Об утверждении программы по управлению коммунальными отходами в Кокпектинском районе на 2025-2029 годы

Решение Кокпектинского районного маслихата области Абай от 13 августа 2025 года № 30-3/2

      В соответствии с подпунктом 1) пункта 3 статьи 365 Экологического кодекса Республики Казахстан, подпунктом 15) пункта 1 статьи 6 Закона Республики Казахстан "О местном государственном управлении и самоуправлении в Республике Казахстан" и на основании приказа исполняющего обязанности министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 9 августа 2021 года № 318 "Об утверждении Правил разработки программы управления отходами" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 23917), Кокпектинский районный маслихат РЕШИЛ:

      1. Утвердить программу по управлению коммунальными отходами в Кокпектинском районе на 2025-2029 годы согласно приложению к настоящему решению.

      2. Настоящее решение вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

      Председатель районного маслихата Т. Сарманов

  Приложение к решению
Кокпектинского районного
маслихата
от 13 августа 2025 года
№ 30-3/2
Утверждаю
Заказчик: "Отдел архитектуры,
строительства, ЖКХ,
пассажирского
транспорта и автомобильных
дорог
Кокпектинского района область
Абай"
исполняющий обязанности
руководителя отдела
______________________К. Джилкишев

Программа по управлению коммунальными отходами в Кокпектинском районе на 2025-2029 годы

      Разработчик: ТОО "NeotechProKZ"
Директор
____________________А. Кардаш

      село Кокпекты, 2025 год

Программа по управлению коммунальными отходами в Кокпектинском районе на 2025-2029 годы

СОДЕРЖАНИЕ

      1.Паспорт программы

      2.Введение

      3.Анализ текущей ситуации

      3.1. Анализ текущей ситуации по управлению твердыми бытовыми отходами

      3.1.1. Анализ текущей ситуации по сортировке и переработке твердых бытовых отходов.

      3.1.2. Анализ текущей ситуации по захоронению твердых бытовых отходов

      3.1.3. Анализ морфологического состава твердых бытовых отходов

      3.1.4. Выводы по анализу текущей ситуации по управлению твердыми бытовыми отходами.

      3.2. Анализ текущей ситуации по управлению отдельными видами отходов

      3.2.1. Анализ текущей ситуации по управлению медицинскими отходами

      3.2.2. Анализ текущей ситуации по управлению отходами электрического и электронного оборудования, ртутьсодержащих ламп и источников питания

      3.2.3. Анализ текущей ситуации по управлению отходами автомобильных шин и отработанных масел

      3.2.4 .Анализ текущей ситуации по управлению строительными отходами

      3.2.5. Анализ текущей ситуации по управлению крупногабаритными отходами

      3.2.6. Анализ текущей ситуации по управлению бесхозными транспортными средствами

      3.2.7. Анализ текущей ситуации по управлению золошлаковыми отходами

      3.3. Анализ существующей нормативно правовой базы в области управления отходами

      3.4. Обзор зарубежного опыта

      3.4.2. Обзор зарубежного опыта: транспортировка отходов

      3.4.3. Обзор зарубежного опыта: переработка отходов

      3.4.4. Обзор зарубежного опыта: захоронение отходов

      3.4.5. Выводы по обзору зарубежного опыта

      4. Цели, целевые индикаторы, задачи и показатели результатов реализации программы

      4.1. Цели программы

      4.2. Задачи программы

      4.3. Целевые индикаторы и показатели результатов реализации программы

      5. Основные направления, пути достижения целей и задач программы, соответствующие меры

      6. Меры взаимодействия и коммуникации с населением

      7. Необходимые ресурсы и источники финансирования

      8. Приложения

1. Паспорт программы

Наименование

Программа по управлению отходами в Кокпектинском районе на 2025-2029 годы

Основания для разработки

1. Экологический кодекс Республики Казахстан от 2 января 2021 года №400-VI; пункт 1 статьи 335
2. "Приказ и.о. Министра экологии, геологии и природных ресурсов РК № 318 от 09.08.2021 г. "Об утверждении Правил разработки программы управления отходами";
Методические рекомендации местным исполнительным органам по разработке Программы по управлению коммунальными отходами (приказ №154 п от 18.05.2023г).
3. Приказ и. о. Министра здравоохранения Республики Казахстан от 25 декабря 2020 года №ҚР ДСМ-331-2020 "Об утверждении Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к сбору, использованию, применению, обезвреживанию, транспортировке, хранению и захоронению отходов производства и потребления" Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 28 декабря 2020 года №21934.
 

Сроки и этапы реализации Программы

2025 – 2029годы

Государственный орган, ответственный за реализацию программы

ГУ "Отдел архитектуры, строительства, жилищно-коммунального хозяйства, пассажирского транспорта и автомобильных дорог Кокпектинского района области Абай"

Цели программы

-Создание эффективной региональной системы управления отходами, обеспечивающей снижение загрязнения окружающей среды от отходов производства и потребления, включая твердые бытовые отходы;
-предотвращение и уменьшение образования отходов, вовлечение их во вторичный хозяйственный оборот;
-создание эффективных механизмов управления отходами в сфере управления, включая твердые бытовые отходы;
-создание и развитие инфраструктуры экологически безопасной переработки, утилизации и утилизации отходов;
-увеличение объемов переработки и утилизации отходов;
-проведение работ по обеспечению экологической безопасности при хранении и размещении отходов и по завершению эксплуатации территорий, на которых расположены объекты размещения отходов, или по экологическому восстановлению территорий, не соответствующих требованиям экологического и санитарно-эпидемиологического законодательства;
-создание условий для привлечения инвесторов в отрасль для переработки, утилизации и утилизации отходов; формирование экологической культуры населения в сфере управления отходами

Задачи программы

-Формирование организационно-правовых и экономических оснований для комплексного управления отходами Кокпектинского района;
-Модернизация и совершенствование системы сбора и транспортировки разных видов отходов, включая опасные отходы;
-Внедрение раздельного сбора отходов с организацией объектов инфраструктуры
-Обеспечение глубины переработки ТБО до 10% в 2029 году;
-Экологическое просвещение населения в сфере раздельного сбора ТБО

Целевые индикаторы

-Охват населения услугами по сбору и транспортировке отходов -100%;
-Увеличение количества пунктов приема вторичных ресурсов от населения: 2026 год – 5 ед.; 2029 год – 20 ед.
-Доля утилизации твердых бытовых отходов к их образованию 2029 год – 30%;
-Сбор оплаты на услугу сбор, транспортировкаи переработка отходов

Источник и объемы финансирования Программы

Республикалық бюджет
Местный бюджет
Частные инвестиции
 

2. Введение

      Программа по управлению коммунальными отходами для Кокпектинского района на период 2025-2029 г.г., разрабатывается на основании приказа Министра экологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 18.05.2023г. №154 "Об утверждении Методических рекомендаций местным исполнительным органам по разработке программы по управлению коммунальными отходами".

      Программа разрабатывается в соответствии с Экологическим Кодексом, в частности согласно принципу иерархии, установленному статьей 329 Кодекса.

      В Программе представляется описание (характеристика) коммунальных отходов, образующихся в Кокпектинском районе, включая сведения об объеме и составе, скорости образования, классификации, способах накопления, сбора, транспортировки, сортировки, обезвреживания, восстановления и удаления коммунальных отходов, существующей инфраструктуры по обращению с коммунальными отходами.

Основные характеристики региона.

      Кокпектинский район находится в центральной части территории области. На юге район граничит с Аксуатским районом, на западе— с Жарминским, на севере—с Уланским, на востоке — с Самарским и Курчумским районами. Территория района составляет 9,1 тыс. км². Население - 13 032 человек на 01.01.2025г.

      Природно-климатические условия района разнообразны. Северную и западную часть района занимают горная и предгорная зона, более увлажненная в предгорной части, центральную часть занимает мелкосопочная зона с плоскими долинами между массивами мелкосопочника, наиболее засушливая часть района.

      Юго-Восточная часть района примыкает к Зайсанской котловине. Климат Кокпектинского района резко континентальный, засушливый, с большими амплитудами колебания суточных и годовых температур, с неустойчивым увлажнением.

      Горная северная часть Кокпектинского района характеризуется более мягким температурным режимом. Летом температура воздуха здесь несколько ниже, по сравнению с остальной температурой района. Зимой температурный фон несколько выше, о чем свидетельствует отсутствие погод чрезмерного охлаждения. Однако на данной территории длительное время (с октября по апрель) удерживается погода значительного охлаждения. В основном здесь отмечаются ветры горно-долинной циркуляции, по сравнению со всей территорией района эта часть района наиболее обеспечена осадками, а зимой здесь наибольшая высота снежного покрова.

      Мелкосопочная часть характеризуется температурным режимом зимой (в течение 2-2,5 месяцев отмечаются погоды чрезмерного охлаждения, когда температура воздуха опускается до 35-40 градусов по Цельсию). Значительные скорости ветра в наличии снежного покрова здесь способствуют увеличению метелевой деятельности (до 30 дней за сезон).

      Равнинная центральная часть района характеризуется наиболее дискомфортным температурным режимом в летний период, когда жаркая погода отмечается в течение всего лета и нередко в дневные часы температура воздуха превышает 35 градусов. Недостаточное количество осадков и развитая ветровая деятельность способствует возникновению здесь засух и суховеев, а юго-восток данной части района выделяется наиболее развитой пылеветровой деятельностью.

      На юго-востоке района находится часть озера Зайсан. На востоке— Бухтарминское водохранилище на реке Иртыш, в которое впадают реки Кокпекты (притоки— Шегелек, Талды, Косагаш, Киндикти), Большая Буконь (притоки— Тасменке, Тентек, Малая Буконь, Жумба, Лайлы). На западе района реки Аксу, Курайлы, не доходя до озера Зайсан, высыхают в пустынной местности.

      Реализация Программы позволит перейти к комплексному управлению отходами, что включает в себя организацию их сбора, удаления (транспортировки), сортировки, переработки и захоронения, а также реализацию мероприятий по уменьшению количества отходов, направляемых на переработку и захоронение. Вовлечение населения в раздельный сбор отходов, снятие социального напряжения в приграничных к Кокпектинскому району районах, где расположены полигоны для захоронения отходов, куда направляются собранные с территории района отходы. Развитие предприятий малого и среднего бизнеса, занятых в сфере сбора и переработки вторичного сырья.

3. Анализ текущей ситуации

3.1. Анализтекущей ситуации по управлению твердыми бытовыми отходами

      Рост населения в Кокпектинском районе, повышение уровня потребления, увеличение числа юридических лиц приводят к постоянной тенденции роста объемов коммунальных отходов. Особую проблему составляет утилизация твердых бытовых отходов, количество которых заметно возросло за последние несколько лет.

      На территории Кокпектинского района не имеются действующие типовые полигоны твердо-бытовых отходов. Однако имеются специально отведенные места для размещения ТБО, где осуществляется сортировка отходов ручным способом, в процессе данной сортировки отходы подлежат захоронению.

      Району необходимо ежегодно менять более 100 шт. контейнеров, требующих замены в связи с негодностью.

      На рынке стоимость 1 пластикового контейнера 80 тыс. тенге, они отличаются легкостью и качеством при эксплуатации, по сравнению с дорогой в 5 раза оцинкованной металлической. Однако наличие в составе ТБО золы вынуждает устанавливать металлические контейнера.

      При строительстве новых домов в районе необходимо предусмотреть установку мусорных площадок учитывая доступность заезда мусоровозов, учесть количество жителей и количество контейнеров по нормам накопления ТБО, т.е. учесть нагрузку и частоту вывоза ТБО.

      Коммерческий сектор района обслуживается на основании индивидуальных договоров, заключаемых между заказчиком и частными лицами либо организациями. Организации государственного сектора обслуживаются в соответствии с законодательством о государственных закупках.

      В рамках мониторинга выявляются и ликвидируются стихийные свалки на территории Кокпектинского района.

      Благодаря изменению схемы управления отходами уменьшатся объемы ТБО, направляемые ранее на захоронение на полигон.

      Остаются проблемные вопросы по внедрению бестарного метода сбора отходов в частном жилом секторе, внедрению раздельного сбора отходов и развитию пунктов приема вторичного сырья, утилизации иловых осадков, строительству площадок для сбора строительных и крупногабаритных отходов и пр.

3.1.1. Анализ текущей ситуации по сортировке и переработке твердых бытовых отходов

      На территории полигона процесс сортировки отходов включает в себя следующие технологические операции:

      - прием отходов;

      - разгрузка отходов на участке разгрузки ТБО;

      - ручная разборка ТБО с отбором утильных фракций.

      - Анализ текущей ситуации по захоронению твердых бытовых отходов.

      Для обеспечения своевременной подготовки и соблюдения технологической последовательности работ при рекультивации полигона предусматривается:

      подготовительный период:

      техническая рекультивация основного тела полигона ТБО с устройством системы дегазации и верхнего защитного экрана;

      расширение действующего полигона для устройства карт складирования ТБО (на период рекультивации) и административно-хозяйственной зоны биологическая рекультивация основного тела полигона;

      внешнее электроснабжение.

      Технический этап включает в себя: разработку грунта (отходов), срезка откосов с перемещением в основное тело полигона рекультивации, в том числе перемещение отходов, формирование тела полигона рекультивации (создание пирамиды отходов), планировочные работы (устройство верхнего защитного экрана), устройство системы дегазации.

      Биологический этап рекультивации осуществляется вслед за техническим этапом, включает комплекс агротехнических и фитомелиоративных мероприятий, направленных на завершение восстановления нарушенных земель (подготовка плодородного слоя, посев многолетних трав, уход за насаждениями – осуществление 3-х кратного полива и покоса трав в течение года, а также внесения удобрений).

      Карты складирования ТБО на период рекультивации.

      Устройство карт складирования выполняется одновременно с работами технического этапа рекультивации основного тела полигона и включает в себя работы по срезке растительного слоя с участка 3,5га, устройство временных технологических дорог; устройство траншей под карты складирования отходов.

      Устройство административно- хозяйственной зоны включает в себя работы по монтажу зданий и сооружений хозяйственной зоны полигона; устройство площадочных сетей, благоустройство и ограждение, устройство наблюдательной скважины для мониторинга в после рекультивационный период.

      Технический этап рекультивации основного тела полигона ТБО. Данный этап включает в себя следующий перечень работ:

      перемещение отходов, выходящих за проектный контур;

      выемка деградированного грунта, с перемещением в тело полигона складирования, с устройством пересыпных слоев;

      планировка, уплотнение пирамиды отходов и формирование откосов;

      обратная засыпка мест выемки деградированного грунта привозным местным грунтом;

      устройство системы сбора биогаза;

      устройство защитного экрана свалочного тела.

      На этапе технической рекультивации, для обеспечения поверхностного водоотвода, проектом предусмотрена планировка пирамиды отходов и устройство многофункционального защитного экрана.

Анализ морфологического состава твердых бытовых отходов

      В зависимости от сезона морфология ТБО меняется. Летом и осенью пищевых отходов больше, зимой льда на 30%. Это объясняется тем, что в рационе питания населения Кокпектинского района увеличивается количество потребляемых фруктов и овощей в связи с особенностями сезона года. Также наблюдается сокращение содержания пластика, что можно объяснить сокращением в рационе употребления освежительных напитков, которые, как известно, в большей части реализуются в таре из пластика. Также можно отметить сокращение бумажной продукции, стекла и металла.

      В отходах встречаются опасные составляющие – отходы 1 класса опасности – батарейки. Они составляют около 1% ТБО. Кроме того, в твердых бытовых отходах встречаются медицинские отходы класса А и остатки бытовых приборов.

      Морфологический состав ТБО в регионе в 2024 году:

     



      Выводы по анализу текущей ситуации по управлению твердыми бытовыми отходами

      В настоящее время в сфере управления ТБО в Кокпектинском районе имеются следующие основные проблемы на этапе сбора:

      •Неконтролируемое размещение ТБО юридическими лицами в контейнеры для физических лиц;

      •Отсутствует раздельный сбор ТБО следующих видов отходов: бумага, пластик, пищевые отходы;

      •В морфологическом составе ТБО 1% составляют опасные отходы, которые в дальнейшем попадают на полигон ТБО;

      •Внешние факторы, такие, как затруднение доступа к контейнерным площадкам, отсутствие мер для нарушителей, отсутствие стандартов на размеры контейнерных площадок для возможности транспортировки отходов на более крупных мусоровозах, значительно снижают эффективность сбора отходов;

      •Нехватка контейнеров;

      •Нехватка спецтехники, потребность 3 единицы мусоровозов.

      На этапе транспортировки выявляются следующие проблемы:

      •Также ежегодно выявляются несанкционированные свалки на территории района, расходы на ликвидацию которых покрываются за счет бюджетных средств.

      На этапе переработки наблюдается следующее:

      - Требуется установка ограждения по периметру полигона;

      -Требуется приобретение весового оборудования для осуществления деятельности согласно Экологическому кодексу Республики Казахстан;

      - Требуется приобретение оборудования для сжигания мусора при этом вырабатывая электроэнергию – для переработки и сокращения объемов на полигоне твердо-бытовых отходов и как альтернатива подключения к линии электропередачи;

      - Требуется приобретение пресса для вторичного сырья ПЭТ и картона;

      - Переработка ТБО в настоящее время осуществляется неэффективно. Показатель по переработке отходов составляет только 2-4%. При этом 96-98% отходов направляются на захоронение на полигон ТБО;

      - Отсутствуют мощности по глубокой переработке ТБО, за счет которых можно сократить объемы отходов, направляемых на захоронение на полигон;

      - На полигоне также отсутствуют технологии сбора и утилизации свалочного газа, что негативно влияет на объемы выбросов парниковых газов на полигоне.

      Также существуют проблемы при начислении и взаиморасчетах с физическими лицами за услуги по вывозу ТБО. Проблемы с начислением физическим лицам по нормам на количество проживающих связаны с тем, что количество фактически проживающих человек не соответствует количеству зарегистрированных. Более того выявлены проблемы с собираемостью платежей от физических лиц, вследствие чего у услугодателей возникает дебиторская задолженность, которая ежегодно увеличивается на ~6-9%.

      По итогам анализа текущей ситуации также было выявлено, что система не является интегрированной. Отсутствует единая экономическая, административная и организационная модель, которая регулирует взаимоотношения между участниками системы. Как следствие, система работает на грани рентабельности, и каждое предприятие регулярно выступает за повышение тарифа на вывоз ТБО для физических лиц.

      При этом в системе управления отходами отсутствуют некоторые элементы, которые могут генерировать доходы. Потенциальные источники прибыли в системе управления отходами включают в себя переработку и продажу утильных фракций, реализацию вторичного сырья, электрической и тепловой энергии, получаемой при переработке биоразлагаемых отходов и утилизации свалочного газа.

3.2.Анализ текущей ситуации по управлению отдельными видами отходов

      К отдельным видам отходов относятся:

      •медицинские отходы;

      •отходы электрического и электронного оборудования, ртутьсодержащих ламп и источников питания;

      •отходы автомобильных шин и отработанные масла;

      •строительные отходы;

      •крупногабаритные отходы;

      •бесхозные транспортные средства;

      •золошлаковые отходы.

      Отдельные виды отходов запрещается вывозить на полигон ТБО – их сбор и утилизация должны осуществляться специализированными компаниями. Более того, в законодательстве РК обозначены различные требования по сбору, транспортировке и утилизации в зависимости от вида и характеристик отдельных видов отходов.

3.2.1. Анализ текущей ситуации по управлению медицинскими отходами

      Медицинские отходы–это отходы, образующиеся в процессе оказания медицинских услуг и проведения медицинских манипуляций.

      Управление медицинскими отходами на сегодня регулируется Санитарными правилами "Санитарно-эпидемиологические требования к сбору, использованию, применению, обезвреживанию, транспортировке, хранению и захоронению отходов производства и потребления" (утверждены Приказом Министра здравоохранения Республики Казахстан от 23 апреля 2018 года № 187); "Санитарно-эпидемиологические требования к объектам здравоохранения" (утверждены приказом и.о. Министра национальной экономики Республики Казахстан от 24 февраля 2015 года № 127). Ответственным государственным органом Управление здравоохранения области Абай.

      Согласно санитарным правилам "Санитарно-эпидемиологические требования к объектам здравоохранения", утвержденным приказом и.о. Министра национальной экономики Республики Казахстан от 28 февраля 2015 года № 176, медицинские отходы разделены на классы в соответствии со степенью опасности:

      •класс А – неопасные медицинские отходы, подобные ТБО (не имеющие контакта с биологическими жидкостями пациентов, инфекционными больными);

      •класс Б – опасные (эпидемиологически) медицинские отходы (инфицированные и потенциально инфицированные отходы - материалы и инструменты, предметы, загрязненные кровью и другими биологическими жидкостями, патологоанатомические отходы, органические операционные отходы: органы, ткани, пищевые отходы из инфекционных отделений, отходы из микробиологических, клинико-диагностических лабораторий, фармацевтических, иммунобиологических производств, работающих с микроорганизмами 3-4 групп патогенности, биологические отходы вивариев, живые вакцины, непригодные к использованию);

      •класс В – чрезвычайно (эпидемиологически) опасные медицинские отходы (материалы, контактировавшие с больными инфекционными болезнями, которые могут привести к возникновению чрезвычайной ситуаций в области санитарно-эпидемиологического благополучия населения и требуют проведения мероприятий по санитарной охране территории, отходы лабораторий, фармацевтических и иммунобиологических производств, работающих с микроорганизмами 1 - 2 групп патогенности, отходы лечебно-диагностических подразделений фтизиатрических стационаров, отходы от пациентов с анаэробной инфекцией, отходы микробиологических лабораторий, осуществляющих работу с возбудителями туберкулеза);

      •класс Г – токсикологически опасные медицинские отходы (лекарственные, в том числе цитостатики, диагностические, дезинфицирующие средства, не подлежащие использованию, ртутьсодержащие предметы, приборы и оборудование, отходы сырья и продукции фармацевтических производств, отходы от эксплуатации оборудования, транспорта, систем освещения);

      •класс Д – радиоактивные медицинские отходы (все виды отходов, в любом агрегатном состоянии, в которых содержание радионуклидов превышает допустимые уровни, установленные нормами радиационной безопасности).

      В соответствии с требованиями действующего законодательства все организации, имеющие отношение в сфере предоставления услуг по здравоохранению, обязаны сдавать отчетность по медицинским отходам. Министерством здравоохранения РК проводится работа по учету медицинских отходов. В 2019 году законодательно закреплена компетенция ведомства по утверждению порядка предоставления информации по медицинским отходам, и приняты правила, требующие от собственников медицинских отходов ежегодно информировать уполномоченный орган в области охраны окружающей среды.

      В новом Кодексе "О здоровье народа и системе здравоохранения" разработаны требования к физическим и юридическим лицам, осуществляющим деятельность по сбору, транспортировке, хранению, обезвреживанию, захоронению и использованию медицинских отходов. Также пересмотрены требования Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к сбору, использованию, применению, обезвреживанию, транспортировке, хранению и захоронению отходов производства и потребления" и включены дополнительные требования, направленные на контроль качества обезвреживания отходов.

      Предоставление услуг по сбору, транспортировке и утилизации медицинских отходов в настоящее время находится в конкурентной среде. Медицинские учреждения, являющиеся коммунальными предприятиями, в соответствии с действующими нормами в сфере госзакупок работ и услуг, проводят госзакуп услуг по сбору, транспортировке и утилизации мед отходов. Объем услуг (отходы в куб м) определяется по факту работы медучреждения и зависит от объема оказываемых услуг населению. Стоимость услуг определяется на основе коммерческих предложений специализированных организаций по утилизации медицинских отходов.

      В рамках проекта по медицинским отходам ПРООН создала семь центров утилизации медицинских отходов общей мощностью 1 млн 250 тонн в год. (https://www.kaznu.kz/content/files/pages/folder17928).

      С 1 января 2020 года в РК вступил в силу национальный стандарт в сфере обращения с опасными медицинскими отходами СТ РК 3498-2019 "Опасные медицинские отходы. Требования к раздельному сбору, хранению, приему, транспортировке и утилизации (обезвреживанию)". Стандарт утвержден и введен в действие Приказом Председателя Комитета технического регулирования и метрологии Министерства торговли и интеграции Республики Казахстан от "03" декабря 2019 года №451-од.

      Действительно, современная медицина широко использует одноразовые расходные материалы. Это и постельное белье, и халаты, шапочки, перчатки – все, что в течение дня использует персонал больниц. Сегодня в разы увеличилось использование медицинских масок, их тоже необходимо грамотно утилизировать, чтобы не нанести вред окружающей среде.

      Такие отходы, а также медицинские инструменты, отслужившие свой срок, и просроченные лекарства, относятся к классу А – это безопасные отходы. К классу Б относятся предметы и вещества, считающиеся опасными, но не инфекционными. Класс В – опасные отходы, с которыми нужно работать по особому алгоритму, чтобы не допустить распространения инфекций. Также мы перерабатываем предметы класса Г – это люминесцентные лампы с ртутьсодержащим напылением. Это опасный вид утилизации, он требует применения определенных технологий и, конечно же, ответственности.

3.2.2. Анализ текущей ситуации по управлению отходами электрического и электронного оборудования, ртутьсодержащих ламп и источников питания

Отходы электрического и электронного оборудования

      По Кокпектинскому району отходов электрического и электронного оборудования принимает частные предприниматели и вывозят на утилизацию в другие области или в приграничные города Россиской Федерациии.

      Отходы электрического и электронного оборудования в условиях полигона подвергаются коррозии и окислению, а также содержат различные тяжелые металлы, поэтому их захоронение на полигоне ТБО запрещено.

      Образующиеся у физических лиц отходы электрического и электронного оборудования удаляются в контейнеры для ТБО, а отходы крупногабаритного оборудования складируются на контейнерных площадках для ТБО вместе с инертными с точки зрения захоронения КГО (мебель, строительные отходы). Далее отходы электрического и электронного оборудования вывозятся мусор вывозящими организациями на МСК, где извлекаются в ходе сортировки из общего объема отходов.

      Согласно анализу выборки, массовая доля электрооборудования в составе КГО составляет 10%.

      Отходы электрического и электронного оборудования, образующиеся у юридических лиц, утилизируются специальными компаниями на договорной основе.

      Электронные отходы должны вывозиться на склады и производственные помещения для переработки. Основной метод переработки – разбор на ценные компоненты и фракции.

      -списание и утилизация промышленного оборудования;

      -списание и утилизация компьютерной техники и оргтехники; (компьютеры, мониторы, принтеры, факсы, телефоны и др.);

      -списание и утилизация бытовой техники (холодильники, стиральные машины, плиты и др.);

      -списание и утилизация промышленных отходов;

      -списание и утилизация автомобильных шин, аккумуляторов и т. д.;

      -утилизация энергосберегающих, люминесцентных, ртутьсодержащих ламп;

      -утилизация, вывоз отработанных масел.

      Необходимо организовать передвижной пункт приема и на бесплатной основе вывозить на утилизацию отходы электронного и электротехнического оборудования.

3.2.3 Анализ текущей ситуации по управлению отходами автомобильных шин и отработанных масел

      В последние годы повсеместно на ряду с увеличением количества автомобилей растет проблема утилизации отходов изношенных шин. В Кокпектинском районе вопросы утилизации вышедших из употребления шин являются также актуальными.

      Автомобильные шины изготавливаются из резины или других материалов, но с добавлением каучука, в состав входят технический углерод или сажа, диоксид кремния или силикат, сера, натуральные масла или смолы. У производителей имеется свой оптимальный химический состав, который определяет различные характеристики. Вышедшие из эксплуатации автопокрышки являются одним из самых многотоннажных полимерных отходов, вышедшие из употребления шины накапливаются в местах их эксплуатации (в автохозяйствах, на аэродромах, промышленных и сельскохозяйственных предприятиях, шиномонтажных мастерских, горно-обогатительных комбинатах и т.д.). Проблема переработки изношенных шин имеет важное экологическое значение, поскольку засыпанная землей шина разлагается более 150 лет, а вывезенные на свалки или рассеянные на окружающих территориях, шины длительное время загрязняют окружающую среду вследствие высокой стойкости к воздействию внешних факторов (солнечного света, кислорода, озона, микробиологических воздействий).

      Все это время будет происходить вымывание токсичных органических соединений, которые попадут в почву. Места их скопления, особенно в регионах с жарким климатом, служат благоприятной средой обитания и размножения для грызунов, змей и насекомых, являющихся разносчиками различных заболеваний.

      Кроме того, шины обладают высокой пожароопасностью и относятся к 4 классу опасности, а продукты их неконтролируемого сжигания оказывают крайне вредное влияние на окружающую среду (почву, водный, воздушный бассейны). Температура горения шины равна температуре горения каменного угля, поэтому потушить такое возгорание крайне сложно.

      Проблема использования изношенных шин имеет также существенное экономическое значение, поскольку потребности экономики в природных ресурсах непрерывно растут, а их стоимость постоянно повышается. Переработка изношенных шин, содержащих помимо резины, технические свойства которой близки к первоначальным, также большое количество армирующих текстильных и металлических материалов, является источником экономии природных ресурсов.

      В соответствии с пп6 п.1 ст.351Экологического Кодекса РК предусматривает запрет на захоронение шин на полигонах. Утилизация шин, а не их захоронение и сжигание, позволят сохранить природные запасы ценного сырья, стимулировать развитие ресурсосберегающих, дешевых технологий, а также очистить и оздоровить окружающую среду.

      На сегодня имеется Государственный стандарт "Отходы. Шины автотранспортные. Требования безопасности при обращении". Стандарт устанавливает и определяет требования в отношении стадий жизненного цикла отходов шин, камер (в том числе их кусков и фрагментов): сбора, хранения, транспортировки, утилизации и переработки. Требования стандарта могут также распространяться на отходы прочей резиновой продукции.

      В Кокпектинском районе имеются автосервисы и шиномонтажные, предлагающих услуги сбора и утилизации шин . Утилизация отработанных автомобильных шин в соответствии с законодательством РК должна производиться специализированными компаниями, располагающими специальным оборудованием.

      Множество мелких шиномонтажных, пунктов автосервиса складируют у себя шины для дальнейшей передачи переработчикам.

      В процессе переработки шин получают пиролизное топливо, пиролизный техуглерод, резиновую крошку, которую можно использовать в дорожном строительстве, производстве резиновых покрытий для спортивных, детских площадок и пр. Предлагается проработать эффективный механизм переработки шин совместно с ТОО "Оператор РОП".

3.2.4. Анализ текущей ситуации по управлению строительными отходами

      На сегодня на территории Кокпектинского района отсутствуют площадки для сбора строительных отходов. В соответствии с Правилами благоустройства Кокпектинского района вывоз строительных отходов производится на основании отдельного договора.

      Экологическим Кодексом Республики Казахстан запрещено захоронение строительных отходов на полигонах. При утилизации строительных отходов возможно применение бетона, щебня, кирпичного отхода, песка, грунта при изготовлении щебеночной смеси, можно использовать на полигонах для захоронения твердых бытовых отходов в качестве изоляционного материала, или направляться на отсыпку или рекультивацию территорий, где проектно-сметной документацией разрешается их применение.

      Также, согласно пункта 2.5. протокольного поручения заседании Совета по переходу к "Зеленой экономике" при Президенте Республики Казахстан акимам областей поручено применение строительных отходов в уплотнении и рекультивации полигонов твердых бытовых отходов, а также рекультивации исторических мест добычи общераспространенных полезных ископаемых.

3.2.5. Анализ текущей ситуации по управлению крупногабаритными отходами

      В соответствии с Правилами благоустройства Кокпектинского района вывоз крупногабаритных отходов (КГМ) должен производиться на основании отдельного договора со специализированными мусоровывозящими организациями. В районе нет специализированных предприятий, занимающихся сбором, вывозом и захоронением твердо-бытовых отходов. Вывоз мусора с населения на свалку осуществляется физическими лицами на основании устного договора. Но данная норма редко выполняется физическими и юридическими лицами, что приводит к проблеме складирования КГМ на контейнерных площадках общего пользования и дополнительных расходам мусоровывозящими организациями по транспортировке КГМ на МСК либо полигоны.

      Финансирование услуг по вывозу и утилизации КГМ из средств местного бюджета не производится. Для решения указанной проблемы необходимо взаимодействие населения с мусоровывозящими организациями, а также участковых инспекторов отдела полиции Кокпектинского района по выявлению нарушителей Правил благоустройства и привлечению их к административной ответственности. Здесь также важную роль играет участие общественности в пресечении таких нарушений.

      В Кокпектинском районе имеются предприятия, занимающиеся по договору вывозом старой бытовой техники (телевизоров, холодильников и пр.), мебели и их переработкой.

3.2.6. Анализ текущей ситуации по управлению бесхозными транспортными средствами

      В соответствии с Правилами благоустройства Кокпектинского района запрещается:

      На территории жилых домов, а также на придомовой территории не допускается: 1) стоянка и парковка транспортных средств вне специально выделенных и обозначенных знаками и (или) разметками мест.

      В связи с принятием механизма выдачи сертификатов на скидку при покупке нового автомобиля размещение на территориях вышедших из эксплуатации автомобилей практически не наблюдается.

      На сайте ТОО "Оператор РОП" https://recycle.kz размещена информация о порядке сдачи на утилизацию автохлам.

      Акиматами сельских округов периодически проводятся работы по выявлению брошенных, вышедших из эксплуатации, автомобилей, выявление автовладельцев совместно отделом полиции Кокпектинского района и уведомление автовладельцев о необходимости утилизации автохлам.

3.2.7. Анализ текущей ситуации по управлению золошлаковыми отходами

      В соответствии с Типовыми правилами содержания и защиты зеленых насаждений, правил благоустройства территорий городов и населенных пунктов и Правил оказании государственной услуги "Выдача разрешения на вырубку деревьев", утвержденных Приказом Министра национальной экономики Республики Казахстан от 20 марта 2015 года № 235: п. 21. не допускается сброс и складирование золы в контейнеры для твердых бытовых отходов и на контейнерные площадки.

Выводы по анализу текущей ситуации по управлению отдельными видами отходов

      Как показывают данные Информационного обзора по результатам ведения Государственного кадастра отходов производства и потребления, на территории Кокпектинского района ведется сбор и переработка отходов, попадающих под расширенные обязательства производителей.

      Отсутствие на сегодня, Типовых правил обращения с отходами производства и потребления и правил взаимодействия местных исполнительных органов с АО "Жасыл даму" по организации сети приемных пунктов вторичного сырья, попадающего под категорию отходов, на которые распространяются расширенные обязательства производителей, не позволяют активизировать работу по развитию сети приемных пунктов.

3.3. Обзор зарубежного опыта

      В настоящее время управление отходами является одной из наиболее актуальных тем для мирового сообщества, так как объем образуемых отходов ежегодно увеличивается в результате регулярного роста численности населения.

      На сегодня действующие системы управления отходами направлены на минимизацию объемов образования и захоронения отходов, на увеличение вторичного использования сырья и переработка с использованием наилучших имеющихся технологий.

      В странах ЕС еще в 70-е годы 20-го века начали создавать единую систему и внедрять инструменты регулирования, в том числе Директиву по управлению отходами. Первая Директива № 75/442/ЕЭС об отходах (рамочная директива) была принята в 15 июля 1975 года, в дальнейшем в 1991 году в нее были внесены поправки (Директива 91/156/EEC от 18 марта 1991 г.). В 2008 году она была переработана в действующую Директиву ЕС "Об отходах и замене некоторых Директив" (№ 2008/98/ЕС от 19 ноября 2008 г.), которая является рамочным документом, определяющим обращение с отходами в странах ЕС. Основной целью требований является минимизация объемов образования и захоронения отходов, увеличение вторичного использования сырья и переработка с использованием наилучших имеющихся технологий.

      Япония начала внедрять систему управления отходами после стремительного роста экономического развития и индустриализации в 1970-е года. По причине небольшой площади в стране имеется ограниченное количество и небольшая емкость полигонов для захоронения. Система по управлению отходами в Японии в первую очередь направлена на минимизацию объемов образования и захоронения отходов.

      Для применения в Кокпектинском районе в сфере управления отходами имеющегося зарубежного опыты актуальными являются совершенствование сбора и транспортировки отходов, внедрение сбора и утилизации биоразлагаемых отходов, в том числе пищевых отходов, переработки иловых осадков.

3.4.1. Обзор зарубежного опыта: сбор отходов

      Сбор отходов является начальным этапом управления отходами. Эффективность сбора характеризуется объемом собранных отходов от общего объема образованных отходов.

      В разных странах существуют и используются разные схемы сбора отходов:

      • "От двери к двери". Компания-перевозчик собирает отходы от каждого домовладения индивидуально. Данный вариант характеризуется высокими тарифами за услугу вывоза.

      • "Общие контейнерные площадки". Контейнерные площадки располагаются в определенных точках района в зависимости от окрестности (в каждом дворе или для каждого жилого комплекса). Жители приносят и складируют ТБО в контейнерах, расположенных на контейнерных площадках. Местные исполнительные органы организуют сбор и вывоз ТБО согласно установленному графику.

      • "Сбор у обочины". Жители оставляют ТБО у тротуара перед своими домами согласно графику, установленному местными исполнительными органами.

      • "Самовывоз". Жители привозят отходы в специализированные пункты сбора или станции перегрузки. Данный вариант подходит для крупногабаритных и отдельных видов отходов.

      • "Вывоз по договору". Физические лица заключают договора на вывоз ТБО напрямую с компаниями-перевозчиками.

      Выбор метода сбора отходов определяется местными исполнительными органами на основе местных требований законодательства. В мировой практике функционируют смешанный и раздельный методы сбора.

      Распространен раздельный сбор следующих видов отходов:

      • Макулатура;

      • Отходы пластика (включая PET);

      • Стеклобой;

      • Металлолом;

      • Пищевые (органические) отходы, включая садовые отходы;

      • Отходы упаковки.

      Например, раздельный сбор отходов ведется в некоторых странах ЕС (в том числе Германия, Великобритания, Австрия), Японии, некоторых штатах США. В Германии ведется раздельный сбор отходов упаковки, макулатуры, пищевых отходов. Для этого используется 4 вида контейнеров разных цветов. Зеленые контейнеры для сбора пищевых отходов, синие - для отходов бумаги, желтые - для отходов упаковки и черные контейнеры для прочих отходов.

      В Японии ведется раздельный сбор пищевых отходов и отходов упаковки (тара и контейнеры из стекла, пластика, бумаги, картона, алюминия и стали, а также ПЭТ бутылки). В Австрии (Вене) ведется раздельный сбор отходов бумаги, стекла, металла, пластика, пищевых и зеленых (садовых) отходов.

      Преимуществами раздельного сбора являются:

      •вторичное использование материалов или использование отходов в качестве вторичного сырья для производства новых материалов;

      •раздельный сбор предполагает более высокое качество отобранных утильных фракций и соответственно наиболее высокую цену, и разнообразие вариантов производства вторичных материалов и изделий.

      Недостатками раздельного сбора являются:

      •дополнительные затраты на закупку контейнеров для каждого вида сортируемых отходов и специализированного транспорта для вывоза;

      •необходимость строительства дополнительной инфраструктуры;

      •затраты и дополнительные расходы на транспортировку за счет увеличения количества транспорта и маршрутов;

      •существуют сложности по обеспечению высокого качества сортировки у источника – в результате недобросовестности или необразованности населения в контейнеры для определенного типа отходов могут размещаться другие виды, что существенно влияет на эффективность раздельного сбора, а также влечет дополнительные затраты на последующую сортировку;

      •необходимость в регулярном контроле и мониторинге за качеством раздельного сбора также влечет значительные дополнительные затраты;

      •сложность сбора отходов в квартирах, так как по строительным нормам площадь кухонных помещений часто не предусматривает достаточно места для раздельного сбора в отдельных контейнерах.

      Согласно Директиве ЕС об управлении отходами (975/442/ЕЕС) раздельный сбор внедряют, только если это технически, экологически и экономически обоснованно. "Технически обоснованно" означает, что раздельный сбор будет внедрен, используя систему, которая уже разработана и успешно функционирует. "Экологически обоснованно" означает, что добавленная польза для окружающей среды обосновывает возможное негативное влияние системы раздельного сбора на окружающую среду (например, эмиссии от дополнительной транспортировки). "Экономически обоснованно" означает, что затраты на внедрение раздельного сбора (с учетом добавленной стоимости вторичного сырья) будут сравнимы с переработкой смешанных отходов.

      Частота вывоза ТБО устанавливается местными исполнительными органами согласно существующим санитарно-эпидемиологическим требованиям. Вывоз отходов осуществляется с необходимой частотой, зависящей от климатических условий местности, культурных особенностей населения и темпа накопления отходов. Например, в Шанхае предлагается вывоз ТБО три раза в день из-за высокой плотности населения и высокого темпа накопления отходов.

      Сбор ТБО ведется отдельно от сбора крупногабаритных отходов, также существуют индивидуальные требования для приема и сбора строительных и отдельных видов отходов (медицинские отходы, отходы электронного и электрического оборудования, отходы автомобильных шин, ртутьсодержащие отходы, отходы люминесцентных ламп, отработанные батареи и аккумуляторы, отработанные масла).

3.4.2. Обзор зарубежного опыта: транспортировка отходов

      Процесс транспортировки отходов в странах мира различается по организации маршрутов мусоровозов, по видам используемого транспорта, участникам данного процесса и регулировании процесса транспортировки.

      Некоторые факторы оказывают прямое воздействие и на экологическую, и на экономическую составляющую системы транспортировки отходов за счет экономии топлива, и, соответственно, снижения выбросов выхлопных газов в атмосферу. Таким фактором является оптимизация маршрутов перевозки. Чем дальше конечный пункт назначения отходов от точки образования или сбора, тем выше транспортные затраты.

      Для обеспечения эффективности транспортировки немаловажен правильный выбор размеров и типов мусоровозов. В большинстве современных районных центров транспортировку отходов до точек последующей переработки или захоронения осуществляют грузовики, оборудованные устройствами дробления и прессовки. Тип используемых мусоровозов и контейнеров определяет оптимальное число работников на смену и продолжительность смены в сутки. Зачастую эффективным оказывается использование различных типов транспортных средств в различных условиях района. К примеру, сбор отходов в маленькие грузовики и даже ручные тележки в странах Европы и Китая позволяет оптимизировать расходы на топливо и иногда является единственным способом доступа к узким улицам и переулкам района.

      Кроме того, мусоровозы могут иметь различные способы загрузки и компрессии отходов и массы подъемников и прессов (последние два показателя влияют на количество потребляемого топлива).

      Для сбора сортированных отходов могут использоваться два вида специализированных транспортных средств:

      • мусоровоз, заменяющий контейнер с отходами на опустошенный;

      • мусоровоз с отдельными секциями для разных видов отходов, который выгружает разные виды отходов в соответствующие секции.

      Примерно такая система работает в г. Мангейме (Германия): в системе взаимозаменяемых контейнеров для сбора остаточных отходов последние доставляют на специальный полигон на инсинерацию в том же контейнере. В контейнерном терминале в Карлсруэ контейнеры выгружают для доставки в Мангейм. С помощью крана контейнеры загружаются в грузовики, которые перевозят контейнеры на разгрузку к мусорному бункеру. После опустошения контейнеры возвращаются по железной дороге в Карлсруэ, где процесс повторяется.

      Важным аспектом в процессе регулирования вывоза отходов являются контроль и отслеживание мусоровывозящих транспортных средств.

      В настоящее время в мире широко стали использоваться (совместно или индивидуально) системы радиочастотной идентификации, RFID, и системы глобального позиционирования, GPS. Внедренная система GPS помогает не только вести наблюдение за действиями водителей и отклонениями от маршрутов, но и предотвращать случаи несанкционированного захоронения/размещения отходов, и, следовательно, сократить расходы. Так, система GPS в Западной Австралии используется для отслеживания как локации транспорта, так и объема перевозимых жидких отходов. Эта система позволяет избегать расходов в размере $800 000 ежегодно за счет предотвращения оказания вреда окружающей среде от несанкционированного захоронения.

      Вдобавок, по данным консалтинговой фирмы AberdeenGroup (США), внедрение GPS позволяет сократить затраты на топливо в среднем на 13,2% и на сверхурочные работы на 13,4%.

      Транспортировка любых видов отходов должна отвечать адекватным требованиям безопасности. Транспортные средства, перевозящие отходы, должны быть оборудованы так, чтобы предотвратить потенциальное нанесение вреда людям и окружающей среде. Они должны иметь надежную защиту от утечек, распространения запахов и проникновения внутрь насекомых.

      В большинстве развитых стран вывоз отходов осуществляется частными компаниями, что позволяет снизить тариф и улучшить качество сервиса.

Биологическая переработка отходов

      Кроме технологий термической переработки отходов распространены биологические методы переработки, которые эффективно применять для переработки биологически разлагающихся видов отходов – пищевых и зеленых отходов, отходов иловых осадков сточных вод. В рамках программы были изучены и проанализированы два устоявшихся биологических метода переработки пищевых отходов – компостирование и анаэробное сбраживание. Технологии биологической переработки чаще всего используются в совместительстве с внедренными практиками раздельного сбора пищевых и зеленых садовых отходов.

Компостирование

      Компостирование – это процесс частичного биологического разложения отходов микроорганизмами в присутствии кислорода (аэробный метод переработки). Процесс компостирования занимает длительное время – 4-6 недель. Компост, образующийся в результате процесса, может использоваться в качестве удобрения при соответствии требованиям качества по содержанию тяжелых металлов и других соединений. Качество и цена компоста напрямую зависят от качества сырья.

      Хотя ТБО и подлежит компостированию, наиболее качественный компост производится в результате компостирования сортированных органических отходов.

      Многие страны, в особенности страны Европейского Союза, имеют богатый опыт раздельного сбора органических отходов и применения данных технологий для их переработки на специализированных заводах. Около 15% органических отходов, образуемых в странах Европейского Союза, собирается раздельно и перерабатывается биологическими методами. Раздельный сбор и переработка органических отходов наиболее развиты в таких странах, как Германия, Нидерланды и Австрия, на их долю приходится 77% от всех раздельно собранных органических отходов.

      Для стабильного процесса компостирования отходов необходимы поддержание теплой температуры и дополнительная аэрация, что требует затрат электроэнергии. Технология очень проста и отличается невысокими капитальными и операционными расходами. Для компостирования используются либо открытые (ветряные) кучи, покрытые пленкой или брезентом, либо реакторы с подводом воздуха.

      При низких температурах, например, в зимние периоды, биологическое разложение органических веществ замедляется или останавливается, поэтому в погодно-климатических условиях г. Астаны применение компостирования для переработки ТБО является нецелесообразным.

Анаэробное сбраживание

      Анаэробное сбраживание – процесс биологического сбраживания в отсутствии кислорода. Процесс проходит в закрытых биореакторах и является более сложным в сравнении с компостированием. Капитальные и операционные расходы данной технологии выше, хотя анаэробное сбраживание не требует дополнительного притока электроэнергии для аэрации.

      В процессе анаэробного сбраживания образуется биогаз, с помощью утилизации которого можно вырабатывать электроэнергию, в среднем 3-5,5 МВт. Биогаз также может быть использован в качестве натурального газа или транспортного биотоплива. Мощность технологии 20-240 000 тонн отходов/год, длительность процесса в среднем составляет 20-30 дней.

      Процесс достаточно сложно оперировать стабильно, к тому же данный вариант требует высоких капитальных затрат на реакторы анаэробного сбраживания.

3.4.3. Выводы по обзору зарубежного опыта

Сбор отходов

      По результатам обзора зарубежного опыта было подтверждено существование множества вариантов организации сбора отходов и методов сбора, используемых в странах с развитой системой управления отходами. Для сбора отходов используются контейнеры из различных материалов (металлические, пластиковые) и разного объема в зависимости от вида отходов и метода их сбора.

      • Пластиковые контейнеры более легкие и могут обслуживаться одним человеком, но менее износо-и огнеустойчивые.

      • Металлические контейнеры более тяжелые, требуется двое человек для погрузки/выгрузки, более подвержены коррозии, однако являются более износоустойчивыми.

      Несмотря на то, что во многих странах ЕС распространен раздельный сбор отходов (бумага, пластик, стекло, пищевые отходы), в последние годы наблюдается тенденция отказа от раздельного сбора для физических лиц, что в значительной степени связано с доступностью современных технических решений, обеспечивающих эффективную переработку смешанных отходов. Опасные отходы собираются раздельно либо в специализированных контейнерах, либо в пунктах сбора.

Транспортировка

      В мировой практике для транспортировки отходов используются различные мусоровозы в зависимости от объема и типа контейнеров для сбора отходов, а также вида сбора (раздельный или смешанный сбор). Многие страны используют мусоровозы, оснащенные системой GPS трекинга, а для организации маршрутов и оптимального парка мусоровозов распространено компьютерное моделирование.

Сортировка

      В настоящее время получило развитие применение автоматизированной механизированной сортировки взамен ручной, в результате которой выделяется наибольший объем утильных фракций. Утильные фракции чаще всего отправляются на производство продуктов с высокой добавленной стоимостью и сбыт на ближайших рынках. Также широко распространено производство RDF в результате сортировки и его продажа и использование RDF в качестве топлива в смежных отраслях (например, в цементной отрасли).

Переработка

      В мировой практике распространены, как и технологии термической переработки, так и биологические методы переработки отходов. Выбор метода в основном зависит от вида, состава и объема отходов. Была выявлена тенденция развития технологий термической переработки ТБО и тенденция перехода от технологии инсинерации (сжигания) к технологиям газификации и пиролиза. Технологии термической переработки являются дорогостоящими, и проекты с их использованием характеризуются длительными сроками окупаемости.

4. Цели, целевые индикаторы, задачи и показатели результатов реализации программы

4.1. Цели программы

      Целью программы является: Организация рациональной и экологически безопасной системы сбора коммунальных отходов, предусматривающей раздельный сбор, хранение, регулярный вывоз, переработку, утилизацию и обезвреживание опасных компонентов коммунальных отходов, а также очистку территории Кокпектинского района

4.2. Задачи программы

      Задачами программы являются:

      1) Формирование организационно-правовых и экономических оснований для комплексного управления отходами Кокпектинского района;

      2) Модернизация и совершенствование системы сбора и транспортировки разных видов отходов, включая опасные отходы;

      3) Внедрение раздельного сбора отходов с организацией объектов инфраструктуры;

      4) Обеспечение глубины переработки ТБО до 30% в 2028 году;

      5) Экологическое просвещение населения в сфере раздельного сбора ТБО.

4.3. Целевые индикаторы и показатели результатов реализации программы

      Для достижения поставленных целей необходимо выполнение целевых индикаторов согласно ниже представленной таблице.

      Целевые индикаторы и их показатели

Наименование целевого индикатора, %

Значение целевого индикатора

2026

2027

2029

1.

Обеспеченность услугами вывоза мусора

100%

100%

100%

2.

Увеличение количества пунктов приема вторсырья

30

40

60

3.

Доля утилизации твердых бытовых отходов к их образованию

22,1

25,8

30%

4.

Собираемость оплаты за услуги сбора, вывоза и переработки отходов

До 80 %

100%

100%

      Для оптимальной организации системы сортировки отходов населением необходимо равномерно покрыть пунктами приема сел района. Для решения данных проблем необходимо установить один пункт приема на 1000 человек, что позволит сократить расстояние между пунктами и облегчит поиски пунктов приема населением.

№ п/п

Наименование показателя

Ед.изм.

Плановый период

Исх.значение

2025

2026

2027

2028

2029

1

Организация мобильных пунктов приема вторсырья в районе

шт

0

0

2

3

4

5

2

Информационные сообщения о важности разумного потребления с целью уменьшения образования отходов в местных и региональных СМИ

минута эфирного времени в неделю

0

15

15

15

15

15

3

Разработка и проведение мероприятий для детей и подростков о важности сбережения ресурсов на бытовом уровне

мероприятие на 1 учебное заведение области в семестр

0

2

2

2

2

2

4

Оформление право устанавливающих документов на землю под контейнерными площадками

шт

0

2

3

5

8

9

5

Информационные сообщения о важности разумного потребления с целью уменьшения образования отходов в местных и региональных СМИ

банеры

0

15

20

25

30

30

6

Обустройство контейнерных площадок, в соответствии с требованиями СТ РК 3780-2022

шт

0

50

100

150

200

250

7

Утилизация органических и пищевых отходов на полигоне ТБО с помощью биокомпостирования или переработки на биогаз или энергетической утилизации

% от всего объема органических и пищевых отходов

0

10

15

20

25

30

8

Организация "горячей линии" на сайте акимата по информированию о стихийных свалках в районе

шт

0

1

-

-

-

-

9

Обнаружение и ликвидация стихийных свалок коммунальных отходов и их составляющих

%

99

100

100

100

100

100

10

Уменьшение депонирования отходов за счет использования и передачи на переработку

%

32,8

32

30

27

25

22

11

Переработка и использование строительных отходов

%

-

30

40

50

60

70

12

Оснащение контейнерных площадок контейнерами для сбора крупногабаритных отходов

шт

0

10

50

100

200

300

13

Обеспечение населения услугами организованным, постоянным вывозом коммунальных отходов

%

60

65

70

75

80

85

14

Установка контейнеров для опасных отходов (ртуть содержащих ламп и приборов и батареек)

шт

-

40

65

100

110

120

15

Организация контейнерных площадок и вывоза коммунальных отходов с мест неорганизованного отдыха населения в черте сел

%

0

20

40

60

80

100

5.Основные направления, пути достижения целей и задач программы, соответствующие меры

      В соответствии с принятыми целями и поставленными задачами необходимо дальнейшее совершенствование системы управления отходами в Кокпектинском районе. Усиление мониторинга за выполнением принятых обязательств частным партнером по внедрению комплексной системы управления отходами и другими мусоровывозящими организациями.

      Перед акиматом Кокпектинского района, как государственного партнера - актуальны следующие задачи: строительство и модернизация контейнерных площадок (КП), обновление парка контейнеров, организация сети заглубленных КП современного типа, организация площадок для сбора строительных и крупногабаритных отходов, содействие МСБ в развитии сети пунктов приема вторсырья, внедрение сбора "сухого" и "мокрого" ТБО, эко просвещение.

      Необходимо регулирование правовых вопросов, для соблюдения баланса интересов населения, организаций МСБ, занятых в сфере сбора утильных фракций и интересов частного партнера.

      Для обеспечения оплачиваемости услуг мусоровывозящими организациями по вывозу отходов необходимо интегрировать имеющиеся базы данных по услугополучателям.

      Необходимо совершенствование раздела по управлению отходами в Правилах благоустройства Кокпектинского района в части ответственности собственников нежилых помещений за оплату вывоза отходов арендаторами, за размещение в контейнерах уличного и внутри дворового смета и пр.

      Необходимо внедрение имеющихся норм Правил технической эксплуатации жилищного фонда, Правил благоустройства в части обеспечения подъезда для специального автотранспорта, осуществляющего вывоз отходов. В успешной реализации поставленных задач важную роль будет играть широкое вовлечение всех слоев населения Кокпектинского района в раздельный сбор отходов, в проведение различных экологический акций, повышение экологической культуры.

      Программные мероприятия представляют собой систему мер, которые сгруппированы по задачам Программы, скоординированы по срокам и ответственным исполнителям.

      Для решения поставленных в Программе задач определены первоочередные мероприятия.

      Для решения задач запланирована реализация комплекса мер, направленных на формирование необходимой нормативно-правовой и информационно-технической баз для решения проблем, связанных с обращением с отходами производства и потребления на территории Кокпектинского района.

      Разработка и принятие нормативных правовых актов, направленных на регулирование системы обращения с отходами на территории Кокпектинского района.

      Проведение конкурсного отбора региональных операторов по обращению с коммунальными отходами. Конкурсный отбор региональных операторов по обращению с коммунальными отходами осуществляется в соответствии с законодательством Республики Казахстан о государственных закупках на конкурсной основе.

      Утверждение предельных тарифов в сфере обращения коммунальных отходов.

      Утверждение предельных тарифов в сфере обращения с коммунальными отходами осуществляется маслихатом Кокпектинского района в соответствии с Методики расчета тарифа для населения на сбор, транспортировку, сортировку и захоронение твердых бытовых отходов, утвержденный приказом Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 14 сентября 2021 года № 377.

      Утверждение инвестиционных программ операторов по обращению с коммунальными отходами, осуществляющих регулируемые виды деятельности в области обращения с коммунальными отходами.

      Утверждение производственных программ операторов по обращению с коммунальными отходами, осуществляющих регулируемые виды деятельности в области обращения с коммунальными отходами.

      Создание производственных мощностей в отрасли обращения с отходами (в том числе с отходами от использования товаров):

      в сфере обработки отходов;

      в сфере утилизации отходов;

      в сфере размещения отходов.

      Строительство и (или) реконструкция объектов обращения с коммунальными отходами. Данное мероприятие осуществляется операторами по обращению с коммунальными отходами.

      Строительство и (или) реконструкция объектов обращения с коммунальными отходами осуществляется в случае дефицита соответствующих производственных мощностей, эксплуатация которых предусмотрена Планом развития района.

      Сведения об основных характеристиках планируемых к строительству объектов обращения с отходами приведены в приложении 1 к Программе.

      Для решения задач запланирована реализация комплекса мер, направленных на стимулирование утилизации отходов и сокращение объемов захоронения отходов:

      Создание системы раздельного накопления коммунальных отходов на территории сел.

      Организация раздельного накопления коммунальных отходов позволит сократить количество захораниваемых коммунальных отходов и повысить объемы возврата в производство полезных фракций.

      Создание пунктов приема вторичного сырья от населения на территории района.

      Разработка и внедрение системы накопления ртутьсодержащих отходов, отходов электронного и электрического оборудования.

      Для решения задачи 4 запланирована реализация комплекса мер, направленных на выявление мест несанкционированного размещения отходов и предупреждение причинения вреда окружающей среде при размещении бесхозяйных отходов, в том числе коммунальные отходы, выявление случаев причинения такого вреда и ликвидацию его последствий, ликвидацию прошлого экологического ущерба.

      Выявление и ликвидация вновь образованных мест несанкционированного размещения отходов.

      Мониторинг состояния объектов размещения отходов позволит оперативно получать достоверную информацию о текущем состоянии объектов размещения отходов, в том числе:

      геометрических параметрах объектов размещения отходов;

      объеме накопленных отходов, площади захоронений отходов;

      внутренней структуре объектов размещения отходов и состоянии отдельных участков полигонов;

      соответствии правилам размещения, проектирования, эксплуатации и рекультивации объектов размещения отходов;

      компонентном составе поверхности объектов размещения отходов (морфология отходов);

      эффективности рекультивации территории;

      Прогнозировании развития негативных явлений и процессов на объектах размещения отходов (повреждение травяного покрова по периферии, наличие стоков с территории, самовозгорание, горение, тление).

      Вывод из эксплуатации и рекультивация объектов размещения коммунальных отходов после завершения их эксплуатации или не соответствующих требованиям природоохранного и санитарно-эпидемиологического законодательства, в том числе:

      разработка проектно-сметной документации по рекультивации объектов размещения твердых коммунальных отходов;

      вывод из эксплуатации и рекультивация объектов размещения твердых коммунальных отходов после завершения их эксплуатации.

      Согласно статье 356 Экологического кодекса РК после закрытия полигона (части полигона) оператор полигона осуществляет рекультивацию территории и проводит мониторинг выбросов свалочного газа и фильтрата в течение тридцати лет для полигонов 1 класса, двадцати лет для полигонов 2 класса, пяти лет для полигонов 3 класса. Средства на проведение рекультивации нарушенных земель и последующего мониторинга поступают из ликвидационного фонда полигона.

      Рекультивация мест размещения коммунальных отходов, не соответствующих требованиям природоохранного и санитарно-эпидемиологического законодательства.

      В соответствии со статьей 140 Земельного кодекса РК собственники земельных участков и землепользователи обязаны проводить мероприятия, направленные на рекультивацию нарушенных земель, восстановление их плодородия и других полезных свойств земли и своевременное вовлечение ее в хозяйственный оборот.

      Для решения задач предусмотрено оказание государственной поддержки инвестиционным проектам в сфере обращения с отходами за счет:

      предоставления инвесторам налоговых льгот в соответствии с действующим Налоговым кодексом РК;

      предоставления инвесторам земельных участков в аренду на упрощенной основе под строительство объектов обращения с отходами в соответствии с законодательством Республики Казахстан;

      предоставления финансовых мер стимулирования в рамках действующего законодательства Республики Казахстан.

      Также в рамках данного мероприятия предполагается заключение соглашений о государственно-частном партнерстве, договор аренды с инвестиционными обязательствами с целью строительства и (или) реконструкции объектов обращения с отходами.

      Для решения задачи 6 запланирована реализация комплекса мер, направленных на обеспечение доступа к информации в сфере обращения с отходами:

      Организация и проведение экологических акций и мероприятий среди населения Кокпектинского района.

      Организация постоянного информирования граждан о реформировании системы управления отходами.

      Мониторинг и анализ материалов в республиканских и региональных средствах массовой информации. Мероприятие планируется проводить с целью изучения общественного мнения и нивелирования рисков, возникающих при реализации государственной политики в сфере обращения с отходами.

6. Меры взаимодействия и коммуникации с населением

      Для устойчивой работы системы обращения с ТБО необходимо построение политики тарифообразования, которая будет одновременно соответствовать платежеспособности населения и обеспечению привлекательности данного сектора для частных инвесторов.

      Работа по формированию устойчивой финансовой системы в сфере управления ТБО должна быть направлена на обеспечение полного возмещения затрат на оказываемые услуги по сбору, вывозу, сортировке, утилизации, переработке и захоронению ТБО. Функционирование системы будет осуществляться за счет:

      1) тарифов за сбор, переработку и захоронение отходов. Отдел архитектуры, строительство, ЖКХ, ПТ и АД Кокпектинского района и маслихат района будут устанавливать тарифы, исходя из затрат на сбор, переработку и захоронение отходов, но не выше порога доступности услуг по обращению с отходами для населения. В соответствии с принятой международной практикой порог доступности услуги по обращению с отходами для населения равен 1 % от среднего дохода. Тарифы будут повышаться ежегодно пропорционально росту доходов населения.

      Тарифы для юридических лиц будут определяться с учетом полного возмещения затрат и получения дополнительной прибыли;

      2) доходов от продажи производимой продукции (вторичного сырья, электроэнергии, биогаза, компоста);

      3) за счет средств производителей и импортеров тары и товаров, оказывающих отрицательное воздействие на окружающую среду после утраты их потребительских свойств.

      Для сбора тарифов с населения необходимо производить внедрение объединенного расчетного центра.

      Внедрение механизмов экономического стимулирования сектора ТБО напрямую связано с решением таких вопросов, как удаление отходов со свалок, развитие звена раздельного сбора отходов, сортировки/переработки, и утилизации.

      Для привлечения общественности в развитие системы раздельного сбора необходимо внедрять инструменты поощрения населения за раздельный сбор, вводить дифференцированные тарифы. Информирование широкой общественности играет немаловажную роль в управлении ТБО. Информирование будет включаться в планирование системы управления ТБО на самом раннем этапе.

      В краткосрочной перспективе основное внимание будет сосредоточено на задачах по значимости наличия эффективной системы управления ТБО:

      обсуждение отрицательного влияния неправильного обращения с отходами;

      популяризация успешного практического опыта в области обращения с отходами;

      узнаваемость системы обращения отходами в районе (изображение логотипа на мусорных контейнерах/урнах и машинах для сбора отходов);

      определение обязанностей общественности и других участников системы для достижения задач Программы;

      демонстрация преимуществ раздельного сбора и использования вторичных материальных ресурсов;

      своевременное информирование населения об изменениях в системе обращения с отходами и о целях таких изменений;

      повышение информированности о необходимых инвестициях в эффективно работающую систему обращения с отходами.

      Первоочередное внимание будет сосредоточено на ключевых группах заинтересованной общественности:

      население (работающее и неработающее (домохозяйки, пенсионеры, дети, безработные);

      учителя, волонтеры, группы активистов и негосударственные организации.

      Мероприятия по информированию общественности будут предусмотрены в плане информационной работы с населением по обращению с отходами и будут включать:

      публикации в местных газетах;

      информационные материалы о вторичном использовании материальных ресурсов для распространения в школах, среди широкой общественности;

      брошюры о домашнем компостировании зеленых отходов;

      организацию ознакомительных визитов на полигоны для школьников и студентов;

      конкурсы рисунков, фотографий среди школьников на тему отходов;

      проведение интерактивных семинаров на тему "Отходы там, где я живу" для школьников, студентов и негосударственных организаций.

      Важнейшим элементом в успешной реализации масштабных схем раздельного сбора ТБО является вовлечение и участие в них населения.

      Ключевым вопросом жизнеспособности раздельного сбора является поддержка его населением на начальном этапе. Результаты эксперимента показали, что до 25 % граждан готовы участвовать в сортировке ТБО сразу, как только будут установлены специальные контейнеры. Естественно, параллельно с их установкой необходимо обеспечить хотя бы минимальное информирование, например вывешивать плакаты, баннеры или распространять листовки. Исходя из правила информационно-разъяснительная работа в первую очередь должна производиться в среде дворников и водителей мусоровозов и подкрепляться экономической заинтересованностью. Информация о переходе на раздельный сбор должна быть доступна для граждан на всех этапах. По мере распространения раздельного сбора на весь район необходимо переходить к широкомасштабным рекламным акциям через СМИ и наружную рекламу. Ежегодно должны выделяться средства на рекламные мероприятия.

      Можно также задействовать положенные администрации квоты социальной рекламы.

7. Необходимые ресурсы и источники финансирования

      Программа финансируется за счет средств республиканского, областного бюджета, районного бюджета и внебюджетных источников.

      Программа финансируется из средств республиканского и областного бюджета в пределах сумм целевых трансфертов на развитие, предусмотренных на реализацию ее мероприятий, утвержденных в республиканском и (или) областном бюджете.

      Средства местных бюджетов, направляемые на со финансирование мероприятий Программы, определяются нормативными правовыми актами органов местного самоуправления района.

      В ходе реализации Программы объемы финансирования подлежат ежегодному уточнению с учетом реальных возможностей областного и районного бюджетов.

      Главным распорядителем денежных средств областного бюджета, направляемых на реализацию мероприятий Программы, является ГУ "Отдел архитектуры, строительства, жилищно-коммунального хозяйства, пассажирского транспорта и автомобильных дорог Кокпектинского района области Абай".

      Фактические объемы финансирования по реализации мероприятий Программы на 2025-2029 года будут определены, исходя из фактических расчетов при составлении местного бюджета соответствующего года, в том числе в рамках реализации проектов по обоснованию инвестиций модернизации сектора ТБО, разработанных в рамках 040 бюджетной программы Министерства экологии Республики Казахстан "Обоснование инвестиций к проектам модернизации системы управления твердыми бытовыми отходами";

      Также будут привлекаться денежные средства инвесторов при реализации проектов на условиях государственного-частного партнерства, а также за счет средств международных финансовых институтов.

  Приложение 1
Новые стандарты
в сфере управления отходами

      Новые стандарты в сфере управления отходами. Новые стандарты разработаны с учетом последних экологических требований.

      1) СТ РК 3823-2022 "Отходы. Управление отходами упаковки от напитков. Требования к переработке";

      2) СТ РК 3784-2022 "Отходы. Отходы бумаги и картона. Требования безопасности при управлении";

      3) СТ РК 3782-2022 "Проектирование, строительство и эксплуатации систем для сбора и отведения фильтрата и свалочного газа на высоконагружаемых полигонах 3-класса для твердых бытовых отходов".

      В таблице приведены наименования, обозначения стандартов, область применения, а также дана ссылка, где можно ознакомиться с текстом стандарта.

Обозначение/номер/наименование и ссылка на текст национального стандарта

    Область применения

 1

СТ РК 3823-2022 "Отходы. Управление отходами упаковки от напитков. Требования к переработке"
https://new-shop.ksm.kz/catalog/STRK_3823-2022/?sphrase_id=15909

Стандарт устанавливает требования к операциям по управлению отходами упаковки от напитков.
Стандарт распространяется на следующие виды упаковки:
-Бумажная и картонная упаковка;
-Полимерная упаковка;
-Металлическая упаковка;
- Стеклянная упаковка;
- Комбинированная упаковка (из комбинированных материалов).

 2

СТ РК 3784-2022 "Отходы. Отходы бумаги и картона. Требования безопасности при управлении" http://shop.ksm.kz/index.php?dispatch=products.view&product_id=373379

Стандарт распространяется на отходы бумаги и картона и устанавливает требования безопасности при управлении ими на следующих этапах жизненного цикла: сбор, накопление, транспортировка, восстановление и удаление.

     3

СТ РК 3782-2022 "Проектирование, строительство и эксплуатации систем для сбора и отведения фильтрата и свалочного газа на высоконагружаемых полигонах 3-класса для твердых бытовых отходов" https://new-shop.ksm.kz/catalog/STRK_3782-2022/

Стандарт устанавливает порядок проектирования, строительства и эксплуатации систем для сбора и отведения фильтрата и свалочного газа на высоконагружаемых полигонах 3-класса для твердых бытовых отходов.

     4

 СТ РК 3783-2022 "Отходы. Базовые показатели для обеспечения экологической безопасности при управлении отходами" https://new-shop.ksm.kz/catalog/STRK_3783-2022/

Стандарт устанавливает требования, касающиеся внедрения базовых показателей для обеспечения экологической безопасности при управлении отходами на предприятиях по утилизации и переработке отходов.

     5

СТ РК 3826-2022 "Отходы. Управление отходами. Трансграничная перевозка опасных отходов" https://new-shop.ksm.kz/catalog/STRK_3826-2022/?sphrase_id=15888

 Стандарт устанавливает требования и принципы трансграничной перевозки опасных отходов в соответствии с Базельской конвенции о контроле за трансграничной перевозки опасных отходов и их удалением. Распространяется на опасные отходы.

     6

СТ РК 3822-2022 "Отходы. Оборудование по уничтожению и обезвреживанию опасных медицинских отходов. Общие технические требования" https://new-shop.ksm.kz/catalog/STRK_3822-2022/?sphrase_id=15919

Стандарт устанавливает общие технические требования к оборудованию по уничтожению и обезвреживанию опасных медицинских отходов.
 Распространяется на инсинераторы по типу печей с колосниковой решеткой, роторные на основе барабанной печи, крематоры, стерилизаторы.
Стандарт не распространяется на оборудование по проведению операций с опасными медицинскими отходами класса Д, инсинераторы на основе подовой печи, циклонно-вихревой печи, на основе сжигания в кипящем слое, а также на оборудование по микроволновой обработке ОМО.

 7

СТ РК 3787-2022 "Отходы. Отработанные нефтепродукты. Требования безопасности при управлении" https://new-shop.ksm.kz/catalog/STRK_3787-2022/?sphrase_id=15926

Стандарт устанавливает требования по безопасному управлению отходами отработанных нефтепродуктов в целях ресурсосбережения, защиты жизни и здоровья людей, животных, растений и охраны окружающей среды.
Не распространяется на:
-группу масел моторных отработанных;
-группу масел индустриальных отработанных, в соответствии с ГОСТ 21046 и СТ РК 3129.

 8

СТ РК 3792-2022 "Отходы. Требования по управлению строительными отходами. Основные положения" https://new-shop.ksm.kz/catalog/STRK_3792-2022/?sphrase_id=15927

Стандарт устанавливает:
-порядок сбора и учета строительных отходов;
-правила управления и осуществления операций со строительными отходами;
-правила использования строительных отходов для производства некоторых видов вторичной продукции.
Стандарт не распространяется на радиоактивные строительные отходы.

 9

СТ РК 3780-2022 "Отходы. Общие требования к площадкам размещения контейнеров для организации раздельного сбора коммунальных отходов" https://new-shop.ksm.kz/catalog/STRK_3780-2022/?sphrase_id=15932

Стандарт устанавливает порядок и регулируют отношения в части обустройства и содержания площадок для размещения контейнеров для сбора отходов.
Стандарт является обязательным для всех юридических и физических лиц, в управлении которых находятся контейнерные площадки, обслуживающих контейнера, независимо от формы собственности.

 10

СТ РК 3781-2022 "Объект энергетической утилизации отходов. Общие требования" https://new-shop.ksm.kz/catalog/STRK_3781-2022/?sphrase_id=15934

Стандарт устанавливает общие требования к объектам энергетической утилизации отходов методом сжигания в колосниковых печах, в том числе в отношении выбора мест размещения таких объектов, используемых материалов и технологических решений.

 11

СТ РК EN 16190:2022 "Почва, биоотходы и ил. Определение содержания диоксинов, фуранов и диоксиноподобных полихлорированных бифенилов методом газовой хроматографии с масс-селективным обнаружением высокого разрешения"
https://new-shop.ksm.kz/catalog/STRK_EN_16190-2022/?sphrase_id=15942#

Стандарт устанавливает метод количественного определения 17 2,3,7,8-хлорзамещенных ксатен-п-диоксинов и дибензофуранов, а также диоксиноподобных полихлорированных бифенилов в иле, обработанных биологических отходах и почве с использованием методов очистки жидкостной хроматографической колонки и методом газовой хроматографии с высокоэффективным масс-селективным детектором (HRGC-HRMS).

 12

СТ РК EN 17503:2022 "Почва, обработанные биоотходы и ил. Определение содержания полициклических ароматических углеводородов с использованием газовой хроматографии и жидкостной хроматографии высокого разрешения" https://ksm.kz/public-discussion/standards/discussion-of-draft-of-st-rk/102775/

Стандарт устанавливает количественное определение 16 многоядерных ароматических углеводородов. Настоящий стандарт применим к таким отходам, как: загрязненная почва, щебень, битум или отходы содержащие битум.

  Приложение 2.
Cуществующая нормативно
правовая база в области
управления отходами

      На сегодня управления отходами регулируется следующими кодексами, законами и подзаконными нормативно-правовыми актами.


 

Название документа

 
 
 

Регулируемые вопросы

 
 
 

1

Экологический кодекс РК, с изменениями
 

• Общие положения;
• Экологические требования при обращении с отходами

2

Кодекс РК "Об административных правонарушениях" (КоАП)
 

• Административная ответственность за правонарушения в области охраны окружающей среды (в частности, при обращении с отходами) (ст.505)

3

Кодекс РК "О налогах и других обязательных платежах в бюджет"

• Налоги и другие обязательные платежи в бюджет
 

4

Предпринимательский кодекс РК
 
 

• Осуществление предпринимательской деятельности;
• Государственный контроль и надзор

5

Земельный кодекс РК
 
 

• Земельные отношения
 

6

Гражданский кодекс РК (Общая часть)

• Общие положения;
• Место жительства и юридический адрес гражданина

7

Закон РК "О местном государственном управлении и самоуправлении в Республике Казахстан" от 23 января 2001 года № 148-II (Закон о местном государственном управлении)

• Компетенция и функции местных исполнительных органов, в т.ч. в области обращения с отходами
 

8

Закон РК "О разрешениях и уведомлениях" от 16 мая 2014 года № 202-V (Закон о разрешениях и уведомлениях)

• Разрешения и уведомления;
• Виды деятельности, осуществляемые в разрешительном или уведомительном порядке
 

9

Закон "О жилищных отношениях" от 16 апреля 1997 года № 94-I (Закон о Жилищных отношениях)

• Государственный контроль в сфере управления жилищным фондом
 

10

Типовые правила содержания и защиты зеленых насаждений, правила благоустройства территорий городов и населенных пунктов и Правила оказании государственной услуги "Выдача разрешения на вырубку деревьев, утвержденные Приказом Министра национальной экономики Республики Казахстан от 20 марта 2015 года № 235

• Организация уборки с территорий района;
• Сбор и вывоз ТБО с территорий района
 

11

"Об утверждении Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к сбору, использованию, применению, обезвреживанию, транспортировке, хранению и захоронению отходов производства и потребления" Приказ и.о. Министра здравоохранения Республики Казахстан от 25 декабря 2020 года № ҚР ДСМ-331/2020. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 28 декабря 2020 года № 21934.
 

• Санитарно-эпидемиологические требования при обращении с отходами различных классов (ТБО, медицинские, отходы на производственных объектах);
• Санитарно-эпидемиологические требования к устройству, содержанию и эксплуатации полигонов;
• Перечень отходов производства, принимаемых на полигоне ТБО

12

Государственный стандарт РК. Контейнеры мусорные передвижные. Общие технические условия СТ РК 1231-2004 (Стандарт контейнеров ТБО)

• Общие технические требования;
• Требования безопасности к эксплуатации контейнеров
 

13

СТ РК 2187-2012. Отходы. Шины автотранспортные. Требования безопасности при обращении

• Требования к сбору и хранению отходов автотранспортных шин;
• Порядок передачи, транспортировки и приемки отходов автотранспортных шин;
• Переработка отходов изношенных автотранспортных шин, камер шин и прочих резиновых изделий

14

"Об утверждении Методики расчета тарифа для населения на сбор, транспортировку, сортировку и захоронение твердых бытовых отходов" Приказ Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 14 сентября 2021 года № 377. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 16 сентября 2021 года № 24382
 

• Порядок расчета тарифа
 


Көкпекті ауданында коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі 2025-2029 жылдарға арналған бағдарламасын бекіту туралы

Абай облысы Көкпекті аудандық мәслихатының 2025 жылғы 13 тамыздағы № 30-3/2 шешімі

      Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексінің 365-бабының 3-тармағының 1) тармақшасына, Қазақстан Республикасының "Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы" Заңының 6-бабы 1 –тармағы 15) тармақшасына сәйкес және Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің міндетін атқарушының 2021 жылғы 9 тамыздағы "Қалдықтарды басқару бағдарламасын әзірлеу қағидаларын бекіту туралы" № 318 бұйрығы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 23917 болып тіркелген) негізінде, Көкпекті аудандық мәслихаты ШЕШТІ:

      1. Осы шешімнің қосымшасына сәйкес Көкпекті ауданында коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі 2025-2029 жылдарға арналған бағдарламасы бекітілсін.

      2. Осы шешім оның алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      Аудандық мәслихатының төрағасы Т. Сарманов

  Көкпекті аудандық
мәслихатының
2025 жылғы "13" тамыздағы
№ 30-3/2 шешіміне
қосымша
Бекітемін
"Абай облысы Көкпекті
ауданының
сәулет, құрылыс, тұрғын
үй-коммуналдық шаруашылығы,
жолаушылар көлігі және
автомобиль жолдары бөлімі"
мемлекеттік мекемесі
басшысының
міндетін атқарушы
_______________К. Джилкишев
"____" _______________2025 ж.

Көкпекті ауданындағы коммуналдық қалдықтарды басқару бойынша 2025-2029 жылдарға арналған бағдарламасы

      Әзірлеуші: "Neotesk Pro KZ" ЖШС
Директоры
____________Кардаш Абылайхан

      Көкпекті ауылы, 2025 ж.

Көкпекті ауданындағы коммуналдық қалдықтарды басқару бойынша 2025-2029 жылдарға арналған бағдарламасы

МАЗМҰНЫ

      1.Бағдарламаның паспорты

      2.Кіріспе

      3.Ағымдағы ахуалды талдау

      3.1. Тұрмыстық қатты қалдықтарды басқару бойынша ағымдағы ахуалды талдау

      3.1.1. Тұрмыстық қатты қалдықтарды сұрыптау және қайта өңдеу бойынша ағымдағы жағдайды талдау

      3.1.2. Тұрмыстық қатты қалдықтарды көму бойынша ағымдағы ахуалды талдау

      3.1.3. Тұрмыстық қатты қалдықтардың морфологиялық құрамын талдау

      3.1.4. Тұрмыстық қатты қалдықтарды басқарудың ағымдағы жағдайын талдау бойынша қорытындылар

      3.2. Қалдықтардың жекелеген түрлерін басқару бойынша ағымдағы ахуалды талдау

      3.2.1. Медициналық қалдықтарды басқару бойынша ағымдағы ахуалды талдау

      3.2.2. Электр және электрондық жабдықтардың қалдықтарын басқару бойынша ағымдағы ахуалды талдау, құрамында сынап бар шамдар мен қуат көздері

      3.2.3. Автомобиль шиналары мен пайдаланылған майлардың қалдықтарын басқару бойынша ағымдағы ахуалды талдау

      3.2.4. Құрылыс қалдықтарын басқару бойынша ағымдағы ахуалды талдау

      3.2.5. Ірі габаритті қалдықтарды басқару бойынша ағымдағы ахуалды талдау

      3.2.6. Иесіз көлік құралдарын басқару бойынша ағымдағы ахуалды талдау

      3.2.7. Күл-қож қалдықтарын басқару бойынша ағымдағы ахуалды талдау

      3.3. Қалдықтарды басқару саласындағы қолданыстағы нормативтік құқықтық базаны талдау

      3.4. Шетелдік тәжірибеге шолу

      3.4.2. Шетелдік тәжірибеге шолу: қалдықтарды тасымалдау

      3.4.3. Шетелдік тәжірибеге шолу: қалдықтарды қайта өңдеу

      3.4.4. Шетелдік тәжірибеге шолу: қалдықтарды көму

      3.4.5. Шетелдік тәжірибені шолу бойынша қорытындылар

      4. Бағдарламаның мақсаттары, нысаналы индикаторлары, міндеттері және іске асыру нәтижелерінің көрсеткіштері

      4.1.Бағдарламаның мақсаттары

      4.2. Бағдарламаның міндеттері

      4.3. Нысаналы индикаторлар және бағдарламаны іске асыру нәтижелерінің көрсеткіштері

      5. Бағдарламаның негізгі бағыттары, мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізу жолдары, тиісті шаралар

      6. Халықпен өзара іс-қимыл және коммуникация шаралары

      7. Қажетті ресурстар мен қаржыландыру көздері

      8. Қосымшалар

1. Бағдарламаның паспорты

Атауы

Көкпекті ауданындағы коммуналдық қалдықтарды басқару бойынша 2025-2029 жылдарға арналған бағдарламасы

Әзірлеу үшін негіздер

1. Қазақстан Республикасының 2021 жылғы 2 қаңтардағы №400-VI Экологиялық кодексі; 335-баптың 1-тармақшасы.
2. ҚР экология, табиғи ресурстар геологиясы министрінің м.а. 09.08.2021 ж. № 318 "Қалдықтарды басқару бағдарламасын әзірлеу қағидаларын бекіту туралы" бұйрығы;
Коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі Бағдарламаны әзірлеу бойынша жергілікті атқарушы органдарға әдістемелік ұсынымдар (18.05.2023 ж. №154п бұйрық).
3. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2020 жылғы 25 желтоқсандағы №ҚР ДСМ-331/2020 бұйрығымен бекітілген "Өндіріс және тұтыну қалдықтарын жинауға, пайдалануға, залалсыздандыруға, тасымалдауға, сақтауға және көмуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2020 жылғы 28 желтоқсанда № 21934 болып тіркелді;

Бағдарламаны іске асыру мерзімдері мен кезеңдері

2025 – 2029 жылдар
 
 
 

Бағдарламаны іске асыруға жауапты мемлекеттік орган

"Абай облысы Көкпекті ауданының сәулет, құрылыс, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі" мемлекеттік мекемесі

Бағдарлама мақсаттары

-Қатты тұрмыстық қалдықтарды қоса алғанда, өндірістік және тұтыну қалдықтарынан қоршаған ортаның ластануын азайту үшін қалдықтарды басқарудың тиімді өңірлік жүйесін құру;
-қалдықтардың түзілуін болдырмау және азайту, оларды қайталама экономикалық айналымға тарту;
-тұрмыстық қатты қалдықтарды қоса алғанда, басқару саласында қалдықтарды басқарудың тиімді тетіктерін құру;
-қалдықтарды экологиялық таза өңдеу, кәдеге жарату және кәдеге жарату инфрақұрылымын құру және дамыту;
-қалдықтарды өңдеу және кәдеге жарату көлемін ұлғайту;
-қалдықтарды сақтау және орналастыру кезінде және қалдықтарды орналастыру объектілері орналасқан аумақтарды пайдалану аяқталғаннан кейін немесе экологиялық және санитариялық-эпидемиологиялық заңнаманың талаптарына сәйкес келмейтін аумақтарды экологиялық қалпына келтіру бойынша экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі жұмыстарды жүргізу;
-қалдықтарды қайта өңдеу, кәдеге жарату және кәдеге жарату үшін салаға инвесторларды тарту үшін жағдайлар жасау; қалдықтарды басқару саласында халықтың экологиялық мәдениетін қалыптастыру.

Бағдарлама міндеттері

-Көкпекті ауданы бойынша қалдықтарды кешенді басқарудың ұйымдық-құқықтық және экономикалық негіздерін қалыптастыру;
-Қауіпті қалдықтарды қоса алғанда, қалдықтардың әртүрлі түрлерін жинау және тасымалдау жүйесін жаңғырту және жетілдіру;
-Инфрақұрылым объектілерін ұйымдастыра отырып, қалдықтарды бөлек жинауды енгізу;
-ҚТҚ дейін қайта өңдеу тереңдігін қамтамасыз ету 10% -ға 2029 жылы;
-ҚТҚ-ны бөлек жинау саласында халықты экологиялық ағарту.

Нысаналы индикаторлар

-Тұрғындарды қалдықтарды жинау және тасымалдау қызметтерімен қамту -100 %;
-Халықтан қайталама ресурстарды алу пункттерінің санын ұлғайту: 2026 ж – 5 бірлік; 2029 ж – 20 бірлік.
-2029 жылға дейін қатты тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу үлесі 30% құрайды;
-Қалдықтарды жинау, тасымалдау және қайта өңдеу қызметі үшін төлемді алу.

Бағдарламаны қаржыландырудың көздері мен көлемдері

Республикалық бюджет
Жергілікті бюджет
Жеке инвестициялар

2. Кіріспе

      Көкпекті ауданы бойынша 2025-2029 жылдарға арналған коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасы, Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрінің 18.05.2023 жылғы №154 "Жергілікті атқарушы органдарға коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу бағдарламасын әзірлеу бойынша әдістемелік ұсынымдарды бекіту туралы" бұйрығы негізінде әзірленуде.

      Бағдарлама Экологиялық кодекске сәйкес, атап айтқанда Кодекстің 329-бабында белгіленген иерархия принципіне сәйкес әзірленген.

      Бағдарламада Көкпекті ауданында түзілетін коммуналдық қалдықтардың сипаттамасы (сипаттамалары), оның ішінде көлемі мен құрамы, түзілу жылдамдығы, жіктелуі, жинақтау, жинау, тасымалдау, сұрыптау, залалсыздандыру, кәдеге жарату және кәдеге жарату әдістері, коммуналдық қалдықтарды өңдеуге арналған қолданыстағы инфрақұрылым.

Аймақтың негізгі сипаттамалары.

      Көкпекті ауданы Абай облысының орталық бөлігінде орналасқан. Аудан оңтүстіктен – Ақсуат ауданымен, батыстан – Жарма ауданымен, солтүстіктен – Ұлан ауданымен, шығыстан – Самар және Күршім аудандарымен шектеседі. Аудан аумағы 9,1 мың км2 құрайды. Халқы 13 032 адам, 01.01.2025 ж. санақ бойынша.

      Ауданның табиғи-климаттық жағдайы әралуан. Солтүстік және батыс бөлігін ылғалды таулы және жоталы аймақ алып жатса, орталық бөлігін құрғақ аласа жоталы және жазық далалы аймақ алып жатыр.

      Ауданның оңтүстік-шығыс бөлігі Зайсан котлованына түйісіп жатыр. Климаты өте континенталды, жазы ыстық, қысы суық болып келеді.

      Көкпекті ауданының таулы аймағы жұмсақ температуралық режиммен сипатталады. Жаз мезгілінде мұнда, басқа аудан аумағымен салыстырғанда, төмен болып келеді. Қыста температуралық фон жоғары. Алайда аталған аумақта ұзақ уақыт (қазан айынан сәуір айына дейін) салқын ауа температурасы сақталады. Көбінесе мұнда, басқа жерлермен салыстырғанда, желді жағдай байқалады және жауын-шашын мөлшері көп болып түседі. Қыс мезгілінде қар жабындысының ең көп мөлшері байқалады.

      Аласа жоталы аймақта қыста (2-2,5 ай көлемінде) өте суық болып келеді және ауа температурасы 35-40 Цельсий градусқа дейін төмендейді. Желдің жоғары жылдамдығы және қар жабындысы желді, боранды жағдайды тудырады (маусымына 30 тәулікке дейін).

      Ауданның жазықты орталық бөлігі жаз мезгілінде қолайсыздық тудырады. Жаз мезгілінде көбінесе күндізгі мезгілде ауа температурасы 35 градустан аса температураны көрсетеді. Ылғалдың аз мөлшерде тусуі және желдің жиі болуы құрғақшылыққа әкеледі. Ал оңтүстік-шығыс бөлігі көбінесе тұрақты жел-шаңды болып келеді.

      Ауданның оңтүстік-шығыс бөлігінде, (Шегелек, Талды, Қосағаш, Киндікті өзендерінен құралған Көкпекті өзені, Талменка, Тентек, Кіші Бөкен, Жұмба, Лайлы өзендерінен құралған Үлкен Бөкен өзені құяды. Батыстан Ақсу және Қурайлы өзендері Зайсан көліне жетпей құрғақ аймақта сініп кетеді.

      Бағдарламаны іске асыру қалдықтарды жинауды, кәдеге жаратуды (тасымалдауды), сұрыптауды, қайта өңдеуді және көмуді ұйымдастыруды, сондай-ақ қалдықтардың көлемін азайту жөніндегі іс-шараларды іске асыруды қамтитын қалдықтарды кешенді басқаруға көшуге мүмкіндік береді. Ауданнан жиналған қалдықтар жөнелтілетін Көкпекті ауданымен шектесетін аумақтардағы әлеуметтік шиеленісті жеңілдетіп, халықты қалдықтарды бөлек жинауға тарту. Қайталама шикізатты жинау және өңдеумен айналысатын шағын және орта бизнесті дамыту.

3. Ағымдағы ахуалды талдау

3.1 Тұрмыстық қатты қалдықтарды басқарудағы ағымдағы жағдайды талдау

      Көкпекті ауданында халықтың өсуі, тұтыну деңгейінің артуы, заңды тұлғалар санының артуы коммуналдық қалдықтар көлемінің тұрақты өсу үрдісіне алып келеді. Соңғы бірнеше жылда айтарлықтай өскен қатты тұрмыстық қалдықтарды кәдеге жарату ерекше проблема болып табылады.

      Көкпекті ауданының аумағында арнайы үлгідегі жұмыс жасап тұрған қатты тұрмыстық қалдықтар полигондары жоқ. Бірақ қатты тұрмыстық қалдықтарды орналастыратын арнай орындар белгіленген. Онда қалдықтарды қолмен сұрыптау жүзеге асырылады және соның нәтижесінде қалдықтар көмілуге жатады.

      Ауданда жыл сайын жарамсыздығына байланысты 100 данадан астам контейнерді ауыстыруы қажет.

      1 пластикалық контейнердің құны 80 мың теңге, олар пайдалану кезінде жеңіл және сапалы, мырышталған метал контейнерлер пластикалық контейнерден 5 есе қымбат. Алайда, қоқыс құрамында күлдің болуы металл контейнерлерді орнатуға мәжбүр етеді.

      Ауданда жаңа үйлер салу кезінде қоқыс таситын көліктердің келу қолжетімділігін ескере отырып, қоқыс алаңдарын орнатуды көздеу, тұрғындардың санын және қоқыс жинақтау нормалары бойынша контейнерлер санын ескеру, яғни қоқыс шығару жүктемесі мен жиілігін ескеру қажет.

      Коммерциялық сектордың қоқыстарын шығару үшін тапсырыс беруші мен қоқыс шығаратын ұйым арасында жасалатын шарт жасалады. Мемлекеттік сектор ұйымдарына мемлекеттік сатып алу туралы заңнамаға сәйкес қызмет көрсетіледі.

      Мониторинг шеңберінде Көкпекті ауданының аумағындағы стихиялық қоқыс үйінділері анықталып, жойылады.

      Қалдықтарды басқару схемасының өзгеруіне байланысты полигонға бұрын көмуге жіберілген ҚТҚ көлемі азаяды.

      Жеке тұрғын үй секторында қалдықтарды жинаудың көлемді әдісін енгізу, қалдықтарды бөлек жинауды енгізу және қайталама шикізатты қабылдау пункттерін дамыту, тұнбаларды кәдеге жарату, құрылыс және ірі габаритті қалдықтарды жинауға арналған алаңдар салу және т. б. бойынша проблемалық мәселелер қалып отыр.

3.1.1. Тұрмыстық қатты қалдықтарды сұрыптау және қайта өңдеу бойынша ағымдағы ахуалды талдау

      Полигон аумағында қалдықтарды сұрыптау процесі келесі технологиялық операцияларды қамтиды:

      - Қалдықтарды қабылдау;

      - ҚТҚ түсіру учаскесінде қалдықтарды түсіру;

      - кәдеге жарату фракцияларын іріктеу арқылы ҚТҚ-ны қолмен бөлшектеу.

      - Тұрмыстық қатты қалдықтарды көму бойынша ағымдағы жағдайды талдау.

      Полигонды рекультивациялау кезінде жұмыстардың технологиялық реттілігін уақтылы дайындауды және сақтауды қамтамасыз ету үшін:

      дайындық кезеңі;

      газсыздандыру жүйесі мен жоғарғы қорғаныш экраны бар ҚТҚ полигонының негізгі денесін техникалық рекультивациялау;

      ҚТҚ қоймалау карталарын (рекультивация кезеңіне) және әкімшілік-шаруашылық аймағын орнатуға арналған қолданыстағы полигонды кеңейту полигонның негізгі денесін биологиялық рекультивациялау;

      сыртқы электрмен жабдықтау көзделеді.

      Техникалық кезең мыналарды қамтиды: топырақты (қалдықтарды) игеру, рекультивация полигонының негізгі денесіне жылжытумен беткейлерді кесу, соның ішінде қалдықтарды жылжыту, рекультивация полигонының денесін қалыптастыру (қалдықтар пирамидасын құру), жоспарлау жұмыстары (жоғарғы қорғаныс экранының құрылғысы), газсыздандыру жүйесінің құрылғысы.

      Қалпына келтірудің биологиялық кезеңі техникалық кезеңнен кейін жүзеге асырылады, бұзылған жерлерді қалпына келтіруді аяқтауға бағытталған агротехникалық және фитомелиорациялық шаралар кешенін қамтиды (құнарлы қабатты дайындау, көпжылдық шөптерді егу, екпелерге күтім жасау – бір жыл ішінде шөптерді 3 рет суару және шабу, сондай-ақ тыңайтқыштар енгізу). Рекультивация кезеңіне арналған қатты тұрмыстық қалдықтарды сақтау карталары.

      Қойма карталарының құрылысы полигонның негізгі денесін қалпына келтірудің техникалық кезеңінің жұмыстарымен бір мезгілде орындалады және 3,5 га учаскеден өсімдік қабатын кесу бойынша жұмыстарды, уақытша технологиялық жолдарды орнатуды; қалдықтарды жинау карталарына арналған траншеяларды орнатуды қамтиды.

      Әкімшілік-шаруашылық аймағының құрылысына полигонның шаруашылық аймағының ғимараттары мен құрылыстарын монтаждау жұмыстары; алаңдық желілерді орнату, абаттандыру және қоршау, рекультивациялық кезеңнен кейінгі мониторинг үшін бақылау ұңғымасын орнату кіреді.

      ҚТҚ полигонының негізгі денесін қалпына келтірудің техникалық кезеңі. Бұл кезең мынадай жұмыс тізбесін қамтиды:

      жобалық контурдан шығатын қалдықтардың орнын ауыстыру;

      қоймалау полигонының денесіне, төгілетін қабаттар құрылғысымен жылжи отырып, тозған топырақты қазу;

      қалдықтар пирамидасын жоспарлау, тығыздау және еңістерді қалыптастыру;

      тозған топырақты қазу орындарын әкелінген жергілікті топырақпен кері толтыру;

      биогаз жинау жүйесінің құрылысы;

      қорғаныс экранының құрылғысы полигон денесі.

      Техникалық қалпына келтіру кезеңінде жер үсті дренажын қамтамасыз ету үшін жобада қалдықтар пирамидасының орналасуы және көп функциялы қорғаныс экранының құрылысы қарастырылған.

Тұрмыстық қалдықтардың морфологиялық құрамын талдау

      Жыл мезгіліне байланысты ҚТҚ морфологиясы өзгереді. Жазда және күзде тамақ қалдықтары көп, қыста мұз 30% құрайды. Бұл Көкпекті ауданы тұрғындарының рационында жыл мезгілінің ерекшеліктеріне байланысты тұтынылатын жемістер мен көкөністер санының артуына байланысты. Сондай-ақ, қыста пластиктің азаюы байқалады, оны көбінесе пластик ыдыста сатылатын сергітетін сусындарды тұтынудың азаюымен түсіндіруге болады. Сондай-ақ, қағаз өнімдерінің, әйнектің және металдың азаюын атап өтуге болады.

      Қалдықтарда қауіпті компоненттер бар – қауіптіліктің 1 класындағы қалдықтар-батареялар. Олар шамамен 1%-ды құрайды. Сонымен қатар, қатты тұрмыстық қалдықтарда А класындағы медициналық қалдықтар мен тұрмыстық техниканың қалдықтары кездеседі.

      2024 жылы аймақтағы ҚТҚ морфологиялық құрамы:

     



      Қатты тұрмыстық қалдықтарды басқару бойынша ағымдағы жағдайды талдау бойынша қорытындылар

      Қазіргі уақытта Көкпекті ауданында ҚТҚ басқару саласында жинау кезеңінде мынадай негізгі проблемалар бар:

      •Заңды тұлғалардың ҚТҚ-ны жеке тұлғаларға арналған контейнерлерге бақылаусыз орналастыруы;

      •Қалдықтардың мынадай түрлерін: қағаз, пластик, тамақ қалдықтарын бөлек жинау жоқ;

      •ҚТҚ-ның морфологиялық құрамында 1% қауіпті қалдықтар болып табылады, олар болашақта ҚТҚ полигонына түседі;

      •Қоқыс таситын көліктердің контейнер алаңдарына кіруінің қиындауы, үлкен қоқыс таситын көліктерде қалдықтарды тасымалдау мүмкіндігі үшін контейнер алаңының өлшемдерінің стандарттарының болмауы сияқты сыртқы факторлар қалдықтарды жинау тиімділігін айтарлықтай төмендетеді;

      •Контейнерлердің жетіспеушілігі;

      •Арнайы техниканың жетіспеушілігі, қоқыс таситын көліктердің 3 бірлігінің қажеттілігі;

      Тасымалдау кезеңінде келесі проблемалар анықталады:

      •Сондай-ақ жыл сайын аудан аумағында рұқсат етілмеген қоқыс үйінділері анықталады, оларды жою шығындары бюджет қаражаты есебінен жабылады.

      Өңдеу кезеңінде мыналар байқалады:

      - Полигонның периметрі бойынша күрделі қоршау орнату қажет;

      - Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексіне сәйкес қызметті жүзеге асыру үшін таразы жабдығын сатып алу талап етіледі;

      - Қатты тұрмыстық қалдықтар полигонында қайта өңдеу және көлемін азайту үшін және электр беру желісіне қосудың баламасы ретінде электр энергиясын өндіре отырып, қоқысты жағуға арналған жабдықты сатып алу талап етіледі;

      - Қайта өңделген пластик шикізаты мен картон үшін пресс сатып алу қажет;

      - ҚТҚ өңдеу қазіргі уақытта тиімсіз жүзеге асырылуда. Қалдықтарды қайта өңдеу көрсеткіші тек 2-4% құрайды. Бұл ретте қалдықтардың 96-98% - ы ҚТҚ полигонына көмуге жіберіледі;

      - ҚТҚ-ны терең өңдеу бойынша қуаттар жоқ, соның арқасында полигонға көмуге жіберілетін қалдықтардың көлемін азайтуға болады;

      - Полигондағы парниктік газдар шығарындыларының көлеміне теріс әсер ететін қоқыс газын жинау және кәдеге жарату технологиялары жоқ.

      Сондай-ақ, ҚТҚ шығару бойынша қызметтер үшін жеке тұлғалармен есептеу және өзара есеп айырысу кезінде проблемалар бар. Жеке тұлғаларға нормалар бойынша тұрғындардың санына есептеу проблемалары нақты тұратын адамдардың саны тіркелгендердің санына сәйкес келмейтіндігімен байланысты. Сонымен қатар, жеке тұлғалардан төлемдер жинау проблемалары анықталды, соның салдарынан көрсетілетін қызметті берушілерде дебиторлық берешек пайда болады, ол жыл сайын ~6-9% - ға артады.

      Ағымдағы жағдайды талдау нәтижелері бойынша жүйенің интеграцияланбағандығы анықталды. Жүйеге қатысушылар арасындағы қатынастарды реттейтін бірыңғай экономикалық, әкімшілік және ұйымдастырушылық модель жоқ. Нәтижесінде жүйе рентабельділік шегінде жұмыс істейді және әрбір кәсіпорын жеке тұлғалар үшін ҚТҚ шығару тарифін көтеруді үнемі қолдайды.

      Сонымен қатар, қалдықтарды басқару жүйесінде кірістер тудыруы мүмкін кейбір элементтер жоқ. Қалдықтарды басқару жүйесіндегі әлеуетті пайда көздеріне қайта өңдеу және кәдеге жарату фракцияларын сату, қайта өңделген шикізатты, биологиялық ыдырайтын қалдықтарды қайта өңдеу және қоқыс газын кәдеге жарату арқылы алынатын электр және жылу энергиясын сату кіреді.

3.2 Қалдықтардың жекелеген түрлерін басқару бойынша ағымдағы жағдайды талдау

      Қалдықтардың жекелеген түрлеріне мыналар жатады:

      •медициналық қалдықтар;

      •электрлік және электрондық жабдықтардың, құрамында сынап бар шамдардың және қоректендіру көздерінің қалдықтары;

      •автомобиль шиналарының қалдықтары және пайдаланылған майлар;

      •құрылыс қалдықтары;

      •ірі габаритті қалдықтар;

      •иесіз көлік құралдары;

      •күл-қожды қалдықтар.

      Қалдықтардың жекелеген түрлерін полигонға ҚТҚ – оларды шығаруға тыйым салынады жинау және кәдеге жаратуды мамандандырылған компаниялар жүзеге асыруы керек. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының заңнамасында қалдықтардың жекелеген түрлерінің түрлері мен сипаттамаларына байланысты жинау, тасымалдау және кәдеге жарату бойынша әртүрлі талаптар белгіленген.

3.2.1 Медициналық қалдықтарды басқару бойынша ағымдағы ахуалды талдау

      Медициналық қалдықтар – бұл медициналық қызметтерді көрсету және медициналық манипуляцияларды жүргізу процесінде пайда болатын қалдықтар.

      Бүгінгі күні медициналық қалдықтарды басқару Санитарлық ережелермен реттеледі "Санитариялық-эпидемиологиялық өндіріс және тұтыну қалдықтарын жинауға, пайдалануға, қолдануға, залалсыздандыруға, тасымалдауға, сақтауға және көмуге қойылатын талаптар" (Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2018 жылғы 23 сәуірдегі № 187 бұйрығымен бекітілген); "Денсаулық сақтау объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" (Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 24 ақпандағы № 127 бұйрығымен бекітілген). Жауапты мемлекеттік органмен Абай облысының денсаулық сақтау басқармасы.

      "Денсаулық сақтау объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларына сәйкес Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 28 ақпандағы № 176 бұйрығына сәйкес медициналық қалдықтар қауіптілік дәрежесіне қарай сыныптарға бөлінеді:

      •А класы – ҚТҚ сияқты қауіпті емес медициналық қалдықтар (науқастардың, жұқпалы науқастардың дене сұйықтықтарымен байланысы жоқ);

      •Б класы – қауіпті (эпидемиологиялық) медициналық қалдықтар (жұқтырылған және ықтимал жұқтырылған қалдықтар - қанмен және басқа биологиялық сұйықтықтармен ластанған материалдар мен құралдар, заттар, патологиялық қалдықтар, органикалық өндірістік қалдықтар: органдар, тіндер, тамақ қалдықтары инфекциялық бөлімшелерден, микробиологиялық, клиникалық диагностикалық зертханалардан, фармацевтикалық, иммунобиологиялық өндірістерден, патогенділігі 3-4 топтағы микроорганизмдермен жұмыс істейтін, виварийлердің биологиялық қалдықтары, тірі вакциналар, қолдануға жарамсыз);

      •В класы – өте (эпидемиологиялық) қауіпті медициналық қалдықтар (халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы төтенше жағдайларға әкеп соғуы мүмкін және аумақты санитарлық қорғау шараларын талап ететін жұқпалы аурулармен ауыратын науқастармен байланыста болған материалдар, микроорганизмдермен жұмыс істейтін зертханалардың, фармацевтикалық және иммунобиологиялық өндірістердің қалдықтары) патогенділігі 1 - 2 топтағы микроорганизмдер, фтизиатриялық ауруханалардың емдеу-диагностикалық бөлімшелерінің қалдықтары, анаэробты инфекциясы бар науқастардың қалдықтары, туберкулез қоздырғыштарымен жұмыс істейтін микробиологиялық зертханалардың қалдықтары);

      •Г класы – токсикологиялық тұрғыдан қауіпті медициналық қалдықтар (дәрілік, оның ішінде цитостатиктер, диагностикалық, пайдалануға жарамсыз дезинфекциялау құралдары, құрамында сынап бар заттар, аспаптар мен жабдықтар, фармацевтикалық өндірістердің шикізаты мен өнімдерінің қалдықтары, жабдықтарды, көлікті, жарықтандыру жүйелерін пайдаланудан болатын қалдықтар);

      •Д класы – радиоактивті медициналық қалдықтар (радионуклидтердің мөлшері радиациялық қауіпсіздік нормаларында белгіленген рұқсат етілген деңгейден асатын кез -келген агрегаттық күйдегі қалдықтардың барлық түрлері).

      Қолданыстағы заңнаманың талаптарына сәйкес денсаулық сақтау қызметтерін көрсетумен байланысты барлық ұйымдар медициналық қалдықтар туралы есеп беруге міндетті.

      Министрлік ҚР денсаулық сақтау министрлігі медициналық қалдықтарды есепке алу бойынша жұмыстар жүргізуде. 2019 жылы медициналық қалдықтар туралы ақпаратты ұсыну тәртібін бекіту жөніндегі ведомствоның құзыреті заңмен бекітілді және медициналық қалдықтардың иелерінен қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға жыл сайын хабарлауды талап ететін ережелер қабылданды.

      "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" жаңа Кодексте медициналық қалдықтарды жинау, тасымалдау, сақтау, кәдеге жарату, көму және пайдалану жөніндегі қызметті жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғаларға қойылатын талаптар әзірленді. Сондай-ақ "Өндіріс және тұтыну қалдықтарын жинауға, пайдалануға, кәдеге жаратуға, кәдеге жаратуға, тасымалдауға, сақтауға және жоюға қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар" Санитарлық ережелерінің талаптары қайта қаралып, қалдықтарды кәдеге жарату сапасын бақылауға бағытталған қосымша талаптар енгізілді.

      Медициналық қалдықтарды жинау, тасымалдау және кәдеге жарату қызметтерін көрсету қазіргі уақытта бәсекелестік. Коммуналдық кәсіпорындар болып табылатын медициналық мекемелер жұмыстар мен қызметтерді мемлекеттік сатып алу саласындағы қолданыстағы ережелерге сәйкес мыналарды жүзеге асырады мемлекеттік сатып алулар жинау, тасымалдау және кәдеге жарату бойынша көрсетілетін қызметтерді медициналық қалдықтар. Көрсетілетін қызметтер көлемі (текше метрдегі қалдықтар) медициналық мекеменің жұмыс істеу фактісі бойынша анықталады және халыққа көрсетілетін қызмет көлеміне байланысты. Көрсетілетін қызметтердің құны мамандандырылған ұйымдардың медициналық қалдықтарды кәдеге жарату жөніндегі коммерциялық ұсыныстары негізінде айқындалады.

      Медициналық қалдықтар жобасы аясында БҰҰДБ жалпы қуаттылығы жылына 1 миллион 250 тоннаны құрайтын жеті медициналық қалдықтарды жою орталығын құрды. (https://www.kaznu.kz/content/files/pages/folder17928).

      2020 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстан Республикасында қауіпті медициналық қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы ұлттық стандарт күшіне енді, ҚР СТ 3498-2019 "Қауіпті медициналық қалдықтар. Бөлек жинауға, сақтауға, қабылдауға, тасымалдауға және кәдеге жаратуға (залалсыздандыруға) қойылатын талаптар". Стандарт Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі Техникалық реттеу және метрология комитеті Төрағасының 2019 жылғы "03" желтоқсандағы №451-нқ бұйрығымен бекітіліп, қолданысқа енгізілді.

      Шынында да, қазіргі заманғы медицина бір реттік шығын материалдарын кеңінен қолданады. Бұл төсек–орын жабдықтары, халаттар, бас киімдер, қолғаптар - аурухана қызметкерлері күні бойы қолданатын барлық нәрсе. Бүгінгі күні медициналық маскаларды қолдану айтарлықтай өсті, сонымен қатар қоршаған ортаға зиян келтірмеу үшін оларды сауатты түрде жою қажет. Мұндай қалдықтар, сондай–ақ мерзімі өтіп кеткен медициналық құралдар мен мерзімі өтіп кеткен дәрілер А класына жатады - бұл қауіпсіз қалдықтар. В класына қауіпті деп саналатын, бірақ жұқпалы емес заттар жатады. В класы – қауіпті қалдықтар, олардың алдын алу үшін арнайы алгоритм бойынша жұмыс істеу керек инфекциялардың таралуы. Сондай–ақ, біз Г класындағы заттарды қайта өңдейміз - бұл құрамында сынап бар люминесцентті лампалар. Бұл кәдеге жаратудың қауіпті түрі, ол белгілі бір технологияларды қолдануды және, әрине, жауапкершілікті талап етеді.

3.2.2. Электр және электрондық жабдықтардың, құрамында сынап бар шамдардың және қуат көздерінің қалдықтарын басқарудың ағымдағы жағдайын талдау

Электр және электронды жабдықтардың қалдықтары

      Көкпекті ауданында электр және электронды жабдықтардың қалдықтарын жеке кәсіпкерлер қабылдап, басқа облыстарға немесе Ресей Федерациясының шекаралас қалаларына кәдеге жарату үшін тасымалдайды.

      Полигон жағдайында электр және электрондық жабдықтардың қалдықтары коррозияға және тотығуға ұшырайды, сонымен қатар әртүрлі ауыр металдар бар, сондықтан оларды қатты тұрмыстық қалдықтар полигонына тастауға тыйым салынады.

      Жеке тұлғалар шығарған электр және электрондық жабдықтардың қалдықтары қатты тұрмыстық қалдықтарға арналған контейнерлерге, ал ірі габаритті жабдықтардың қалдықтары кәдеге жарату тұрғысынан инертті материалдармен бірге қатты тұрмыстық қалдықтарға арналған контейнерлерде сақталады (жиһаз, құрылыс қалдықтары). Келесі кезекте қалдық электр және электрондық жабдықтар қалдықтарды жинау ұйымдарымен МСК-ға тасымалданады, онда сұрыптау кезінде қалдықтардың жалпы көлемінен шығарылады.

      Сынаманың талдауы бойынша КГО құрамындағы электр жабдығының массалық үлесі 10% құрайды.

      Заңды тұлғалар шығарған электр және электронды жабдықтардың қалдықтарын арнайы компаниялар келісім-шарт негізінде кәдеге жаратады.

      Электрондық қалдықтарды қайта өңдеу үшін қоймалар мен өндіріс орындарына тасымалдау керек. Негізгі өңдеу әдісі бағалы компоненттер мен фракцияларға бөлу болып табылады.

      • өндірістік жабдықты пайдаланудан шығару және жою;

      • компьютерлік техника мен ұйымдастыру техникасын есептен шығару және кәдеге жарату; (компьютер, монитор, принтер, факс, телефон және т.б.);

      • тұрмыстық техниканы есептен шығару және кәдеге жарату (тоңазытқыштар, кір жуғыш машиналар, пештер және т.б.);

      • өндірістік қалдықтарды есептен шығару және кәдеге жарату;

      • автокөлік дөңгелектерін, аккумуляторларды есептен шығару және қайта өңдеу және т.б.;

      • энергия үнемдейтін, люминесцентті, құрамында сынап бар шамдарды қайта өңдеу;

      • пайдаланылған майларды қайта өңдеу, жою.

      Жылжымалы жинау пунктін ұйымдастырып, электронды және электр жабдықтарының қалдықтарын кәдеге жарату үшін тегін тасымалдау қажет.

3.2.3 Автомобиль шиналары мен пайдаланылған майлардың қалдықтарын басқарудың ағымдағы жағдайын талдау

      Соңғы жылдары автокөліктердің көбеюімен бірге шиналардың қалдықтарын қайта өңдеу мәселесі де күшейіп келеді. Көкпекті ауданында да жарамсыз дөңгелектерді қайта өңдеу мәселесі өзекті.

      Автокөлік шиналары резеңкеден немесе басқа материалдардан жасалған, бірақ резеңке қосылған, композицияға көміртегі қара немесе күйе, кремний диоксиді немесе силикат, күкірт, табиғи майлар немесе шайырлар және т.б. Өндірушілер әртүрлі анықтайтын өздерінің оңтайлы химиялық құрамы бар. Қолданбаған шиналар ең ірі тоннажды полимерлі қалдықтардың бірі болып табылады, олар пайдаланылатын жерлерде (автокөліктерде, аэродромдарда, өнеркәсіптік және ауылшаруашылық кәсіпорындарында, шина цехтарында, тау-кен өңдеу зауыттарында және т.б.) жиналады; Пайдаланылған шиналарды қайта өңдеу проблемасы үлкен экологиялық маңызға ие, өйткені топырақпен жабылған шина 150 жылдан астам уақыт бойы ыдырайды, ал полигондарға апарылғанда немесе айналадағы аумақтарға шашыраған кезде шиналар қоршаған ортаны ұзақ уақыт бойы ластайды. Сыртқы факторлар (күн сәулесі, оттегі, озон, микробиологиялық әсерлер). Олар жиналатын жерлер, әсіресе ыстық климаты бар аймақтарда әртүрлі аурулардың тасымалдаушысы болып табылатын кеміргіштер, жыландар және жәндіктер үшін қолайлы орта және көбею алаңы болып табылады.

      Сонымен қатар, шиналардың жоғары өрт қаупі бар және қауіптілік 4-класына жатады және олардың бақылаусыз жану өнімдері қоршаған ортаға (топырақ, су, ауа) өте зиянды әсер етеді. Шинаның жану температурасы көмірдің жану температурасына тең, сондықтан мұндай өртті сөндіру өте қиын.

      Тозған шиналарды пайдалану мәселесі де маңызды экономикалық маңызға ие, өйткені экономиканың табиғи ресурстарға қажеттілігі үнемі өсіп отырады және олардың құны үнемі өсіп отырады. Техникалық қасиеттері түпнұсқасына жақын, резеңкеден басқа, арматуралық тоқыма және металл материалдарының көп мөлшері бар, пайдаланылған шиналарды қайта өңдеу табиғи ресурстарды үнемдеу көзі болып табылады.

      Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексінің 351-бабының 1- тармағының 6-тармақшасына сәйкес, шиналарды полигондарға тастауға тыйым салу көзделген. Шиналарды көміп, өртеу емес, қайта өңдеу құнды шикізаттың табиғи қорын сақтайды, ресурс үнемдейтін, арзан технологияларды игеруді ынталандырады, сонымен қатар қоршаған ортаны тазалайды және жақсартады.

      Бүгінгі таңда "Қалдық. Автокөлік шиналары. Қолдану кезіндегі қауіпсіздік талаптары" Мемлекеттік стандарт бар. Стандарт шиналар мен түтіктердің (олардың бөліктері мен сынықтарын қоса алғанда) өмірлік циклының кезеңдерін белгілейді және анықтайды: жинау, сақтау, тасымалдау, кәдеге жарату және өңдеу. Стандарт талаптары басқа резеңке бұйымдардың қалдықтарына да қатысты болуы мүмкін.

      Көкпекті ауданында шиналарды жинау және қайта өңдеу қызметтерін ұсынатын автокөліктерге қызмет көрсету орталықтары мен шина дүкендері бар.

      Қолданылған шиналарды кәдеге жаратуды Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес арнайы техникасы бар мамандандырылған кәсіпорындар жүзеге асыруы тиіс.

      Көптеген шағын шина дүкендері мен автокөліктерге қызмет көрсету орталықтары шиналарды одан әрі қайта өңдеушілерге беру үшін сақтайды.

      Шиналарды өңдеу процесінде жол құрылысында, спорт, ойын алаңдары үшін резеңке жабындар өндірісінде және т.б. қолдануға болатын пиролиздік отын, пиролиздік көміртекті қара, үгінді каучук алынады. Өңдеудің тиімді механизмін шиналарды "РОП Оператор" ЖШС-мен бірге әзірлеу ұсынылады.

3.2.4 Құрылыс қалдықтарын басқару бойынша ағымдағы жағдайды талдау

      Бүгінгі таңда Көкпекті ауданының аумағында құрылыс қалдықтарын жинауға арналған алаңдар жоқ. Көкпекті ауданын абаттандыру қағидаларына сәйкес құрылыс қалдықтарын шығару жеке шарт негізінде жүргізіледі.

      Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексімен полигондарда құрылыс қалдықтарын көмуге тыйым салынады. Құрылыс қалдықтарын кәдеге жарату кезінде қиыршық тас қоспасын дайындау кезінде бетон, қиыршық тас, кірпіш сынығы, құм, топырақты қолдануға болады, полигондарда қатты тұрмыстық қалдықтарды оқшаулағыш материал ретінде көму үшін пайдалануға немесе жобалау-сметалық құжаттамамен оларды қолдануға рұқсат етілген аумақтарды төгуге немесе рекультивациялауға жіберуге болады.

      Сондай-ақ, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы "Жасыл экономикаға" көшу жөніндегі кеңес отырысының хаттамалық тапсырманың 2.5-тармақғына сәйкес облыс әкімдеріне құрылыс қалдықтарын қатты тұрмыстық қалдықтар полигондарын тығыздау мен рекультивациялауда, сондай-ақ кең таралған пайдалы қазбаларды өндірудің тарихи орындарын рекультивациялауда қолдану тапсырылды.

3.2.5. Ірі габаритті қалдықтарды басқару бойынша ағымдағы ахуалды талдау

      Көкпекті ауданын абаттандыру қағидаларына сәйкес ірі габаритті қалдықтарды (IГҚ) шығару мамандандырылған қоқыс шығаратын ұйымдармен жасалған жеке шарт негізінде жүргізілуі тиіс. Ауданда қатты тұрмыстық қалдықтарды жинаумен, шығарумен және көмумен айналысатын мамандандырылған кәсіпорындар жоқ. Қоқысты тұрғындардан полигонға шығаруды жеке тұлғалар ауызша шарт негізінде жүзеге асырады.

      Бірақ бұл норманы жеке және заңды тұлғалар сирек орындайды, бұл жалпы пайдаланымдағы контейнерлік алаңдарда IГҚ сақтау проблемасына және IГҚ -ды МСК-ге немесе полигондарға тасымалдау үшін қоқыс шығаратын ұйымдардың қосымша шығындарына әкеледі.

      Жергілікті бюджет қаражатынан қоқыс шығаратын ұйымдарды IГҚ әкету және кәдеге жарату жөніндегі қызметтерді қаржыландыру жүргізілмейді. Аталған проблеманы шешу үшін тұрғындар мен қоқыс шығаратын ұйымдар, сондай-ақ Көкпекті ауданы полиция бөлімінің учаскелік инспекторларымен бірге абаттандыру ережелерін бұзушыларды анықтау және оларды әкімшілік жауапкершілікке тарту бойынша өзара іс-қимылы қажет. Мұндай бұзушылықтардың жолын кесуге қоғамның қатысуы да осы жерде маңызды рөл атқарады.

      Көкпекті ауданында ескі тұрмыстық техниканы (теледидарлар, тоңазытқыштар және т.б.), жиһазды әкетумен және оларды қайта өңдеумен айналысатын кәсіпорындар бар.

3.2.6. Иесіз көлік құралдарын басқару бойынша ағымдағы ахуалды талдау

      Иесіз көлік құралдарына қатысты абаттандыру қағидаларына сәйкес осындай iске тыйым салынады:

      Тұрғын үйлердің аумағында, сондай-ақ үй маңындағы аумақтарда: 1) көлік құралдарын арнайы бөлінген және белгілермен және (немесе) белгілермен белгіленген орындардан тыс жерде тұруға және қоюға жол берілмейді.

      Жаңа автокөлік сатып алу кезінде жеңілдікке сертификаттар беру тетігін қабылдауға байланысты пайдаланудан шыққан автомобильдердің аумақтарында орналастыру іс жүзінде байқалмайды.

      "Оператор РОП" ЖШС сайтында https://recycle.kz қоқыскөліктi кәдеге жаратуға тапсыру тәртібі туралы ақпарат орналастырылған.

      Ауылдық округтар әкімдіктері Көкпекті ауданының полиция бөлімімен бірлесіп тасталған, пайдаланудан шыққан автомобильдерді анықтау, автокөлік иелерін анықтау және автохламды кәдеге жарату қажеттілігі туралы автокөлік иелерін хабардар ету бойынша жұмыстарды кезең-кезеңімен жүргізеді.

3.2.7. Күл-қож қалдықтарын басқару бойынша ағымдағы ахуалды талдау

      Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 20 наурыздағы № 235 бұйрығымен бекітілген жасыл желектерді күтіп-ұстаудың және қорғаудың үлгілік қағидаларына, қалалар мен елді мекендердің аумақтарын абаттандыру қағидаларына және "Ағаштарды кесуге рұқсат беру" мемлекеттік қызмет көрсету қағидаларына сәйкес: 21-т. қатты тұрмыстық қалдықтарға арналған контейнерлерге және контейнерлік алаңдарға күлді төгуге және жинауға жол берілмейді.

      Қалдықтардың жекелеген түрлерін басқару бойынша ағымдағы ахуалды талдау бойынша қорытындылар

      Өндіріс және тұтыну қалдықтарының мемлекеттік кадастрын жүргізудің нәтижелері туралы ақпараттық шолудың мәліметтері көрсеткендей, аумақта Көкпекті ауданының өндірушілердің кеңейтілген міндеттемелеріне жататын қалдықтарды жинау және қайта өңдеу жүргізілуде.

      Бүгінгі күні өндіріс және тұтыну қалдықтарымен жұмыс істеудің үлгілік қағидалары және өндірушілердің кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын қалдықтар санатына жататын қайталама шикізатты қабылдау пункттерінің желісін ұйымдастыру бойынша жергілікті атқарушы органдармен "Жасыл даму" АҚ-мен өзара іс-қимыл жасау қағидалары жоқ. Бұл қабылдау пункттері желісін дамыту бойынша жұмысты жандандыруға мүмкіндік бермей отыр.

3.3.Шетелдік тәжірибеге шолу

      Қазіргі уақытта қалдықтарды басқару әлемдік қауымдастық үшін ең өзекті тақырыптардың бірі болып табылады, өйткені халық санының тұрақты өсуі нәтижесінде түзілетін қалдықтардың көлемі жыл сайын артып келеді.

      Бүгінгі күні қалдықтарды басқарудың қолданыстағы жүйелері қалдықтардың түзілу және көмілу көлемін барынша азайтуға, шикізатты қайталама пайдалануды арттыруға және қолда бар озық технологияларды пайдалана отырып қайта өңдеуге бағытталған.

      С-датрансах ЕО сонау 20 ғасырдың 70-жылдарында бірыңғай жүйе құрылып, қалдықтарды басқару жөніндегі директиваны қоса алғанда, реттеу құралдары енгізіле бастады. Қалдықтар туралы №75/442 /ЕЭК бірінші директивасы (негіздемелік директива) 1975 жылы 15 шілдеде қабылданды, кейіннен 1991 жылы оған өзгертулер енгізілді (1991 ж. 18 наурыздағы 91/156/ЕЭК директивасы). 2008 жылы ол қолданыстағы "Қалдықтар және кейбір директиваларды ауыстыру туралы" ЕО директивасына (2008 ж. 19 қарашадағы № 2008/98/ЕС) қайта қаралды, ол "Қалдықтар және кейбір директиваларды ауыстыру туралы". ЕО елдеріндегі қалдықтармен жұмыс істеуді анықтайтын негіздемелік құжат. Талаптардың негізгі мақсаты қалдықтардың түзілу және көмілу көлемін барынша азайту, шикізатты қайталама пайдалануды ұлғайту және қолда бар ең озық технологияларды пайдалана отырып қайта өңдеу болып табылады.

      Жапония 1970 жылдары экономикалық даму мен индустрияландырудың қарқынды өсуінен кейін қалдықтарды басқару жүйесін енгізе бастады. Жер көлемінің аздығына байланысты елімізде көмуге арналған полигондардың саны шектеулі және сыйымдылығы аз. Жапониядағы қалдықтарды басқару бойынша бірінші кезекте қалдықтардың түзілу және көмілу көлемін барынша азайтуға бағытталған.

      Қолдану үшін Көкпекті ауданы қалдықтарды басқару саласындағы қолданыстағы шетелдік тәжірибелерде қалдықтарды жинау мен тасымалдауды жетілдіру, биологиялық ыдырайтын қалдықтарды, оның ішінде тамақ қалдықтарын жинау мен кәдеге жаратуды, тұнба шөгінділерін өңдеуді енгізу өзекті болып табылады.

3.4.1 Шетелдік тәжірибеге шолу: қалдықтарды жинау

      Қалдықтарды жинау қалдықтарды басқарудың бастапқы кезеңі болып табылады. Жинаудың тиімділігі түзілген қалдықтардың жалпы көлемінен жиналған қалдықтардың көлемімен сипатталады.

      Әртүрлі елдерде қалдықтарды жинаудың әртүрлі схемалары бар және қолданылады:

      • "Есіктен есікке". Тасымалдаушы компания әрбір үй иелігіндегі қалдықтарды жеке-жеке жинайды. Бұл опция экспорттық қызмет үшін жоғары тарифтермен сипатталады.

      • "Ортақ контейнерлік алаңдар". Контейнерлік алаңдар маңайға байланысты ауданның белгілі бір нүктелерінде орналасады (әр аулада немесе әрбір тұрғын үй кешені үшін). Тұрғындар ҚТҚ-ны контейнерлік алаңдарда орналасқан контейнерлерге әкеліп, жинайды. Жергілікті атқарушы органдар ҚТҚ жинауды және шығаруды белгіленген кестеге сәйкес ұйымдастырады.

      • "Жол жиегіндегі жиын". Тұрғындар ҚТҚ-ны жергілікті атқарушы органдар белгілеген кестеге сәйкес үйлерінің алдындағы тротуарда қалдырады.

      • "Алып кету". Тұрғындар қалдықтарды мамандандырылған жинау пункттеріне немесе қайта тиеу станцияларына тасымалдайды. Бұл опция қалдықтардың ірі габаритті және жекелеген түрлеріне жарамды.

      • "Шарт бойынша әкету". Жеке тұлғалар қатты тұрмыстық қалдықтарды шығару туралы тасымалдаушы компаниялармен тікелей келісімшарттар жасайды.

      Қалдықтарды жинау әдісін таңдауды жергілікті атқарушы органдар жергілікті заңнама талаптары негізінде анықтайды. Әлемдік тәжірибеде жинаудың аралас және бөлек әдістері қолданылады.

      Қалдықтардың келесі түрлерін бөлек жинау кең таралған:

      •Қағаз қалдықтары;

      •Пластмасса қалдықтары (соның ішінде ПЭТ);

      •Шыны сынығы;

      •Металл сынықтары;

      •Азық-түлік (органикалық) қалдықтары, оның ішінде бау-бақша қалдықтары;• Қаптама қалдықтары.

      Мысалы, қалдықтарды бөлек жинау ЕО-ның кейбір елдерінде (соның ішінде Германия, Ұлыбритания, Австрия), Жапонияда және АҚШ-тың кейбір штаттарында жүзеге асырылады. Германияда қаптама, макулатура, тамақ қалдықтары қалдықтарын бөлек жинау жүзеге асырылады. Ол үшін түрлі түсті ыдыстардың 4 түрі қолданылады. Азық-түлік қалдықтарын жинауға арналған жасыл контейнерлер, қағаз қалдықтары үшін көк, қаптама қалдықтары үшін сары және басқа қалдықтар үшін қара контейнерлер.

      Жапонияда тамақ қалдықтары мен қаптама қалдықтары (шыныдан, пластмассадан, қағаздан, картоннан, алюминийден және болаттан жасалған ыдыстар мен контейнерлер, сондай-ақ ПЭТ бөтелкелері) бөлек жиналады. Австрияда (Вена) қағаз, шыны, металл, пластмасса, тамақ және жасыл (бау-бақша) қалдықтарын бөлек жинау жүзеге асырылады.

      Бөлек жинаудың артықшылықтары:

      •материалдарды қайталама пайдалану немесе қалдықтарды жаңа материалдарды өндіру үшін қайталама шикізат ретінде пайдалану;

      •бөлек жинау таңдалған сынық фракцияларының жоғары сапасын және сәйкесінше ең жоғары бағаны және қайталама материалдар мен бұйымдарды өндірудің әртүрлі нұсқаларын болжайды.

      •Бөлек жинаудың кемшіліктері мыналар болып табылады:

      •сұрыпталатын қалдықтардың әрбір түрі үшін контейнерлерді және шығаруға арналған мамандандырылған көліктерді сатып алуға қосымша шығындар;

      •қосымша инфрақұрылымдар салу қажеттілігі;

      •көлік пен маршруттардың санын көбейту арқылы тасымалдау шығындары мен қосымша шығындар;

      •қайнар көзінде сұрыптаудың жоғары сапасын қамтамасыз етуде қиындықтар туындайды – халықтың жосықсыздығы немесе білімінің жеткіліксіздігі салдарынан басқа түрлерді қалдықтардың белгілі бір түріне арналған ыдыстарға салуға болады, бұл бөлек жинаудың тиімділігіне айтарлықтай әсер етеді, сонымен қатар кейінгі сұрыптауға қосымша шығындар әкеледі;

      •бөлек алымның сапасын жүйелі түрде бақылау мен мониторингілеу қажеттілігі де айтарлықтай қосымша шығындарға әкеп соғады;

      •пәтерлерде қалдықтарды жинаудың қиындығы, өйткені құрылыс нормаларына сәйкес, ас үй-жайлардың ауданы көбінесе бөлек контейнерлерде бөлек жинауға жеткілікті орын бермейді.

      Қалдықтарды басқару жөніндегі ЕО директивасына сәйкес (975/442/ЕЭК) бөлек жинау жүзеге асырылуда, тек техникалық, экологиялық және экономикалық тұрғыдан негізделген жағдайда ғана. "Техникалық негізделген" дегенді білдіреді, бұл бөлек алым енгізілетін болады қазірдің өзінде әзірленген және сәтті жұмыс істеп тұрған жүйені пайдалану. "Экологиялық тұрғыдан негізделген" дегенді білдіреді, қоршаған ортаға қосылған пайданың бөлек жинау жүйесінің қоршаған ортаға ықтимал теріс әсерін негіздейтіндігі (мысалы, қосымша тасымалдаудан шығарындылар). "Экономикалық тұрғыдан негізделген" бөлек жинауды жүзеге асыруға кететін шығындар (қайталама шикізаттың қосылған құнын ескере отырып) аралас қалдықтарды қайта өңдеумен салыстыруға болатындығын білдіреді.

      ҚТҚ шығару жиілігін қолданыстағы санитарлық-эпидемиологиялық талаптарға сәйкес жергілікті атқарушы органдар белгілейді. Қалдықтарды шығару сол жердің климаттық жағдайына, халықтың мәдени ерекшеліктеріне және қалдықтардың жиналу жылдамдығына байланысты қажетті жиілікте жүзеге асырылады. Мысалы, Шанхайда халықтың тығыздығы мен қалдықтардың жиналу жылдамдығының жоғары болуына байланысты қатты тұрмыстық қалдықтарды күніне үш рет шығару ұсынылады.

      ҚТҚ жинау ірі габаритті қалдықтарды жинаудан бөлек жүргізіледі, сонымен қатар құрылыс және қалдықтардың жекелеген түрлерін (медициналық қалдықтар, электронды және электр жабдықтарының қалдықтары, автомобиль шиналарының қалдықтары, құрамында сынап бар қалдықтар) қабылдау мен жинауға жеке талаптар қойылады., люминесцентті лампалардың қалдықтары, пайдаланылған батареялар мен аккумуляторлар, пайдаланылған майлар).

3.4.2. Шетелдік тәжірибеге шолу: қалдықтарды ерте экспорттау

      Дүние жүзі елдерінде қалдықтарды тасымалдау процесі қоқыс таситын көліктердің жүру жолдарын ұйымдастыруда, пайдаланылатын көлік түрлерінде, осы процеске қатысушыларда және тасымалдау процесін реттеуде әр түрлі болады.

      Кейбір факторлар отынды үнемдеу есебінен қалдықтарды тасымалдау жүйесінің экологиялық және экономикалық құрамдас бөліктеріне, тиісінше, атмосфераға пайдаланылған газдардың шығарылуын азайтуға тікелей әсер етеді. Мұндай фактор тасымалдау маршруттарын оңтайландыру болып табылады. Қалдықтардың түпкілікті орны түзілу немесе жиналу нүктесінен неғұрлым алыс болса, тасымалдау құны соғұрлым жоғары болады.

      Тасымалдаудың тиімділігін қамтамасыз ету үшін қоқыс таситын көліктердің өлшемдері мен түрлерін дұрыс таңдау маңызды. Қазіргі заманғы қалалардың көпшілігінде қалдықтарды кейінгі өңдеу немесе кәдеге жарату орындарына тасымалдауды ұсақтау және престеу құрылғыларымен жабдықталған жүк көліктері жүзеге асырады. Қолданылатын қоқыс таситын көліктер мен контейнерлердің түрі ауысымдағы жұмысшылардың оңтайлы санын және ауысымның тәуліктік ұзақтығын анықтайды. Көбінесе әртүрлі жағдайларда көлік құралдарының әртүрлі түрлерін пайдалану тиімді болып табылады. Мысалы, Еуропа мен Қытай елдерінде қалдықтарды шағын жүк көліктеріне, тіпті қол арбаларға жинау жанармай құнын оңтайландыруға мүмкіндік береді және кейде тар көшелер мен аллеяларға шығудың жалғыз жолы болып табылады.

      Сонымен қатар, қоқыс таситын көліктерде қалдықтарды тиеу мен сығудың әр түрлі әдістері, көтергіштер мен престердің массасы болуы мүмкін (соңғы екі көрсеткіш тұтынылатын отын мөлшеріне әсер етеді).

      Сұрыпталған қалдықтарды жинау үшін мамандандырылған көлік құралдарының екі түрін пайдалануға болады:

      • Қоқыс контейнерін бос контейнерге ауыстыратын қоқыс таситын көлік;

      • Қалдықтардың әртүрлі түрлерін тиісті учаскелерге түсіретін, қалдықтардың әртүрлі түрлеріне арналған бөлек учаскелері бар қоқыс таситын көлік.

      Мұндай жүйе Мангеймде (Германия) жұмыс істейді.: қалдықтарды жинауға арналған бір-бірін алмастыратын контейнерлер жүйесінде соңғылары арнайы полигонға жеткізіледі. Карлсруэдегі контейнерлік терминалда Мангеймге жеткізу үшін контейнерлер түсіріледі. Кранның көмегімен контейнерлер қоқыс жәшігіне түсіру үшін контейнерлерді тасымалдайтын жүк көліктеріне тиеледі. Босатылғаннан кейін контейнерлер теміржол арқылы Карлсруэге қайтарылады, онда процесс қайталанады.

      Қалдықтарды шығаруды реттеу үдерісіндегі маңызды аспект бақылау және қадағалау болып табылады қоқыс таситын көлік құралдарының. Қазіргі уақытта әлемде радиожиілікті сәйкестендіру жүйелері, RFID және жаһандық позициялау жүйелері, GPS кеңінен қолданыла бастады (ортақ немесе жеке). Енгізілген GPS жүйесі жүргізушілердің әрекеттерін және маршруттардан ауытқуларын бақылауға ғана емес, сонымен қатар қалдықтарды рұқсатсыз көму/орналастыру жағдайларының алдын алуға, демек, шығындарды азайтуға көмектеседі. Осылайша, Батыс Австралиядағы GPS жүйесі көліктің орналасқан жерін де, тасымалданатын сұйық қалдықтардың көлемін де бақылау үшін қолданылады. Бұл жүйе қоршаған ортаға зиянды заттардың рұқсатсыз көмілуіне жол бермеу арқылы жыл сайын 800,000$ шығындарын болдырмауға мүмкіндік береді.

      Сонымен қатар, консалтингтік фирманың мәліметі бойынша AberdeenGroup (АҚШ), GPS-ті енгізу жанармай құнын орта есеппен 13,2%-ға және үстеме жұмыс уақытын 13,4%-ға төмендетуге мүмкіндік береді.

      Қалдықтардың кез-келген түрін тасымалдау тиісті қауіпсіздік талаптарына сай болуы керек. Қалдықтарды тасымалдайтын көліктер адамдарға және қоршаған ортаға ықтимал зиян келтірмеу үшін жабдықталуы керек. Олар ағып кетуден, иістердің таралуынан және жәндіктердің енуінен сенімді қорғанысқа ие болуы керек.

      Дамыған елдердің көпшілігінде қалдықтарды жеке компаниялар шығарады, бұл тарифті төмендетуге және қызмет көрсету сапасын жақсартуға мүмкіндік береді.

Қалдықтарды биологиялық қайта өңдеу

      Қалдықтарды термиялық өңдеу технологияларынан басқа, биологиялық ыдырайтын қалдықтарды – тамақ және жасыл қалдықтарды, ағынды сулардың тұнба қалдықтарын өңдеу үшін тиімді қолданылатын биологиялық өңдеу әдістері кең таралған. Бағдарлама аясында тамақ қалдықтарын қайта өңдеудің екі қалыптасқан биологиялық әдісі зерттелді және талданды – компосттау және анаэробты қорыту. Биологиялық өңдеу технологиялары көбінесе азық-түлік және жасыл бау-бақша қалдықтарын бөлек жинаудың енгізілген тәжірибелерімен қатар қолданылады.

Компосттау жұмыстары

      Компосттау – оттегінің қатысуымен микроорганизмдердің қалдықтарды ішінара биологиялық ыдырату процесі (аэробты қайта өңдеу әдісі). Компосттау процесі ұзақ уақытты алады – 4-6 апта. Процесс нәтижесінде пайда болған компост ауыр металдар мен басқа қосылыстардың құрамындағы сапа талаптарына сай болған жағдайда тыңайтқыш ретінде пайдаланылуы мүмкін. Компосттың сапасы мен бағасы шикізаттың сапасына тікелей байланысты.

      ҚТҚ компостталатын болса да, ең жоғары сапалы компост сұрыпталған органикалық қалдықтарды компосттау арқылы жасалады.

      Көптеген елдердің, әсіресе Еуропалық Одақ елдерінің органикалық қалдықтарды бөлек жинауда және оларды мамандандырылған зауыттарда өңдеу үшін осы технологияларды қолдануда бай тәжірибесі бар. Еуропалық Одақ елдерінде өндірілетін органикалық қалдықтардың шамамен 15% -ы бөлек жиналады және биологиялық әдістермен қайта өңделеді. Органикалық қалдықтарды бөлек жинау және қайта өңдеу Германия, Нидерланды және Австрия сияқты елдерде ең дамыған, барлық бөлек жиналған органикалық қалдықтардың 77% құрайды.

      Қалдықтарды компосттау процесі тұрақты болуы үшін жылы температураны ұстап тұру және қосымша аэрация қажет, бұл электр энергиясын қажет етеді. Технология өте қарапайым және күрделі және пайдалану шығындарының төмендігімен ерекшеленеді. Компосттау үшін пленкамен немесе брезентпен жабылған ашық (желді) қадалар немесе ауамен қамтамасыз етілген реакторлар қолданылады.

      Төмен температурада, мысалы, қыс мезгілінде органикалық заттардың биологиялық ыдырауы баяулайды немесе тоқтайды, сондықтан Астана қаласының ауа райы мен климаттық жағдайында қатты тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу үшін компосттауды қолдану практикалық емес.

Анаэробты қорыту

      Анаэробты қорыту – оттегі болмаған кезде биологиялық ашыту процесі. Процесс жабық биореакторларда жүреді және компосттаумен салыстырғанда күрделі болып табылады. Бұл технологияның күрделі және операциялық шығындары жоғарырақ, дегенмен анаэробты қорыту аэрация үшін қосымша электр энергиясын қажет етпейді.

      Анаэробты қорыту процесінде биогаз түзіледі, оны кәдеге жарату арқылы орта есеппен 3-5,5 мВт электр энергиясын өндіруге болады. Биогазды табиғи газ немесе тасымалдаушы биоотын ретінде де пайдалануға болады. Технологияның қуаттылығы жылына 20-240 000 тонна қалдықтарды құрайды, процестің ұзақтығы орта есеппен 20-30 күнді құрайды.

      Процесті тұрақты түрде жүргізу өте қиын, сонымен қатар бұл опция анаэробты қорыту реакторлары үшін күрделі шығындарды талап етеді.

3.4.3 Шетелдік тәжірибені шолу бойынша қорытындылар

Қалдықтарды жинау

      Шетелдік тәжірибені шолу нәтижелері бойынша, қалдықтарды жинау және жинау әдістері әзірленген қалдықтарды басқару жүйесі бар жинау әдістерін ұйымдастырудың көптеген нұсқаларының болуы расталды. Қалдықтарды жинау үшін қалдықтардың түріне және оларды жинау әдісіне байланысты әр түрлі материалдардан (металл, пластик) және әртүрлі көлемдер қолданылады.

      • Пластикалық контейнерлер жеңіл және оны бір адам қызмет етуге болады, бірақ тозып, жыртылу және отқа төзімді.

      • Металл контейнерлері әлдеқайда ауыр, жүкті тиеу және түсіру үшін екі адам қажет, коррозияға ұшырайды, бірақ көбірек тозады.

      ЕО елдерінде жекелеген қалдықтарды (қағаз, пластмасса, әйнек, тамақ қалдықтары) бөлек, соңғы жылдары жеке тұлғаларға бөлек жинаудан бас тартуға бейімділік болды, олар негізінен заманауи техникалық қол жетімді болды Қалдықтарды тиімді өңдеуді қамтамасыз ететін шешімдер. Қауіпті қалдықтар арнайы контейнерлерде немесе коллекция нүктелерінде бөлек жиналады.

Тасымал

      Әлемдік тәжірибеде қалдықтарды жинауға, сондай-ақ жинақтардың түріне, сондай-ақ коллекция түріне, сондай-ақ (бөлек немесе аралас жинақ) түрінде тасымалдау үшін қалдықтарды тасымалдау үшін түрлі қоқыс таситын жүк көліктері қолданылады. Көптеген елдер GPS бақылау жүйесімен жабдықталған қоқыс машиналарын пайдаланады, және компьютерлік модельдеу маршруттарды ұйымдастыруға және қоқыстан оңтайлы жүк машиналарын ұйымдастыруға кеңінен қолданылады.

Сұрыптау

      Қазіргі уақытта автоматтандырылған механикаландырылған сұрыптауды қолдану нұсқаулықты ауыстыру үшін жасалды, нәтижесінде коммуналдық фракциялардың ең көп көлемі ажыратылған. Түтіккен фракциялар көбінесе жоғары қосылған құны бар және жақын базарлардағы сатылымдар өндірісіне жіберіледі. RDF өндірісі сонымен қатар, сұрыптау, оны сату, сатып алу нәтижесінде кең таралған, олар іргелес салалардағы отын ретінде (мысалы, цемент өнеркәсібінде) қолданылады.

Ұқсату

      Әлемдік тәжірибеде термиялық өңдеу технологиялары және қалдықтарды өңдеудің биологиялық әдістері де жиі кездеседі. Әдістемені таңдау негізінен қалдықтардың түріне, құрамына және көлеміне байланысты. Қатты қалдықтарды термиялық өңдеудің даму тенденциясы және инсикализациядан (жану) газдандыру және пиролиз технологияларына көшуге бағытталған үрдісі анықталды. Жылу өңдеу технологиялары қымбат, және оларды қолдану жобалары ұзақ мерзімді кезеңдермен сипатталады.

4. Бағдарламалар, мақсатты индикаторлар, бағдарламалар нәтижелері мен көрсеткіштері

4.1. Бағдарламаның мақсаттары

      Бағдарламаның мақсаты: коммуналдық қалдықтарды жинауға арналған ұтымды және экологиялық таза жүйені ұйымдастыру, ол коммуналдық қалдықтардың қауіпті компоненттерін бөлек жинау, сақтау, қайта өңдеу, жою, сондай-ақ Көкпекті ауданының аумағын тазарту

4.2. Бағдарламаның міндеттері

      Бағдарламаның міндеттері:

      1) Көкпекті ауданының қалдықтарын кешенді басқару үшін ұйымдастырушылық-құқықтық және экономикалық негіздерін қалыптастыру;

      2) әр түрлі қалдықтарды, соның ішінде қауіпті қалдықтарды жинау және тасымалдау жүйесін жетілдіру;

      3) инфрақұрылым объектілерін ұйымдастырумен жекелеген қалдықтар жинағын енгізу;

      4) 2028 жылы ҚТҚ қайта өңдеуінің 30% -ына дейін;

      5) қатты тұрмыстық қалдықтарды бөлек жинау саласындағы халыққа экологиялық ағарту жұмыстарын жүргізу.

4.3. Мақсатты индикаторлар және бағдарлама нәтижелерінің көрсеткіштері

      Қойылған мақсаттарға жету үшін төменде көрсетілген кестеге сәйкес мақсатты индикаторларды орындау қажет.

      Мақсатты индикаторлар және олардың көрсеткіштері

Нысаналы индикатордың атауы, %

Нысаналы индикатордың мәні

2026

2027

2029

1.

Қоқысты шығару қызметтермен қамтамасыз ету

100%

100%

100%

2.

Қайталама шикізатты қабылдау пункттерінің санын ұлғайту

30

40

60

3.

Қатты тұрмыстық қалдықтарды кәдеге жаратудың олардың түзілуіне шаққандағы үлесі

22,1

25,8

30%

4.

Жиналу мүмкіндігі төлемақы қалдықтарды жинау, шығару және қайта өңдеу қызметтері үшін

80 %-ға дейін

100%

100%

      Халықтың қалдықтарды сұрыптау жүйесін оңтайлы ұйымдастыру үшін ауданның ауылдарын қабылдау пункттерді ашу қажет. Осы проблемаларды шешу үшін 1000 адамға бір қабылдау пунктін орнату қажет, бұл пункттер арасындағы қашықтықты қысқартуға және халықтың қабылдау пункттерін іздеуін жеңілдетуге мүмкіндік береді.

№ р/с

Көрсеткіштің атауы

Өлшем бірлігі.

Жоспарлы кезең

Шығ.мағынасы

2025

2026

2027

2028

2029

1

Ауданда қайта өңдеулерді қабылдаудың мобильді нүктелерін ұйымдастыру

дана

0

0

2

3

4

5

2

Жергілікті және аймақтық бұқаралық ақпарат құралдарында қалдықтардың пайда болуын азайту мақсатында ақылға қонымды тұтынудың маңыздылығы туралы ақпараттық хабарламалар туралы ақпарат

аптасына эфир уақытының минуты

0

15

15

15

15

15

3

Балалар мен жасөспірімдерге арналған іс-шараларды әзірлеу және өткізу тұрмыстық деңгейде ресурстарды үнемдеудің маңыздылығы туралы

семестрде облыстың 1 оқу орнына арналған іс-шара

0

2

2

2

2

2

4

Контейнерлік сайттар астында жер құжаттарын орнату құқығын орындау

дана

0

2

3

5

8

9

5

Жергілікті және аймақтық бұқаралық ақпарат құралдарында қалдықтардың пайда болуын азайту мақсатында ақылға қонымды тұтынудың маңыздылығы туралы ақпараттық хабарламалар туралы ақпарат

баннерлер

0

15

20

25

30

30

6

Контейнерлік учаскелерді орналастыру, ҚР ТС 3780-2022 талаптарына сәйкес

дана

0

50

100

150

200

250

7

Биогаз немесе энергияны иемдену немесе өңдеуді қолдана отырып, ҚТҚ жаттығуларындағы органикалық және тамақ қалдықтарын кәдеге жарату

органикалық және тамақ қалдықтарының жалпы көлемінің %

0

10

15

20

25

30

8

Аудандағы өздігінен полигондар туралы ақпараттандыру туралы әкімдіктің сайтында "жедел желі" ұйымы

дана

0

1

-

-

-

-

9

Коммуналдық қызметтердің және олардың компоненттерінің стихиялық полигондарын анықтау және жою

%

99

100

100

100

100

100

10

Өңдеуді пайдалану мен беруге байланысты қалдықтар салымын азайту.
Құрылыс қалдықтарын өңдеу және пайдалану

%

32,8

32

30

27

25

22

11

Шыны қалдықтарды жинауға арналған контейнерлер жабдықтау

%

-

30

40

50

60

70

12

Халықты коммуналдық қалдықтарды ұйымдастырылған, үнемі алып тастаумен қамтамасыз ету

дана

0

10

50

100

200

300

13

Қауіпті қалдықтарға арналған контейнерлерді орнату (құрамында сынап бар шамдар мен құрылғылар мен батареялар)

%

60

65

70

75

80

85

14

Ауылдар ішінде контейнерлік учаскелерді ұйымдастыру және коммуналдық қалдықтарды ұйымдастыру

дана

-

40

65

100

110

120

15

Ауылдар ішінде контейнерлік учаскелерді ұйымдастыру және коммуналдық қалдықтарды ұйымдастыру

%

0

20

40

60

80

100

5. Негізгі бағыттар, бағдарламаның мақсаттары мен міндеттеріне, тиісті шараларға қол жеткізу тәсілдері

      Қабылданған мақсаттарға және қойылған мақсаттарға сәйкес Көкпекті ауданындағы қалдықтарды басқару жүйесін одан әрі жетілдіру қажет. Жеке серіктестің қалдықтарды басқарудың кешенді жүйесін және басқа да қоқыс ұйымдарын енгізу бойынша жеке серіктес қабылдаған міндеттемелерді орындау мониторингін күшейту.

      Мемлекеттік серіктес ретінде Көкпекті ауданының әкімдігі алдында келесі міндеттер өзекті: контейнерлік алаңдар (KА) салу және модернизациялау, контейнерлер паркін жаңарту, қазіргі заманғы түрдегі жерленген KА желісін ұйымдастыру, құрылыс және ірі габаритті қалдықтарды жинау үшін алаңдар ұйымдастыру, қайта өңделетін заттарды қабылдау пунктар желісін дамытуға шағын және орта бизнеске жәрдемдесу, "құрғақ" және "дымқыл" қатты тұрмыстық қалдықтарды жинауды енгізу, экологиялық ағарту жұмыстарын жүргізу.

      Халықтың мүдделерінің, кәдеге жарату фракцияларын жинау саласында қамтылған шағын және орта бизнес ұйымдарының және жеке серіктестіктің мүдделерінің тепе – теңдігін сақтау үшін құқықтық мәселелерді реттеу қажет.

      Қалдықтарды шығару бойынша қоқыс шығаратын ұйымдарының қызметтерін төленетіндігін қамтамасыз ету үшін қызмет алушылар бойынша қолданыстағы базаларға интеграция жүргізу қажет.

      Көкпекті ауданын абаттандыру қағидаларында қалдықтарды басқару бөлімін жалға алушылардың қалдықтарды әкетуіне ақы төлегені үшін, контейнерлерде көше және аула сметасын орналастырғаны үшін тұрғын емес үй-жайлар иелерінің жауапкершілігі бөлігінде жетілдіру қажет.

      Қалдықтарды шығаруды жүзеге асыратын арнайы автокөлік үшін кіреберісті қамтамасыз ету бөлігінде тұрғын үй қорын техникалық пайдалану қағидаларының, абаттандыру қағидаларының қолда бар нормаларын енгізу қажет. Қойылған міндеттерді табысты іске асыруда Көкпекті ауданы халқының барлық топтарын қалдықтарды бөлек жинауға, түрлі экологиялық акциялар өткізуге, экологиялық мәдениетті арттыруға кеңінен тарту маңызды рөл атқаратын болады.

      Бағдарламалық іс-шаралар-бұл бағдарламаның міндеттері бойынша топтастырылған, мерзімдері мен жауапты орындаушылары бойынша үйлестірілген шаралар жүйесі.

      Бағдарламада қойылған міндеттерді шешу үшін бірінші кезектегі іс-шаралар айқындалды.

      Міндеттерді шешу үшін Көкпекті ауданының аумағында өндіріс және тұтыну қалдықтарымен жұмыс істеуге байланысты проблемаларды шешу үшін қажетті нормативтік-құқықтық және ақпараттық-техникалық базаларды қалыптастыруға бағытталған шаралар кешенін іске асыру жоспарланған:

      Көкпекті ауданының аумағында қалдықтармен жұмыс істеу жүйесін реттеуге бағытталған нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу және қабылдау.

      Коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу бойынша өңірлік операторларға конкурстық іріктеу жүргізу. Коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу жөніндегі өңірлік операторларды конкурстық іріктеу Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сатып алу туралы заңнамасына сәйкес конкурстық негізде жүзеге асырылады.

      Коммуналдық қалдықтар айналымы саласындағы шекті тарифтерді бекіту.

      Коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы шекті тарифтерді бекітуді Қазақстан Республикасы экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2021 жылғы 14 қыркүйектегі № 377 бұйрығымен бекітілген Қатты тұрмыстық қалдықтарды жинауға, тасымалдауға, сұрыптауға және көмуге халық үшін тарифті есептеу әдістемесіне сәйкес Көкпекті аудандық мәслихаты жүзеге асырады.

      Коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы реттелетін қызмет түрлерін жүзеге асыратын коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу жөніндегі операторлардың инвестициялық бағдарламаларын бекіту.

      Коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы реттелетін қызмет түрлерін жүзеге асыратын коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу жөніндегі операторлардың өндірістік бағдарламаларын бекіту.

      Қалдықтармен жұмыс істеу саласында (оның ішінде тауарларды пайдаланудан қалған қалдықтармен) өндірістік қуаттарды құру:

      қалдықтарды өңдеу саласында;

      қалдықтарды кәдеге жарату саласында;

      қалдықтарды орналастыру саласында.

      Коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу объектілерін салу және (немесе) реконструкциялау. Бұл іс-шараны коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу жөніндегі операторлар жүзеге асырады.

      Коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу объектілерін салу және (немесе) реконструкциялау пайдалану ауданның даму жоспарында көзделген тиісті өндірістік қуаттар тапшы болған жағдайда жүзеге асырылады.

      Құрылысқа жоспарланған қалдықтармен жұмыс істеу объектілерінің негізгі сипаттамалары туралы мәліметтер Бағдарламаға 1-қосымшада келтірілген.

      Қалдықтармен жұмыс істеу объектілерін реконструкциялауға жоспарланған негізгі сипаттамалары туралы мәліметтер Бағдарламаға 2-қосымшада келтірілген.

      Міндеттерді шешу үшін қалдықтарды кәдеге жаратуды ынталандыруға және қалдықтарды көму көлемін қысқартуға бағытталған шаралар кешенін іске асыру жоспарланған:

      Ауыл аумағында коммуналдық қалдықтарды бөлек жинақтау жүйесін құру.

      Коммуналдық қалдықтардың бөлек жинақталуын ұйымдастыру көмілетін коммуналдық қалдықтардың санын қысқартуға және пайдалы фракциялар өндірісіне қайтару көлемін арттыруға мүмкіндік береді.

      Аудан аумағында тұрғындардан қайталама шикізат қабылдау пункттерін құру.

      Құрамында сынап бар қалдықтарды, электрондық және электр жабдығының қалдықтарын жинақтау жүйесін әзірлеу және енгізу.

      4-мәселені шешу үшін қалдықтарды рұқсатсыз орналастыру орындарын анықтауға және иесіз қалдықтарды, оның ішінде коммуналдық қалдықтарды орналастыру кезінде қоршаған ортаға зиян келтірудің алдын алуға, осындай зиян келтіру жағдайларын анықтауға және оның салдарын жоюға, өткен экологиялық залалды жоюға бағытталған шаралар кешенін іске асыру жоспарланған:

      Қалдықтарды рұқсатсыз орналастырудың жаңадан құрылған орындарын анықтау және жою.

      Қалдықтарды орналастыру объектілерінің жай-күйінің мониторингі қалдықтарды орналастыру объектілерінің ағымдағы жай-күйі туралы сенімді ақпаратты жедел алуға мүмкіндік береді, оның ішінде :

      қалдықтарды орналастыру объектілерінің геометриялық параметрлері;

      жинақталған қалдықтардың көлеміне, қалдықтарды көму алаңына;

      қалдықтарды орналастыру объектілерінің ішкі құрылымы және полигондардың жекелеген учаскелерінің жай күйі;

      қалдықтарды орналастыру объектілерін орналастыру, жобалау, пайдалану және рекультивациялау қағидаларына сәйкес;

      қалдықтарды орналастыру объектілері бетінің компоненттік құрамы (қалдықтардың морфологиясы);

      аумақты қалпына келтірудің тиімділігі;

      Қалдықтарды орналастыру объектілеріндегі жағымсыз құбылыстар мен процестердің дамуын болжау (шеткі аумақтағы шөп жамылғысының зақымдануы, аумақтан ағындардың болуы, өздігінен жану, жану, жану).

      Коммуналдық қалдықтарды пайдалану аяқталғаннан кейін немесе табиғат қорғау және санитариялық-эпидемиологиялық заңнаманың талаптарына сәйкес келмейтін объектілерді пайдаланудан шығару және рекультивациялау, оның ішінде:

      қатты коммуналдық қалдықтарды орналастыру объектілерін рекультивациялау бойынша жобалау-сметалық құжаттаманы әзірлеу.

      қатты коммуналдық қалдықтарды пайдалану аяқталғаннан кейін оларды орналастыру объектілерін пайдаланудан шығару және рекультивациялау.

      ҚР Экологиялық кодексінің 356-бабына сәйкес полигон (полигон бөлігі) жабылғаннан кейін полигон операторы аумақты рекультивациялауды жүзеге асырады және 1- класты полигондар үшін отыз жыл, 2- класты полигондар үшін жиырма жыл, 3- класты полигондар үшін бес жыл ішінде қоқыс газы мен фильтрат шығарындыларына мониторинг жүргізеді. Бұзылған жерлерді қалпына келтіруге және кейіннен мониторинг жүргізуге арналған қаражат полигонның тарату қорынан түседі.

      Табиғат қорғау және санитарлық-эпидемиологиялық заңнаманың талаптарына сәйкес келмейтін коммуналдық қалдықтарды орналастыру орындарын рекультивациялау.

      ҚР Жер кодексінің 140-бабына сәйкес жер учаскелерінің меншік иелері мен жер пайдаланушылар бұзылған жерлерді қалпына келтіруге, олардың құнарлылығын және жердің басқа да пайдалы қасиеттерін қалпына келтіруге және оны шаруашылық айналымға уақтылы тартуға бағытталған іс-шараларды жүргізуге міндетті.

      Міндеттерді шешу үшін қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы инвестициялық жобаларға мемлекеттік қолдау көрсету көзделген:

      Қолданыстағы ҚР Салық кодексіне сәйкес инвесторларға салықтық жеңілдіктер беру;

      инвесторларға Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қалдықтармен жұмыс істеу объектілерін салу үшін жеңілдетілген негізде жер учаскелерін жалға беру;

      Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасы шеңберінде ынталандырудың қаржылық шараларын ұсыну.

      Сондай-ақ, осы іс-шара шеңберінде қалдықтармен жұмыс істеу объектілерін салу және (немесе) реконструкциялау мақсатында мемлекеттік-жекешелік әріптестік туралы келісімдер, инвестициялық міндеттемелермен жалдау шарты жасасу көзделеді.

      6-мәселені шешу үшін қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы ақпаратқа қол жеткізуді қамтамасыз етуге бағытталған шаралар кешенін іске асыру жоспарланған:

      Көкпекті ауданының тұрғындары арасында экологиялық акциялар мен іс-шараларды ұйымдастыру және өткізу.

      Қалдықтарды басқару жүйесін реформалау туралы азаматтарды үнемі хабардар етуді ұйымдастыру.

      Республикалық және өңірлік бұқаралық ақпарат құралдарындағы материалдардың мониторингі мен талдауы. Іс-шараны қоғамдық пікірді зерделеу және қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру кезінде туындайтын тәуекелдерді нивелирлеу мақсатында өткізу жоспарлануда.

6. Халықпен өзара іс-қимыл және коммуникация шаралары

      ҚТҚ-мен жұмыс істеу жүйесінің тұрақты жұмысы үшін халықтың төлем қабілеттілігіне және осы сектордың жеке инвесторлар үшін тартымдылығын қамтамасыз етуге бір мезгілде сәйкес келетін тариф белгілеу саясатын құру қажет.

      ҚТҚ басқару саласында тұрақты қаржы жүйесін қалыптастыру жөніндегі жұмыс ҚТҚ жинау, әкету, сұрыптау, кәдеге жарату, қайта өңдеу және көму бойынша көрсетілетін қызметтерге арналған шығындардың толық өтелуін қамтамасыз етуге бағытталуы тиіс. Жүйенің жұмыс істеуі мыналардың есебінен жүзеге асырылатын болады:

      1) Қалдықтарды жинау, қайта өңдеу және көму тарифтері. Көкпекті ауданының сәулет, құрылыс, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі және аудан мәслихаты қалдықтарды жинауға, қайта өңдеуге және көмуге жұмсалған шығындарды негізге ала отырып, бірақ халық үшін қалдықтармен жұмыс істеу жөніндегі қызметтердің қолжетімділік шегінен аспайтын тарифтерді белгілейтін болады. Қабылданған халықаралық практикаға сәйкес халық үшін қалдықтармен жұмыс істеу жөніндегі қызметтің қолжетімділік шегі орташа табыстың 1% - на тең. Тарифтер жыл сайын халық табысының өсуіне пропорционалды түрде көтерілетін болады. Заңды тұлғалар үшін тарифтер шығындарды толық өтеу және қосымша пайда алу ескеріле отырып айқындалатын болады;

      2) өндірілетін өнімді (қайталама шикізат, электр энергиясы, биогаз, компост) сатудан түсетін кірістер;

      3) тұтыну қасиеттері жоғалғаннан кейін қоршаған ортаға теріс әсер ететін ыдыстар мен тауарларды өндірушілер мен импорттаушылардың қаражаты есебінен жүзеге асырылады.

      Халықтан тарифтерді жинау үшін біріктірілген есеп айырысу орталығын енгізу қажет.

      ҚТҚ секторын экономикалық ынталандыру тетіктерін енгізу полигондардан қалдықтарды шығару, қалдықтарды бөлек жинау, сұрыптау/қайта өңдеу және кәдеге жарату буынын дамыту сияқты мәселелерді шешумен тікелей байланысты.

      Жұртшылықты бөлек алым жүйесін дамытуға тарту үшін халықты бөлек алым үшін көтермелеу құралдарын енгізу, сараланған тарифтерді енгізу қажет. Қалың жұртшылықты ақпараттандыру ҚТҚ басқаруда маңызды рөл атқарады. Ақпараттандыру ҚТҚ басқару жүйесін жоспарлауға ең ерте кезеңде енгізілетін болады.

      Қысқа мерзімді перспективада ҚТҚ басқарудың тиімді жүйесінің болуының маңыздылығы жөніндегі міндеттерге басты назар аударылатын болады:

      қалдықтарды дұрыс пайдаланбаудың теріс әсерін талқылау;

      қалдықтармен жұмыс істеу саласында табысты практикалық тәжірибені дәріптеу;

      аудандағы қалдықтармен жұмыс істеу жүйесінің танылуы (қоқыс контейнерлеріндегі/урналардағы және қалдықтарды жинау машиналарындағы логотиптің суреті);

      бағдарламаның міндеттеріне қол жеткізу үшін қоғамның және жүйенің басқа қатысушыларының міндеттерін анықтау;

      қайталама материалдық ресурстарды бөлек жинау мен пайдаланудың артықшылықтарын көрсету;

      қалдықтармен жұмыс істеу жүйесіндегі өзгерістер туралы және осындай өзгерістердің мақсаттары туралы халықты уақтылы хабардар ету;

      қалдықтармен жұмыс істеудің тиімді жұмыс істейтін жүйесіне қажетті инвестициялар туралы хабардарлықты арттыру.

      Мүдделі жұртшылықтың негізгі топтарына басымдық беріледі:

      халық (жұмыс істейтін және жұмыс істемейтін (үй шаруасындағы әйелдер, зейнеткерлер, балалар, жұмыссыздар);

      мұғалімдер, еріктілер, белсенді топтар және мемлекеттік емес ұйымдар.

      Жұртшылықты ақпараттандыру жөніндегі іс шаралар қалдықтармен жұмыс істеу бойынша халықпен ақпараттық жұмыс жоспарында көзделетін болады және мыналарды қамтитын болады:

      жергілікті газеттердегі басылымдар;

      мектептерде, жалпы жұртшылық арасында тарату үшін материалдық ресурстарды қайталама пайдалану туралы ақпараттық материалдар;

      жасыл қалдықтарды үйде компосттау туралы брошюралар;

      оқушылар мен студенттер үшін полигондарға таныстыру сапарларын ұйымдастыру;

      оқушылар арасында қалдықтар тақырыбына суреттер, фотосуреттер конкурстары;

      оқушыларға, студенттерге және мемлекеттік емес ұйымдарға арналған "Мен тұратын жерде қалдықтар" тақырыбында интерактивті семинарлар өткізу.

      ҚТҚ-ны бөлек жинаудың ауқымды схемаларын табысты іске асырудың маңызды элементі халықты тарту және оларға қатысу болып табылады.

      Бөлек жинаудың өміршеңдігінің негізгі мәселесі-оның тұрғындарын бастапқы кезеңде қолдау. Эксперимент нәтижелері көрсеткендей, азаматтардың 25% - ы арнайы контейнерлер орнатылғаннан кейін ҚТҚ сұрыптауға қатысуға дайын. Әрине, оларды орнатумен қатар, плакаттарды, баннерлерді ілу немесе парақшаларды тарату сияқты ең аз ақпаратпен қамтамасыз ету қажет. Ережеге сүйене отырып, ақпараттық-түсіндіру жұмыстары, ең алдымен, қоқыс таситын көліктердің тазалаушылары мен жүргізушілері арасында жүргізіліп, экономикалық қызығушылықпен қамтамасыз етілуі керек. Бөлек алымға көшу туралы ақпарат барлық кезеңдерде азаматтар үшін қолжетімді болуы тиіс. Бөлек алым бүкіл ауданға тараған сайын, бұқаралық ақпарат құралдары мен сыртқы жарнама арқылы кең ауқымды жарнамалық акцияларға көшу қажет. Жыл сайын жарнамалық шараларға қаражат бөлінуі керек. Сондай-ақ, тиісті әкімшіліктерді әлеуметтік жарнама квоталарын пайдалануға болады.

7. Қажетті ресурстар мен қаржыландыру көздері

      Бағдарлама республикалық, облыстық бюджет, аудандық бюджет және бюджеттен тыс көздер есебінен қаржыландырылады.

      Бағдарлама республикалық және (немесе) облыстық бюджетте бекітілген оның іс-шараларын іске асыруға көзделген нысаналы даму трансферттерінің сомалары шегінде республикалық және облыстық бюджет қаражатынан қаржыландырылады.

      Бағдарламаның іс-шараларын қаржыландыруға бағытталған жергілікті бюджеттердің қаражаты ауданның жергілікті өзін-өзі басқару органдарының нормативтік құқықтық актілерінде айқындалады.

      Бағдарламаны іске асыру барысында қаржыландыру көлемі облыстық және аудандық бюджеттердің нақты мүмкіндіктерін ескере отырып, жыл сайын нақтылануға жатады.

      "Абай облысы Көкпекті ауданының сәулет, құрылыс, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі" ММ Бағдарлама іс-шараларын іске асыруға бағытталатын облыстық бюджет қаражатының бас басқарушысы болып табылады.

      2025-2029 жылдарға арналған бағдарламаның іс-шараларын іске асыру бойынша қаржыландырудың нақты көлемдері тиісті жылдың жергілікті бюджетін жасау кезінде, оның ішінде "Қатты тұрмыстық қалдықтарды басқару жүйесін жаңғырту жобаларына инвестицияларды негіздеу" Қазақстан Республикасы Экология министрлігінің 040 бюджеттік бағдарламасы шеңберінде әзірленген ҚТҚ секторын жаңғырту инвестицияларын негіздеу жөніндегі жобаларды іске асыру шеңберінде нақты есептерді негізге ала отырып айқындалатын болады;

      Сондай-ақ мемлекеттік-жекешелік әріптестік шарттарында, сондай-ақ халықаралық қаржы институттарының қаражаты есебінен жобаларды іске асыру кезінде инвесторлардың ақшалай қаражаты тартылатын болады.

  Қосымша
Қосымша 1. Қалдықтарды
басқару саласындағы жаңа
стандарттар

      Қалдықтарды басқару саласындағы жаңа стандарттар. Жаңа стандарттар соңғы экологиялық талаптарды ескере отырып әзірленді.

      1) ҚР СТ 3823-2022 "Қалдықтар. Сусындардан орау қалдықтарын басқару. Қайта өңдеуге қойылатын талаптар";

      2) ҚР СТ 3784-2022 "Қалдықтар. Қағаз және картон қалдықтары. Басқару кезіндегі қауіпсіздік талаптары";

      3) ҚР СТ 3782-2022 "Қатты тұрмыстық қалдықтарға арналған 3-класты жоғары жүктемелі полигондарда фильтрат пен қоқыс газын жинауға және бұруға арналған жүйелерді жобалау, салу және пайдалану".

      Кестеде стандарттардың атаулары, белгілері, қолдану аясы көрсетілген, сонымен қатар стандарттың мәтінімен танысуға болатын сілтеме берілген.

Белгіленуі/нөмірі / атауы және ұлттық стандарттың мәтініне сілтеме

Қолдану саласы

1

ҚР СТ 3823-2022 "Қалдықтар. Сусындардан орау қалдықтарын басқару. Қайта өңдеуге қойылатын талаптар"
https://new-shop.ksm.kz/catalog/STRK_3823-2022/?sphrase_id=15909

Стандарт сусындардың қаптамасының қалдықтарын басқару операцияларына қойылатын талаптарды белгілейді.
Стандарт қаптаманың келесі түрлеріне қолданылады:
- Қағаз және картон қаптама;
- Полимерлі қаптама;
- Металл қаптама;
- Шыны қаптама;
- Аралас қаптама (аралас материалдардан).

2

ҚР СТ 3784-2022 "Қалдықтар. Қағаз және картон қалдықтары. Басқару кезіндегі қауіпсіздік талаптары" http://shop.ksm.kz/index.php?dispatch=products.view&product_id=373379

Стандарт қағаз бен картон қалдықтарына қолданылады және оларды өмірлік циклдің келесі кезеңдерінде басқару кезінде қауіпсіздік талаптарын белгілейді: жинау, жинақтау, тасымалдау, қалпына келтіру және жою.

3

ҚР СТ 3782-2022 "Қатты тұрмыстық қалдықтарға арналған 3-класты жоғары жүктемелі полигондарда фильтрат пен қоқыс газын жинау және бұру жүйелерін жобалау, салу және пайдалану" https://new-shop.ksm.kz/catalog/STRK_3782-2022/

Стандарт қатты тұрмыстық қалдықтарға арналған 3-класты жоғары жүктемелі полигондарда фильтрат пен қоқыс газын жинау және бұру жүйелерін жобалау, салу және пайдалану тәртібін белгілейді.

4

 ҚР СТ 3783-2022 "Қалдықтар. Қалдықтарды басқару кезінде экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін базалық көрсеткіштер"
https://new-shop.ksm.kz/catalog/STRK_3783-2022/

Стандарт Қалдықтарды кәдеге жарату және қайта өңдеу кәсіпорындарында қалдықтарды басқару кезінде экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін базалық көрсеткіштерді енгізуге қатысты талаптарды белгілейді.

5

ҚР СТ 3826-2022 "Қалдықтар. Қалдықтарды басқару. Қауіпті қалдықтарды трансшекаралық тасымалдау" https://new-shop.ksm.kz/catalog/STRK_3826-2022/?sphrase_id=15888

 Стандарт қауіпті қалдықтардың трансшекаралық тасымалдануын және олардың шығарылуын бақылау туралы Базель конвенциясына сәйкес қауіпті қалдықтарды трансшекаралық тасымалдаудың талаптары мен қағидаттарын белгілейді. Қауіпті қалдықтарға таралады.

6

ҚР СТ 3822-2022 "Қалдықтар. Қауіпті медициналық қалдықтарды жою және залалсыздандыру жөніндегі жабдық. Жалпы техникалық талаптар"
https://new-shop.ksm.kz/catalog/STRK_3822-2022/?sphrase_id=15919

Стандарт қауіпті медициналық қалдықтарды жою және залалсыздандыру жөніндегі жабдыққа қойылатын жалпы техникалық талаптарды белгілейді.
Торлы пештер, барабан пеші негізіндегі роторлар, қоқыс шығаратын ұйым ематорлар, стерилизаторлар сияқты инсинераторларға таралады.
Стандарт Д класындағы қауіпті медициналық қалдықтармен операциялар жүргізу жөніндегі жабдыққа, пеш негізіндегі инсинераторларға, қайнаған қабатта жағу негізінде циклонды-құйынды пешке, сондай-ақ ОМО микротолқынды өңдеу жөніндегі жабдыққа қолданылмайды.

7

ҚР СТ 3787-2022 "Қалдықтар. Пайдаланылған мұнай өнімдері. Басқару кезіндегі қауіпсіздік талаптары"
https://new-shop.ksm.kz/catalog/STRK_3787-2022/?sphrase_id=15926

Стандарт ресурстарды үнемдеу, адамдардың, жануарлардың, өсімдіктердің өмірі мен денсаулығын қорғау және қоршаған ортаны қорғау мақсатында пайдаланылған мұнай өнімдерінің қалдықтарын қауіпсіз басқару жөніндегі талаптарды белгілейді.
Қолданылмайды:
- пайдаланылған моторлы майлар тобы;
- МЕМСТ 21046 және ҚР СТ 3129 сәйкес индустриялық пысықталған майлар тобы.

8

ҚР СТ 3792-2022 "Қалдықтар. Құрылыс қалдықтарын басқару талаптары. Негізгі ережелер"
https://new-shop.ksm.kz/catalog/STRK_3792-2022/?sphrase_id=15927

Стандарт белгілейді:
- құрылыс қалдықтарын жинау және есепке алу тәртібі;
- құрылыс қалдықтарымен операцияларды басқару және жүзеге асыру қағидалары;
- қайталама өнімнің кейбір түрлерін өндіру үшін құрылыс қалдықтарын пайдалану ережелері.
Стандарт радиоактивті құрылыс қалдықтарына қолданылмайды.

9

ҚР СТ 3780-2022 "Қалдықтар. Коммуналдық қалдықтарды бөлек жинауды ұйымдастыру үшін контейнерлерді орналастыру алаңдарына қойылатын жалпы талаптар"
https://new-shop.ksm.kz/catalog/STRK_3780-2022/?sphrase_id=15932

Стандарт қалдықтарды жинауға арналған контейнерлерді орналастыруға арналған алаңдарды орналастыру және күтіп ұстау бөлігінде тәртіпті белгілейді және қатынастарды реттейді.
Стандарт меншік нысанына қарамастан, контейнерлерге қызмет көрсететін контейнер алаңдары бар барлық заңды және жеке тұлғалар үшін міндетті болып табылады.

10

ҚР СТ 3781-2022 "Қалдықтарды энергетикалық кәдеге жарату объектісі. Жалпы талаптар"
https://new-shop.ksm.kz/catalog/STRK_3781-2022/?sphrase_id=15934

Стандарт торлы пештерде жағу әдісімен қалдықтарды энергетикалық кәдеге жарату объектілеріне, оның ішінде осындай объектілерді орналастыру орындарын, пайдаланылатын материалдар мен технологиялық шешімдерді таңдауға қатысты жалпы талаптарды белгілейді.

11

ҚР СТ EN 16190: 2022 "Топырақ, биоқалдықтар және лай. Диоксиндердің, фурандардың және диоксинге ұқсас полихлорланған бифенилдердің құрамын жоғары ажыратымдылықтағы масса-селективті анықтаумен газ хроматографиясы әдісімен анықтау"
https://new-shop.ksm.kz/catalog/STRK_EN_16190-2022/?sphrase_id=15942#

Стандарт 17 2,3,7,8-хлор алмастырылған ксатен-п-диоксиндер мен дибензофурандарды, сондай-ақ сұйық хроматографиялық бағанды тазарту әдістерін және жоғары тиімді масс-селективті детекторы (HRGC-HRMS) бар газ хроматографиясы әдісін пайдалана отырып, тұнбадағы, өңделген биологиялық қалдықтар мен топырақтағы диоксин тәрізді полихлорланған бифенилдерді сандық анықтау әдісін белгілейді.

12

ҚР СТ EN 17503: 2022 "Топырақ, өңделген биоқалдықтар және лай. Жоғары ажыратымдылықтағы газ хроматографиясы мен сұйық хроматографияны пайдалана отырып, полициклді хош иісті көмірсутектердің құрамын анықтау" https://ksm.kz/public-discussion/standards/discussion-of-draft-of-st-rk/102775/

Стандарт 16 көп ядролы хош иісті көмірсутектердің сандық анықтамасын белгілейді. Бұл стандарт келесідей қалдықтарға қолданылады: ластанған топырақ, қиыршық тас, битум немесе құрамында битум бар қалдықтар.

  Қосымша 2.
Қалдықтарды басқару
саласындағы
қолданыстағы нормативтік
құқықтық база

      Бүгінгі таңда қалдықтарды басқару саласы келесі кодекстермен, заңдармен және заңға тәуелді нормативтік актілермен реттеледі.


 

Құжаттың атауы

Құжаттың атауы реттелетін мәселелер

1

ҚР Экологиялық кодексі, өзгертулермен

•Жалпы ережелер;
•Қалдықтармен жұмыс істеу кезіндегі экологиялық талаптар

2

"Әкімшілік құқық бұзушылық туралы" ҚР Кодексі (ӘҚБтК)

•Қоршаған ортаны қорғау саласындағы құқық бұзушылықтар үшін әкімшілік жауапкершілік (атап айтқанда, қалдықтармен жұмыс істеу кезінде) (505-бап)

3

"Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" ҚР Кодексі

•Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер

4

ҚР Кәсіпкерлік Кодексі
 
 
 

•Кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру;
•Мемлекеттік бақылау және қадағалау

5

ҚР Жер кодексі

•Жер қатынастары

6

ҚР Азаматтық кодексі (Жалпы бөлім)

•Жалпы ережелер;
•Тұрғылықты жері және азаматтың заңды мекен-жайы

7

"Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы" 2001 жылғы 23 қаңтардағы № 148-II ҚР Заңы (жергілікті мемлекеттік басқару туралы Заң)

•Жергілікті атқарушы органдардың, оның ішінде қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы құзыреті мен функциялары

8

2014 жылғы 16 мамырдағы № 202-V "Рұқсаттар және хабарламалар туралы" ҚР Заңы (Рұқсаттар және хабарламалар туралы Заң)

•Рұқсаттар мен хабарламалар;
•Рұқсат беру немесе хабарлама жасау тәртібімен жүзеге асырылатын қызмет түрлері

9

1997 жылғы 16 сәуірдегі № 94-I "тұрғын үй қатынастары туралы" заң (тұрғын үй қатынастары туралы Заң)

•Тұрғын үй қорын басқару саласындағы мемлекеттік бақылау

10

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 20 наурыздағы № 235 бұйрығымен бекітілген жасыл екпелерді күтіп-ұстау мен қорғаудың үлгілік қағидалары, қалалар мен елді мекендердің аумақтарын абаттандыру Қағидалары және" ағаштарды кесуге рұқсат беру" мемлекеттік қызмет көрсету қағидалары

•Аудан аумағынан тазалауды ұйымдастыру;
•Аудан аумағынан ҚТҚ жинау және шығару

11

"Өндіріс және тұтыну қалдықтарын жинауға, пайдалануға, қолдануға, залалсыздандыруға, тасымалдауға, сақтауға және көмуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2020 жылғы 25 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-331/2020 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2020 жылғы 28 желтоқсанда № 21934 болып тіркелді.

•Әртүрлі сыныптағы қалдықтармен (ҚТҚ, медициналық, өндірістік объектілердегі қалдықтар)жұмыс істеу кезіндегі санитариялық-эпидемиологиялық талаптар;
•Полигондарды орнатуға, ұстауға және пайдалануға қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар;
•ҚТҚ полигонында қабылданатын өндіріс қалдықтарының тізбесі

12

ҚР Мемлекеттік стандарты. Қоқыс контейнерлері жылжымалы. ҚР СТ 1231-2004 жалпы техникалық шарттары (ҚТҚ контейнерлерінің стандарты)

•Жалпы техникалық талаптар;
•Контейнерлерді пайдалануға қойылатын қауіпсіздік талаптары

13

ҚР СТ 2187-2012. Қалдықтар. Автокөлік шиналары. Қолдану кезіндегі қауіпсіздік талаптары

•Автокөлік шиналарының қалдықтарын жинауға және сақтауға қойылатын талаптар;
•Автокөлік шиналарының қалдықтарын беру, тасымалдау және қабылдау тәртібі;
•Тозған автокөлік шиналарының, шиналар камераларының және өзге де резеңке бұйымдардың қалдықтарын қайта өңдеу

14

"Қатты тұрмыстық қалдықтарды жинауға, тасымалдауға, сұрыптауға және көмуге халық үшін тарифті есептеу әдістемесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Экология, Геология және табиғи ресурстар министрінің 2021 жылғы 14 қыркүйектегі № 377 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2021 жылғы 16 қыркүйекте № 24382 болып тіркелді

•Тарифті есептеу тәртібі