ РК ЕС 62443-3-3 "Промышленные коммуникационные сети. Безопасность сетей и систем. Часть 3-3. Требования к системной безопасности и уровням безопасности".

50. Требования для технических средств, предназначенных для измерений, и имеющие метрологические характеристики для передачи данных в Информационную систему определяются в соответствии со статьями 8 и 11-1 Закона Республики Казахстан "Об обеспечении единства измерений", а также национальными стандартами в области обеспечения единства измерений.

51. Объекты информационно-коммуникационной инфраструктуры субъектов ТЭК обеспечиваются источниками бесперебойного питания, каналами связи с использованием серверного оборудования, способными обеспечить сбор, обработку и передачу данных в Информационную систему и уровень криптографической и иной защиты в соответствии с Едиными требованиями.

Глава 10. Требования к объектам информатизации теплоэнергетики и электроэнергетики

52. Требования определяют минимально необходимые условия к объектам информационно-коммуникационной инфраструктуры субъектов теплоэнергетики и электроэнергетики (далее - субъекты), предназначенным для сбора, обработки, хранения и передачи данных в Информационную систему.

53. Настоящие требования направлены на обеспечение надежного, безопасного и бесперебойного информационного взаимодействия субъектов теплоэнергетики и электроэнергетики с Информационной системой.

54. Объекты информатизации субъектов ТЭК обеспечивают автоматизированный сбор, хранение и передачу данных о производстве, передаче, распределении и потреблении тепловой и электрической энергии в Информационную систему.

55. Используемые технические средства обеспечивают надежность, защиту информации и совместимость с государственными и отраслевыми информационными системами.

56. Обмен данными осуществляется по защищенным каналам связи в соответствии с установленными техническими требованиями, передаваемая информация содержит полноту, достоверность и своевременность.

57. Хранение и архивирование данных обеспечивает их сохранность и доступность для уполномоченного органа.

Глава 11. Требования к аппаратно-программным комплексам автоматизированных систем коммерческого учета энергетических ресурсов

58. Аппаратно-программные комплексы автоматизированных систем коммерческого учета электрической и тепловой энергии обеспечивают достоверный и непрерывный учет выработки, передачи, распределения и потребления энергетических ресурсов с использованием сертифицированных средств измерений и программного обеспечения, внесенных в соответствующие реестры и прошедших метрологическую поверку.

59. Все элементы комплексов (счетчики, датчики, контроллеры, серверное оборудование и каналы связи) сертифицированы, соответствуют установленным техническим требованиям и имеют подтверждение соответствия.

60. Передача данных из аппаратно-программного комплекса в Информационную систему осуществляется автоматически, в режиме реального времени или с заданной периодичностью, с использованием защищенных каналов связи и в соответствии с установленными техническими требованиями.

61. Аппаратно-программные комплексы обеспечивают бесперебойное функционирование, резервную архивацию для сохранности данных при сбоях.

62. Аппаратно-программный комплекс автоматизированных систем коммерческого учета энергетических ресурсов обеспечивает отображение состояния приборов учета (активные/неактивные, статус), автоматическое и ручное считывание показаний с фиксацией времени обновления и экспорт данных в стандартные форматы, управление пользователями (просмотр, добавление, редактирование, удаление, фильтрация и разграничение прав доступа), формирование отчетов по электроэнергии и теплу с ведением архивов, выполнением специализированных расчетов и экспортом, выполнение аналитических функций (определение общего, максимального, минимального расхода и динамики), а также предоставление рабочих мест администратора, оператора и абонента.

Глава 12. Требования к автоматизированным системам управления технологическим процессом

63. Автоматизированные системы управления технологическим процессом обеспечивают непрерывное и безопасное управление процессами производства, передачи и распределения энергии, а также оперативный мониторинг параметров в реальном времени в автоматическом и дистанционном режимах.

64. Системы автоматизированной системы управления технологическим процессом фиксируют аварийные и нештатные события, передают технологические данные в Информационную систему, поддерживают функции прогнозирования, анализа и оптимизации режимов работы.

65. Оборудование и программное обеспечение автоматизированной системы управления технологическим процессом обеспечивает отказоустойчивость, интеграцию с автоматизированными системами коммерческого учета электрической и тепловой энергии и обеспечивает требуемый уровень безопасности.

66. Передача и хранение данных в автоматизированной системе управления технологическим процессом обеспечиваются средствами информационной безопасности, включая контроль доступа, аутентификацию пользователей и защиту от несанкционированного вмешательства.

67. Автоматизированная система управления технологическим процессом функционирует бесперебойно (с коэффициентом доступности не менее 99 % времени), проходят регулярное техническое обслуживание и обеспечивают архивирование технологических данных в установленные сроки.

68. Автоматизированная система управления технологическим процессом поддерживает стандартные открытые протоколы обмена данными, обеспечивая возможность интеграции с внешними системами автоматизации, информационными системами субъектов и Информационной системой.

69. Системы автоматизированной системы управления технологическим процессом обеспечивают автоматическую регистрацию событий управления, доступа пользователей, изменения настроек и нештатных ситуаций с возможностью хранения журналов событий не менее 12 месяцев.

70. Программное обеспечение автоматизированной системы управления технологическим процессом поддерживает безопасное обновление с возможностью отката к предыдущей версии, включая централизованное управление обновлениями и уведомление о наличии новых версий.

71. На объектах высокой критичности автоматизированная система управления технологическим процессом включает резервируемые каналы связи, источники питания и серверные узлы с функцией автоматического переключения при отказе основного оборудования.

72. Все внедренные автоматизированные системы управления технологическим процессом сопровождаются эксплуатационной документацией, включающей схемы подключения, инструкции по настройке, порядок технического обслуживания и план восстановления при сбоях.

Глава 13. Технические требования к серверному оборудованию и операционной системе для функционирования автоматизированной системы коммерческого учета

73. Серверное оборудование обеспечивает круглосуточную работу с доступностью не менее 99 %, поддерживать масштабируемость и обработку больших объемов данных в режиме реального времени.

74. Обеспечивается резервирование питания, дисковых массивов, каналов связи, а также регулярное резервное копирование и восстановление данных.

75. Операционная система поддерживает многопользовательский доступ, обновления безопасности и совместимость с базами данных и программным обеспечением автоматизированных систем коммерческого учета электрической и тепловой энергии.

76. Серверные системы обеспечивают защиту информации, включая разграничение прав доступа, аутентификацию пользователей и применение средств информационной безопасности.

77. Серверные системы поддерживают централизованное администрирование, мониторинг, автоматическую диагностику и хранение архивных данных в установленные сроки.

78. Средства измерений и иное оборудование защищаются от внешнего воздействия и (или) несанкционированного доступа для исключения возможности вмешательства в результаты измерений и (или) искажения учетных данных.

79. Информационная система обладает наличием сертификата по подтверждению соответствия требованиям информационной безопасности.

Глава 14. Требования к технологии передачи информации в интеллектуальных системах учета энергетических ресурсов

80. Передача данных осуществляется в автоматическом режиме с заданной периодичностью или в реальном времени, обеспечивая полноту и достоверность информации.

81. Для обмена данными используются протоколы связи, обеспечивающие совместимость с другими информационными системами.

82. Информация передается по защищенным каналам связи с обеспечением целостности, конфиденциальности и доступности данных.

83. Система обеспечивает резервные каналы передачи информации и сохранность данных при сбоях или перебоях в электроснабжении.

84. Технология передачи информации поддерживает мониторинг качества связи и автоматическое восстановление после отказов.

85. Интеллектуальная система учета поддерживает резервирование каналов связи (основной и резервный), а также автоматическое переключение при сбоях для обеспечения бесперебойного функционирования.

86. Технология передачи информации обеспечивает совместимость и интеграцию с государственными и отраслевыми информационными системами.

Глава 15. Требования к средствам измерений, оборудованию и нематериальным активам, осуществляющим учет тепловой и электрической энергии, обеспечивающим возможность присоединения приборов учета

87. Средства измерений тепловой и электрической энергии (в том числе теплосчетчики, электросчетчики, датчики, регистраторы) вносятся в Государственный реестр средств измерений Республики Казахстан, проходят метрологическую поверку и соответствуют национальным стандартам в области обеспечения единства измерений.

88. Оборудование и программное обеспечение обеспечивают возможность удаленного подключения приборов учета к интеллектуальной системе учета тепловой и электрической энергии.

89. Приборы учета поддерживают автоматизированную передачу данных, хранение архивной информации и интеграцию с Информационной системой.

90. Сертифицированные нематериальные активы (программное обеспечение, базы данных, лицензии) обеспечивают защиту информации.

91. Все средства измерений и оборудования имеют возможность модернизации и обновления для обеспечения совместимости с новыми стандартами и протоколами передачи данных.

92. При выходе оборудования из строя субъекты теплоснабжения обеспечивают его замену в срок, установленный уполномоченным органом, с сохранением непрерывности учета.

93. Техническая и метрологическая документация на средства измерений и программное обеспечение хранится в системе в электронном виде.

94. Средства измерений и оборудования защищаются от внешнего воздействия и (или) несанкционированного доступа для исключения возможности вмешательства в результаты измерений и (или) искажения учетных данных.

95. Приборы учета электрической энергии имеют энергонезависимую память, обеспечивающую хранение основных параметров с фиксацией даты и времени, а также обеспечивают запись и сохранение в памяти значений потребленной активной и реактивной электроэнергии в прямом и обратном направлении, как суммарно, так и по каждому тарифу.

96. Приборы учета тепловой энергии оснащаются энергонезависимой памятью, обеспечивающей хранение основных параметров с фиксацией даты и времени, а также запись и сохранение значений потребленной тепловой энергии, тепловой мощности, объема и массы теплоносителя.

97. Приборы учета оснащаются встроенными журналами событий, обеспечивающими фиксацию, регистрацию, хранение и передачу информации о зафиксированных событиях.

Отын-энергетика кешенін басқарудың бірыңғай мемлекеттік жүйесін қалыптастыру, жүргізу және оның жұмыс істеуі қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2025 жылғы 17 қыркүйектегі № 355-н/қ бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2025 жылғы 17 қыркүйекте № 36862 болып тіркелді

"Электр энергетикасы туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 5-бабының 6-1) тармақшасына және "Жылу энергетикасы туралы" Заңның 21-1-бабының 4-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Отын-энергетика кешенін басқарудың бірыңғай мемлекеттік жүйесін қалыптастыру, жүргізу және оның жұмыс істеуі қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің Цифрландыру департаменті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалғаны туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасы энергетика вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Энергетика министрі

Е. Аккенженов

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасының

Қаржы министрлігі

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасының

Ұлттық экономика министрлігі

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасының

Цифрлық даму, инновациялар және

аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі

Қазақстан Республикасы Энергетика министрі 2025 жылғы 17 қыркүйектегі № 355-н/қ бұйрығымен бекітілген

Отын-энергетика кешенін басқарудың бірыңғай мемлекеттік жүйесін қалыптастыру, жүргізу және оның жұмыс істеуі қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Отын-энергетика кешенін басқарудың бірыңғай мемлекеттік жүйесін қалыптастыру, жүргізу және оның жұмыс істеуі қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Электр энергетикасы туралы" Қазақстан Республикасының Заңы (бұдан әрі – Заң) 5-бабының 6-1) тармақшасына және "Жылу энергетикасы туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 21-1-бабының 4-тармағына сәйкес әзірленді.

2. Осы Қағидаларда пайдаланылатын негізгі ұғымдар:

1) Ақпараттық жүйенің пайдаланушысы – Ақпараттық жүйе арқылы ақпараттық өзара іс-қимылға қатысатын уәкілетті орган, Қазақстан Республикасының өзге де мемлекеттік органдары, отын-энергетика кешенінің (бұдан әрі – ОЭК) субъектілері, дара кәсіпкер және заңды тұлғалар;

2) деректер талдамасы – шешім қабылдау үшін ақпарат пен қорытындылар алу мақсатында деректерді өңдеу процесі;

3) ОЭК – бастапқы энергетикалық ресурстарды өндірумен және шығарумен, оларды отынның басқа түрлеріне қайта өңдеумен және энергияның басқа түрлеріне айналдырумен, сондай-ақ тұтынушылар бойынша тасымалдаумен және таратумен байланысты салаларды біріктіретін кешен;

4) ОЭК басқарудың бірыңғай мемлекеттік жүйесі (бұдан әрі – Ақпараттық жүйесі) – заңды және жеке тұлғалардың жылумен жабдықтау субъектілерінің уәкілетті органмен және өзге де мемлекеттік органдармен ақпараттық өзара іс-қимылы арқылы жылу энергетикасы мен электр энергетикасы саласындағы отын-энергетика кешенінің деректерін жинауға, өңдеуге, мониторингтеуге және талдауға арналған уәкілетті органның ақпараттық жүйесі;

5) ОЭК саласындағы ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым – ақпараттық жүйенің жұмыс істеуі мақсатында ақпаратты жинауды, өңдеуді, сақтауды, беруді және қорғауды қамтамасыз ететін техникалық құралдардың, бағдарламалық қамтамасыз етудің, байланыс арналарының, өлшеу құралдарының, басқару мен есепке алудың автоматтандырылған жүйелерінің, сондай-ақ олармен байланысты Цифрлық компоненттердің жиынтығы;

6) ОЭК саласындағы субъектілер – отын-энергетика кешенін басқарудың бірыңғай мемлекеттік жүйесіне енгізу үшін ақпарат беретін дара кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар;

7) ОЭК субъектілеріне қойылатын техникалық талаптар – деректерді жинау, өңдеу және Ақпараттық жүйеге беру мақсатында ОЭК субъектілерінің ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым объектілеріне қойылатын талаптары;

8) пайдаланушы кабинеті – дара кәсіпкер және заңды тұлғалардың электрондық нысандағы ресми ақпараттық өзара іс-қимылына арналған Ақпараттық жүйенің жиынтықтауышы;

9) уәкілетті орган – мұнай-газ, мұнай-газ химиясы өнеркәсібі, көмірсутектерді тасымалдау салаларында, жер қойнауын пайдалану саласындағы көмірсутектер бөлігінде, мұнай өнімдері өндірісін, газ және газбен жабдықтауды, магистральдық құбырды, жылу энергетикасы мен электр энергетикасын, орталықтандырылған жылумен жабдықтау аймағында жылу энергиясын өндіруді (автономды қазандықтардан басқа), жаңартылатын энергия көздерін дамытуды жүзеге асыратын жылу электр орталықтары мен қазандықтар бөлігінде жылумен жабдықтауды мемлекеттік реттеу саласында мемлекеттік саясатты қалыптастыруды және іске асыруды, басқару процесін үйлестіруді жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;

10) электрондық цифрлық қолтаңба (бұдан әрі – ЭЦҚ) – электрондық цифрлық қолтаңба құралдарымен жасалған және электрондық құжаттың дұрыстығын, оның тиесілілігін және мазмұнының өзгермейтіндігін растайтын электрондық цифрлық таңбалар жиынтығы.

Осы Қағидаларда пайдаланылатын өзге терминдер мен анықтамалар Қазақстан Республикасының жылу энергетикасы және электр энергетикасы салаларындағы заңнамасына сәйкес қолданылады.

2-тарау. Ақпараттық жүйенің мақсаты мен құрылымы

3. Осы Қағидалар Ақпараттық жүйе арқылы уәкілетті орган мен ОЭК субъектілерінің тиімді өзара іс-қимылы, ОЭК орталықтандырылған басқаруды қамтамасыз ету, ОЭК жай-күйі мен даму болжамы туралы тиісті ақпаратты қалыптастыру, сондай-ақ ОЭК субъектілерінің ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым объектілеріне қойылатын ең төменгі талаптарды айқындау үшін ОЭК цифрлық трансформациялаудың негіздерін айқындайды.

4. Ақпараттық жүйенің мақсаты:

1) Ақпараттық жүйеге енгізу мақсатында ОЭК субъектілерінен ақпарат жинау, өңдеу, мұндай ақпаратты сақтау, оған қол жеткізуді қамтамасыз ету, оны ұсыну және тарату;

2) ОЭК жай-күйі туралы талдамалық ақпаратты мониторингтеуді және қалыптастыруды қамтамасыз ету;

3) ОЭК субъектілерінен жиналған деректердің негізінде ОЭК-ні болжау және модельдеу;

4) Ақпараттық жүйе арқылы уәкілетті орган көрсететін мемлекеттік көрсетілетін қызметтердің қолжетімділігін және жүзеге асырылатын мемлекеттік функциялардың сапасын қамтамасыз ету;

5) белгіленген ең төменгі талаптардың негізінде ОЭК субъектілерінің Ақпараттық жүйемен жұмыс істеуінің және өзара іс-қимылының сенімділігі мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету болып табылады.

5. Ақпараттық жүйенің құрылымы мына элементтерден тұрады:

1) "Қазақстан Республикасының отын-энергетика кешенін басқарудың ақпараттық мемлекеттік жүйесі" ақпараттық жүйесі;

2) Ақпараттық жүйенің жұмыс істеуін қамтамасыз ететін кіші жүйелер;

3) Ақпараттық жүйенің пайдаланушылары.

3-тарау. Ақпараттық жүйенің жұмыс істеу тәртібі

6. Ақпараттық жүйенің жұмыс істеуі деректер мен ақпаратты интеграциялау, орталықтандырылған басқару, процестерді автоматтандыру, рәсімдерді стандарттау, сондай-ақ тұрақты мониторингтеу мен бақылау арқылы жүзеге асырылады. Ақпараттық жүйе сондай-ақ оның функционалдығы мен тиімділігін үнемі жақсартуды қамтамасыз ету үшін кері байланыс жинауды және оны талдауды қамтиды.

7. ОЭК саласындағы ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым операторы (бұдан әрі – АКИ операторы) – Заңның 5-бабының 6-2) тармақшасына сәйкес айқындалған, ОЭК салаларында ақпарат және/немесе жедел ақпарат жинаудың жұмыс істеуін қамтамасыз етуді, жүйелі мониторингті және ОЭК саласындағы диспетчерлік қызмет функцияларын жүзеге асыратын, сондай-ақ ОЭК салалары бойынша орындауды бақылау, деректерді өңдеу, болжау, модельдеу және талдамалық есептілікті ұсыну тетігімен деректерді жинауды жүзеге асыратын заңды тұлға болып табылады;

8. Ақпараттық жүйені құру, дамыту және пайдалану мынадай талаптардың:

1) Ақпараттық жүйеге енгізу үшін ақпараттың толықтығы, дұрыстығы, уақытылы ұсынылуы;

2) Ақпараттық жүйеге енгізу үшін ақпаратты жинаудың, өңдеудің үздіксіздігі;

3) Ақпараттық жүйенің және өзге де ақпараттық жүйелердің өзара іс-қимылы;

4) Ақпараттық жүйені құру, дамыту және пайдалану кезінде Қазақстан Республикасының энергетикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету негізінде іске асырылады.

9. Ақпараттық жүйені құруды, дамытуды және пайдалануды Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің міндетін атқарушының 2016 жылғы 28 қаңтардағы № 129 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 13282 болып тіркелген) бекітілген "Электрондық үкіметтің" ақпараттандыру обектілерін, сондай-ақ ақпараттық-коммуникациялық көрсетілетін қызметтері құру, дамыту, пайдалану, сатып алу қағидаларында белгіленген талаптарға сәйкес уәкілетті орган жүзеге асырады.

10. Ақпараттық жүйенің ақпараттық қауіпсіздігі Қазақстан Республикасының аумағында қолданылатын ақпараттық қауіпсіздік саласындағы стандарттарға және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2016 жылғы 20 желтоқсандағы № 832 қаулысымен бекітілген Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар және ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы бірыңғай талаптарға (бұдан әрі – Бірыңғай талаптар) сәйкес қамтамасыз етіледі.

4-тарау. Пайдаланушылар арасындағы жұмыс процестерінің өзара іс-қимылы және оны үйлестіру тәртібі

11. Ақпараттық жүйе пайдаланушыларының ақпараттық өзара іс-қимылы Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің міндетін атқарушының 2015 жылғы 30 желтоқсандағы № 1277 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 12968 болып тіркелген) бекітілген Мемлекеттік қызметтер көрсету мониторингі ақпараттық жүйесінің ақпараттық жүйелермен ақпараттық өзара іс-қимылы қағидаларына сәйкес жүзеге асырылады.

12. Ақпараттық жүйе пайдаланушыларының ақпараттық өзара іс-қимылы уәкілетті органның ақпаратты жинауды, өңдеуді, сақтауды және мониторингтеуді, сондай-ақ заң тұрғысынан маңызды фактілерді растайтын құжаттардың ең аз саны ұсынылатын мемлекеттік қызметтер көрсетуді жүзеге асыруы кезінде қағаз құжат айналымын алып тастауды (барынша азайтуды) қамтамасыз етеді.

13. Ақпараттық өзара іс-қимыл процесінде пайдаланылатын мәліметтер қағаз тасығыштағы құжаттардағы мәліметтермен тепе-тең.

14. Ақпаратты Ақпараттық жүйеге енгізуді ОЭК субъектілері ұсынатын ақпараттың негізінде, оның ішінде Ақпараттық жүйенің және өзге де ақпараттық жүйелердің өзара іс-қимылы, сондай-ақ Ақпараттық жүйені пайдалануды жүзеге асыратын пайдаланушылар өңдейтін өзге де Ақпараттық жүйе шеңберінде осы Қағидаларға және Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2018 жылғы 28 желтоқсандағы № 107 бұйрығымен бекітілген Ақпараттық құралдар тізбесіне сәйкес Ақпараттық жүйенің пайдаланушылары жүзеге асырады.

15. ОЭК субъектілері Ақпараттық жүйеге енгізу үшін міндетті түрде ұсынылатын ақпараттың толықтығын және дұрыстығын қамтамасыз етеді.

16. Ақпараттық жүйеге енгізу үшін ақпаратты ақпараттық-коммуникациялық технологиялар арқылы ЭЦҚ арқылы қол қойылған электрондық құжаттар нысанында ұсынады, олар Ақпараттық жүйені пайдалана отырып уәкілетті органға жіберіледі.

17. Ақпараттық жүйеде қамтылған ақпаратқа қолжетімділікті осы Қағидалардың ережелерін және Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық актілерін ескере отырып, "Ақпараттандыру туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 38-бабының 4-тармағында, Қазақстан Республикасының мемлекеттік, коммерциялық құпия және заңмен қорғалатын өзге де құпия саласындағы заңнамасында белгіленген тәртіппен уәкілетті орган қамтамасыз етеді.

18. "Ақпаратқа қол жеткізу туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 1-бабының 8-тармақшасына сәйкес белгіленген қол жеткізуді шектеуге жол берілмейтін ақпаратты қоспағанда, Ақпараттық жүйеде қамтылған деректер қолжетімділігі шектеулі ақпарат болып табылады.

19. Ақпараттық жүйеде қамтылған қолжетімділігі шектеулі ақпаратты қоса алғанда, ақпаратқа оны өңдеу мүмкіндігімен қол жеткізу құқығына Ақпараттық жүйені оның мақсатына сәйкес пайдалануды қамтамасыз ететін, бағдарламалық қамтамасыз етуді түзету, түрлендіру және ақауларды жою жөніндегі іс-шараларды қамтитын уәкілетті орган ие болады. Осы қағидаларға және "Ақпараттандыру туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 35-бабына сәйкес Ақпараттық жүйенің өзге пайдаланушылары ақпаратқа қол жеткізудің шектеулерін ескере отырып, оны өңдеу мүмкіндігінсіз Ақпараттық жүйеде қамтылған ақпаратқа қол жеткізе алады.

20. Ақпараттық жүйе пайдаланушыларының Ақпараттық жүйеде қамтылған жалпыға қолжетімді ақпаратқа қолжетімділігін көрсетілген ақпаратты ашық деректердің интернет-порталына орналастыру арқылы уәкілетті орган қамтамасыз етеді.

21. Уәкілетті орган Ақпараттық жүйенің техникалық (бағдарламалық-техникалық) құралдарын пайдалана отырып, мыналарға:

1) ОЭК субъектілеріне, олар ұсынған ақпаратқа және жалпыға қолжетімді ақпаратқа қатысты;

2) Ақпараттық жүйенің пайдаланушыларына Ақпараттық жүйеде қамтылған ақпаратқа қатысты қолжетімділігі шектелген;

3) Ақпараттық жүйенің өзге пайдаланушыларына Ақпараттық жүйеде қамтылған ақпаратқа қол жеткізуді қамтамасыз етеді.

22. Мемлекеттік органдарға осы Қағидаларға сәйкес жататын, Ақпараттық жүйеде ұсынылған жататын кәсіпкерлік субъектілерінің қызметі туралы ақпарат алу қажет болған жағдайда, аталған органдар өз құзыретінің шеңберінде осы ақпаратты "Ақпаратқа қол жеткізу туралы" Қазақстан Республикасының Заңының 11-бабына сәйкес айқындалған тәртіппен уәкілетті органнан сұратады.

23. Ақпараттық жүйеде қамтылған ақпаратқа қол жеткізу ақпаратқа қол жеткізуді қамтамасыз ету үшін қажетті ұйымдастырушылық-техникалық және басқа да талаптар арқылы қамтамасыз етіледі.

24. "Электрондық үкіметтің" ақпараттандыру объектілерімен, мемлекеттік немесе өзге де дерекқорлармен және (немесе) ақпараттық жүйелермен интеграциялау Қазақстан Республикасы Ақпарат және коммуникациялар министрінің міндетін атқарушының 2018 жылғы 29 наурыздағы № 123 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 16777 болып тіркелген) бекітілген "Электрондық үкіметтің" ақпараттандыру объектілерін интеграциялау қағидаларына сәйкес жүзеге асырылады.

5-тарау. Деректерді жинау, өңдеу, мониторингтеу және оларды талдау тәртібі

25. Жүйе электр энергиясын өндіруді, беруді және таратуды, тұтынуды есепке алу туралы деректерді жинауды және беруді, сондай-ақ жылу энергетикасы мен электр энергетикасы объектілерінің нақты уақыттағы жай-күйін мониторингтеуді қамтамасыз етеді.

26. Деректерді жинау процесі осы Қағидалардың 9-тарауының талаптарына сәйкес автоматтандырылған жүйелерді, өлшеу құрылғыларын және басқа технологияларды пайдалана отырып ұйымдастырылады.

27. Барлық жиналған деректер міндетті түрде өңделеді, оның ішінде энергетикалық ресурстарды пайдалану тиімділігін айқындауға және тәуекелдерді бағалауға тиіс.

28. Деректерді өңдеу Қазақстан Республикасының "Дербес деректер және оларды қорғау туралы" Заңының 12-бабына сәйкес жүзеге асырылады.

6-тарау. Деректерді жинау

29. Ақпараттық жүйе үшін деректерді ОЭК саласындағы жеке кәсіпкер және заңды тұлғалар ұсынады.

30. Деректерді жинау деректерді уәкілетті органның ақпараттық жүйесіне нақты уақытта немесе белгіленген уақыт аралықтарында тұрақты беруді қамтамасыз ететін автоматты мониторингтеу және есепке алу жүйелерінің көмегімен жүзеге асырылады.

31. Жабдықтың жай-күйі, энергияны тұтыну және өндіру туралы мәліметтер ең аз уақыт аралықтарымен үздіксіз жиналады (нақты уақытта объектінің маңыздылық деңгейіне байланысты әр 15 минут сайын).

7-тарау. Деректерді өңдеу

32. Деректерді өңдеу үрдістерін анықтау, энергия қажеттіліктерін болжау, сондай-ақ нақты уақыттағы ауытқуларды, аварияларды және басқа да жағымсыз жағдайларды анықтау және оларды жою үшін қажет.

33. Деректерді өңдеу, сондай-ақ ауытқуларға жедел ден қою үшін есептер мен ескертулер жасауға мүмкіндік береді.

34. Ақпараттық жүйенің бағдарламалық қамтылым жиналған деректерді автоматты түрде өңдеуді, оның ішінде:

1) деректерді сүзу және қалыпқа келтіруді (шу мен қателерді жою);

2) одан әрі талдау үшін деректерді ыңғайлы пішімге түрлендіруді;

3) қалыптан тыс жағдайларды сәйкестендіруді (мысалы, кернеудің шамадан тыс ауытқуы немесе энергия тұтыну нормаларынан асып кетуі) қамтамасыз етеді.

35. Деректерді өңдеу үшін энергияға сұранысты болжау, техникалық ақауларды болжау, сондай-ақ электр энергетикасы объектілерінің жұмысын оңтайландыру үшін машиналық оқыту жүйелері мен талдамалық платформалар қолданылады.

36. Бағдарламалық шешімдер саланың басқа жүйелерімен интеграцияланады және сыртқы факторларды ескереді.

8-тарау. Деректерді мониторингтеу және талдау

37. Мониторингтің басты мақсаты — жылу энергетикасы мен электр энергетикасы объектілерінің жай-күйін үздіксіз бақылауды қамтамасыз ету, қалыпты жұмыс режимдерінен ауытқуларды айқындау және авариялық жағдайлар туындаған жағдайда уақытылы араласу.

38. Мониторингтеу жүйесі мыналарды:

1) барлық қосылған объектілер мен құрылғылардың нақты уақыттағы жұмысын бақылауды;

2) технологиялық процестегі бұзушылықтар, жабдықтың ақаулары немесе қауіпсіздік қатерлері туралы дабыл беруді қамтамасыз етеді.

39. Мониторинг мыналарды:

1) телеметрия жүйелері арқылы қашықтықтан бақылауды;

2) кіріктірілген құлақтандыру жүйелері арқылы бұзушылықтар туралы автоматты дабыл беруді пайдалануды қамтиды;

40. Деректерді визуализациялау құралдары объектілердің жай-күйін жылдам бағалау үшін графиктер мен диаграммаларды қамтиды.

41. Мониторинг нормалардан ауытқуларға жылдам ден қою үшін нақты уақытта деректерді талдау үшін алгоритмдерді қолдануды қамтиды. Алгоритмдер қарапайым шекті мәндерге, сондай-ақ алдыңғы оқыс оқиғалар туралы деректерді пайдалана отырып, болжаудың күрделі модельдеріне негізделеді.

42. Деректерді талдау мыналарға:

1) ағымдағы тұтыну деңгейі мен жабдықтың жай-күйі туралы деректердің негізінде энергетикалық ресурстарға қажеттілікті болжауға;

2) ақаулар мен авариялардың себептерін анықтау және оларды жою, сондай-ақ жылу энергетикасы мен электр энергетикасындағы объектілер жұмысының тиімділігін арттыруға;

3) сыртқы факторлардың энергияны тұтыну деңгейі мен таратуға әсерін бағалауға бағытталған.

43. Деректерді талдау үшін мынадай әдістер:

1) үрдістер мен болжауды қоса алғанда, статистикалық талдау;

2) электр энергиясына қажеттілікті немесе ақаулардың пайда болуын болжауға арналған машиналық оқыту модельдері;

3) әртүрлі айнымалылар арасындағы тәуелділіктерді анықтауға арналған корреляциялық талдау пайдаланылады.

44. Талдау процесінде басқарудың барлық деңгейлерінде шешім қабылдау үшін есептер, графиктер мен болжамдар жасауды қолдайтын деректерді кешенді талдауға арналған бағдарламалық қамтылым пайданылады.

45. Талдау нәтижелері оңай түсінуге болатын түрде ұсынылады, бұл анықталған проблемаларға жылдам ден қоюды қамтамасыз етеді.

46. Жиналған және өңделген деректердің негізінде, басқарудың әртүрлі деңгейлері (жергілікті, аймақтық, ұлттық) үшін тұрақты және шұғыл есептер автоматты түрде жасалады.

47. Нормалардан ауытқулар немесе қалыптан тыс жағдайлар анықталған жағдайда, жүйе процестерді түзету үшін ұсынымдар береді, мысалы:

1) қарбалас сағаттарда энергия тұтынуды түзету жөніндегі ұсынымдар;

2) жабдықтың жұмысын оңтайландыру жөніндегі ұсыныстар.

48. Жиналған деректерде қателер немесе сәйкессіздіктер анықталған жағдайда, операторлардың кейіннен жүйе арқылы өзгерісті растай отырып, деректерді қолмен түзете алу мүмкіндігі бар.

9-тарау. Деректерді жинау, өңдеу және сақтау мақсатында ОЭК субъектілерінің ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым объектілеріне қойылатын талаптары

49. Ақпараттық жүйенің жұмыс істеуінің сенімділігі мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында отын-энергетика кешені субъектілерінің ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым объектілері ақпаратты сақтауды, өңдеуді және беруді жүзеге асыру кезінде Бірыңғай талаптарға, сондай-ақ ҚР СТ IEC 62443-3-3 "Коммуникациялық өнеркәсіптік желілер. Желілер мен жүйелердің қауіпсіздігі. 3-3-бөлім. Жүйелік қауіпсіздік пен қауіпсіздік деңгейіне қойылатын талаптар" Қазақстан Республикасының Ұлттық стандартына сәйкес келтірілуге тиіс.

50. Өлшеуге арналған және деректерді Ақпараттық жүйеге беру үшін метрологиялық сипаттамаларға ие техникалық құралдарға қойылатын талаптар Қазақстан Республикасының "Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы" Заңының 8 және 11-1 баптарына, техникалық реттеу саласындағы заңнамасына, сондай-ақ өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласындағы ұлттық стандарттарға сәйкес айқындалады.

51. ОЭК субъектілерінің ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым объектілері Бірыңғай талаптарға сәйкес деректерді жинауды, өңдеуді және Ақпараттық жүйеге беру мен криптографиялық және өзге де қорғау деңгейін қамтамасыз етуге қабілетті серверлік жабдықты пайдалана отырып, үздіксіз қуаттандыру көздерімен, байланыс арналарымен қамтамасыз етіледі.

10-тарау. Жылу энергетикасын ақпараттандыру объектілеріне қойылатын талаптар

52. Талаптар деректерді жинауға, өңдеуге, сақтауға және Ақпараттық жүйеге беруге арналған жылу энергетикасы мен электр энергетикасы субъектілерінің (бұдан әрі – субъектілер) ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымы объектілеріне қойылатын ең төмен қажетті жағдайларды айқындайды.

53. Осы талаптар жылу энергетикасы мен электр энергетикасы субъектілерінің Ақпараттық жүйемен сенімді, қауіпсіз және үздіксіз ақпараттық өзара іс-қимылын қамтамасыз етуге бағытталған.

54. ОЭК субъектілерін ақпараттандыру объектілері жылу және электр энергиясын өндіру, беру, тарату және тұтыну туралы деректерді Ақпараттық жүйеге автоматтандырылған жинауды, сақтауды және беруді қамтамасыз етеді.

55. Пайдаланылатын техникалық құралдар ақпараттың сенімділігін, қорғалуы мен мемлекеттік және салалық ақпараттық жүйелермен үйлесімділігін қамтамасыз етеді.

56. Берілетін ақпарат толық, дұрыс және уақытылы болуға, ал деректермен алмасу белгіленген техникалық талаптарға сәйкес қорғалған байланыс арналары арқылы жүзеге асырылады.

57. Деректерді сақтау және архивтеу олардың уәкілетті орган үшін сақталуын және қолжетімділігін қамтамасыз етеді.

11-тарау. Энергетикалық ресурстарды коммерциялық есепке алудың автоматтандырылған жүйелерінің аппараттық-бағдарламалық кешендеріне қойылатын талаптар

58. Электр және жылу энергиясын коммерциялық есепке алудың автоматтандырылған жүйелерінің аппараттық-бағдарламалық кешендері тиісті тізілімдерге енгізілген және метрологиялық салыстырып тексеруден өткен сертификатталған өлшеу құралдары мен бағдарламалық қамтылымды пайдалана отырып, энергетикалық ресурстарды өндіру, беру, тарату және тұтынудың дұрыс және үздіксіз есебін қамтамасыз етеді.

59. Кешендердің барлық элементтері (есептегіштер, датчиктер, контроллерлер, серверлік жабдықтар және байланыс арналары) сертификатталған, белгіленген техникалық талаптарға сәйкес келеді және сәйкестікті растайды.

60. Ақпараттық-бағдарламалық кешеннен ақпараттық жүйеге деректерді беру нақты уақыт режимінде немесе берілген кезеңділікпен, қорғалған байланыс арналарын пайдалана отырып және белгіленген техникалық талаптарға сәйкес автоматты түрде жүзеге асырылады.

61. Аппараттық-бағдарламалық кешендер істен шығу кезінде деректердің сақталуы үшін үздіксіз жұмыс істеуді, резервтік мұрағаттауды қамтамасыз етеді.

62. Энергетикалық ресурстарды коммерциялық есепке алудың автоматтандырылған жүйелерінің аппараттық-бағдарламалық кешенін есепке алу аспаптарының жай-күйін (белсенді/белсенді емес, мәртебесі) көрсетуді, жаңарту уақытын белгілей отырып, көрсеткіштерді автоматты және қолмен оқуды және деректерді стандартты форматтарға экспорттауды, пайдаланушыларды басқаруды (қарау, қосу, редакциялау, жою, сүзу және қол жеткізу құқықтарының аражігін ажырату), есептерді қалыптастыруды, архивтерді жүргізуді, мамандандырылған есептеулерді орындауды және экспорттауды, аналитикалық функцияларды орындауды (жалпы анықтаманы анықтау, ең жоғарғы, ең төменгі шығысы мен динамикасы), сондай-ақ әкімшінің, оператордың және абоненттің жұмыс орындарын ұсынуды қамтамасыз етеді.

12-тарау. Технологиялық процесті басқарудың автоматтандырылған жүйелеріне қойылатын талаптар

63. Технологиялық процесті басқарудың автоматтандырылған жүйелері энергияны өндіру, беру және тарату процестерін үздіксіз және қауіпсіз басқаруды, сондай-ақ автоматты және қашықтағы режимдерде нақты уақыттағы параметрлердің жедел мониторингін қамтамасыз етеді.

64. Технологиялық процесті басқарудың автоматтандырылған жүйелері авариялық және штаттан тыс оқиғаларды тіркейді, технологиялық деректерді Ақпараттық жүйеге жібереді, жұмыс режимдерін болжау, талдау және оңтайландыру функцияларын қолдайды.

65. Технологиялық процесті басқарудың автоматтандырылған жүйелерінің жабдығы мен бағдарламалық қамтылымы ақауға төзімді, электр және жылу энергияларының коммерциялық есепке алудың автоматтандырылған жүйелерімен интеграциялануды және қажетті қауіпсіздік деңгейін қамтамасыз етеді.

66. Технологиялық процесті басқарудың автоматтандырылған жүйелерінде деректерді беру және сақтау қол жеткізуді бақылауды, пайдаланушылардың аутентификациясын және рұқсатсыз араласудан қорғауды қоса алғанда, ақпараттық қауіпсіздік құралдарымен қамтамасыз етіледі.

67. Технологиялық процесті басқарудың автоматтандырылған жүйесі үздіксіз жұмыс істейді (уақыттың кемінде 99 % қол жетімділік коэффициентімен), тұрақты техникалық қызмет көрсетуден өтеді және белгіленген мерзімде технологиялық деректерді архивтеуді қамтамасыз етеді.

68. Технологиялық процесті басқарудың автоматтандырылған жүйесі сыртқы автоматтандыру жүйелерімен, субъектілердің ақпараттық жүйелерімен және Ақпараттық жүйемен интеграциялану мүмкіндігін қамтамасыз ете отырып, деректер алмасудың стандартты ашық хаттамаларын қолдайды.

69. Технологиялық процесті басқарудың автоматтандырылған жүйелері оқиғалар журналдарын кемінде 12 ай сақтау мүмкіндігімен басқару оқиғаларын, пайдаланушыларға қол жеткізуді, баптауды өзгертуді және штаттан тыс жағдайларды автоматты түрде тіркеуді қамтамасыз етеді.

70. Технологиялық процесті басқарудың автоматтандырылған жүйелердің бағдарламалық қамтылымы жаңартуларды орталықтандырылған басқаруды және жаңа нұсқалардың бар екендігі туралы хабарламаны қоса алғанда, алдыңғы нұсқаға оралу мүмкіндігімен қауіпсіз жаңартуды қолдайды.

71. Жоғары маңызды объектілерде технологиялық процесті басқарудың автоматтандырылған жүйесі негізгі жабдық істен шыққан жағдайда резервтелген байланыс арналарын, қуат көздерін және автоматты ауысу функциясы бар серверлік тораптарды қамтиды.

72. Барлық енгізілген технологиялық процесті басқарудың автоматтандырылған жүйелері қосу схемаларын, баптау жөніндегі нұсқаулықтарды, техникалық қызмет көрсету тәртібін және істен шығу кезінде қалпына келтіру жоспарын қамтитын пайдалану құжаттамасымен сүйемелденеді.

13-тарау. Коммерциялық есепке алудың автоматтандырылған жүйесінің жұмыс істеуі үшін серверлік жабдыққа және операциялық жүйеге қойылатын техникалық талаптар

73. Серверлік жабдық кемінде 99 % қолжетімділікпен тәулік бойы жұмыс істеуді қамтамасыз етеді, нақты уақыт режимінде деректердің ауқымдылығын және үлкен көлемін өңдеуді қолдайды.

74. Қуат, диск массивтерін, байланыс арналарын резервтеу, сондай-ақ деректерді тұрақты резервтік көшіру және қалпына келтіру қамтамасыз етіледі.

75. Операциялық жүйе көп қолданушыға қолжетімділікті, қауіпсіздік жаңартуларын, мәліметтер базасымен және электр мен жылу энергиясын коммерциялық есепке алудың автоматтандырылған жүйелерінің дерекқор базасымен және бағдарламалық қамтылымымен үйлесімділігін қолдайды.

76. Серверлік жүйелер қол жеткізу құқықтарының аражігін ажыратуды, пайдаланушылардың аутентификациясын және ақпараттық қауіпсіздік құралдарын қолдануды қоса алғанда, ақпаратты қорғауды қамтамасыз етеді.

77. Серверлік жүйелер орталықтандырылған әкімшілендіруді, мониторингті, автоматты диагностикалауды және архивтік деректерді белгіленген мерзімде сақтауды қолдайды.

78. Өлшеу құралдары мен өзге де жабдықтар өлшеу нәтижелеріне араласу және (немесе) есепке алу деректерін бұрмалау мүмкіндігін болдырмау үшін сыртқы әсерден және (немесе) рұқсатсыз қол жеткізуден қорғалады.

79. Ақпараттық жүйе ақпараттық қауіпсіздік талаптарына сәйкестігін растайтын сертификатқа ие болады.

14-тарау. Энергетикалық ресурстарды есепке алудың интеллектуалды жүйелерінде ақпарат беру технологиясына қойылатын талаптар

80. Деректерді беру ақпараттың толықтығы мен дұрыстығын қамтамасыз ете отырып, берілген кезеңділікпен немесе нақты уақыт режимінде автоматты режимде жүзеге асырылады.

81. Деректер алмасу үшін басқа ақпараттық жүйелермен үйлесімділікті қамтамасыз ететін байланыс хаттамалары қолданылады.

82. Ақпарат деректердің тұтастығын, құпиялылығын және қолжетімділігін қамтамасыз ете отырып, қорғалған байланыс арналары арқылы беріледі.

83. Жүйе ақпаратты берудің резервтік арналарын және электрмен жабдықтаудағы істен шығулар немесе үзілістер кезінде деректердің сақталуын қамтамасыз етеді.

84. Ақпаратты беру технологиясы байланыс сапасын мониторингтеуді және істен шыққаннан кейін автоматты түрде қалпына келтіруді қолдайды.

85. Интеллектуалды есеп жүйесі байланыс арналарының резервтік көшірмесін (негізгі және резервтік), сондай-ақ үзіліссіз жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін автоматты түрде ауысуды қолдайды.

86. Ақпаратты беру технологиясы мемлекеттік және салалық ақпараттық жүйелермен үйлесімділікті және интеграциялауды қамтамасыз етеді.

15-тарау. Жылу және электр энергиясын есепке алуды жүзеге асыратын, есепке алу аспаптарын қосу мүмкіндігін қамтамасыз ететін өлшеу құралдарына, жабдыққа және материалдық емес активтерге қойылатын талаптар

87. Жылу және электр энергиясын өлшеу құралдары (оның ішінде жылу есептегіштер, электр есептегіштер, датчиктер, тіркегіштер) Қазақстан Республикасының өлшеу құралдарының мемлекеттік тізіліміне енгізіледі, метрологиялық салыстырып тексеруден өтеді және ұлттық стандарттарға сәйкес келеді.

88. Жабдық пен бағдарламалық қамтылым есепке алу аспаптарын жылу және электр энергиясын есепке алудың интеллектуалды жүйесіне қашықтан қосу мүмкіндігін қамтамасыз етеді.

89. Есепке алу аспаптары деректерді автоматты түрде беруді, архивтік ақпаратты сақтауды және Ақпараттық жүйемен интеграциялауды қолдайды.

90. Сертификатталған материалдық емес активтер (бағдарламалық қамтылым, дерекқорлар базасы, лицензиялар) ақпараттың қорғалуын қамтамасыз етеді.

91. Барлық өлшеу құралдары мен өзге де жабдықтар деректерді берудің жаңа стандарттарымен және хаттамаларымен үйлесімділікті қамтамасыз ету үшін жаңғырту және жаңарту мүмкіндігіне ие болады.

92. Жабдық істен шыққан жағдайда жылумен жабдықтау субъектілері есепке алудың үздіксіздігін сақтай отырып, оны уәкілетті орган белгілеген мерзімде ауыстыруды қамтамасыз етеді.

93. Өлшеу құралдары мен бағдарламалық қамтылымға арналған техникалық және метрологиялық құжаттама жүйеде электрондық түрде сақталады.

94. Өлшеу құралдары мен жабдықтар өлшеу нәтижелеріне араласу және (немесе) есепке алу деректерін бұрмалау мүмкіндігін болдырмау үшін сыртқы әсерден және (немесе) рұқсатсыз қол жеткізуден қорғалады.

95. Электр энергиясын есепке алу аспаптарында күнді және уақытты белгілей отырып, негізгі параметрлердің сақталуын қамтамасыз ететін, сондай-ақ тұтынылған белсенді және реактивті электр энергиясының мәндерінің тікелей және кері бағытта, жиынтық сияқты әр тариф бойынша да жадында жазылуын және олардың сақталуын қамтамасыз ететін энергияға тәуелсіз жады болады.

96. Жылу энергиясын есепке алу аспаптары күнді және уақытты белгілей отырып, негізгі параметрлердің сақталуын, сондай-ақ тұтынылған жылу энергиясының, жылу қуатының, жылу тасымалдағыштың көлемі мен массасы мәндерінің жазылуын және сақталуын қамтамасыз ететін энергияға тәуелсіз жадымен жарақтандырылады.

97. Есепке алу аспаптары тіркелген оқиғалар туралы ақпаратты белгілеуді, тіркеуді, сақтауды және беруді қамтамасыз ететін кіріктірілген оқиғалар журналдарымен жарақтандырылады.