Гидротехникалық құрылысжайлардың көпфакторлы зерттеп-қарауды орындау қағидаларын және гидротехникалық құрылысжайлардың қауіпсіздігі декларациясы нысанын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Су ресурстары және ирригация министрінің 2025 жылғы 27 маусымдағы № 156-НҚ бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2025 жылғы 27 маусымда № 36350 болып тіркелді

Қазақстан Республикасы Су кодексінің 23-бабы 1-тармағының 28) тармақшасына және "Құқықтық актілер туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 27-бабы 2-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Мыналар:

1) осы бұйрыққа 1-қосымшаға сәйкес гидротехникалық құрылысжайлардың көпфакторлы зерттеп-қарауды орындау қағидалары;

2) осы бұйрыққа 2-қосымшаға сәйкес гидротехникалық құрылысжайлардың қауіпсіздігі декларациясы нысаны бекітілсін.

2. Осы бұйрыққа 3-қосымшаға сәйкес кейбір бұйрықтарының күші жойылды деп танылсын.

3. Қазақстан Республикасы Су ресурстары және ирригация министрлігі Су ресурстарын реттеу, қорғау және пайдалану комитеті заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін оны Қазақстан Республикасы Су ресурстары және ирригация министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруын қамтамасыз етсін.

4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Су ресурстары және ирригация вице-министріне жүктелсін.

5. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Су ресурстары және ирригация министрі

Н. Нуржигитов

"КЕЛІСІЛГЕН"

Қазақстан Республикасы

Ұлттық экономика министрлігі

"КЕЛІСІЛГЕН"

Қазақстан Республикасы

Төтенше жағдайлар министрлігі

Қазақстан Республикасы Су ресурстары және ирригация министрі 2025 жылғы 27 маусымдағы № 156-НҚ бұйрығына 1-қосымша

Гидротехникалық құрылысжайларға көпфакторлы зерттеп-қарауды жүргізу қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Гидротехникалық құрылысжайларға көпфакторлы зерттеп-қарауды жүргізу қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) Қазақстан Республикасы Су кодексінің (бұдан әрі – Су кодексі) 23-бабы 1-тармағының 28)-тармақшасына сәйкес әзірленді және гидротехникалық құрылысжайлардың (бұдан әрі – ГТҚ) көпфакторлы зерттеп-қарауды жүргізу тәртібін айқындайды.

2. Су Кодексінің 70-бабының 2-тармағына сәйкес ГТҚ қауіпсіздігі туралы регламентте айқындалған табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар кезінде қауіптілігі жоғары ГТҚ үшін техникалық жай-күйін зерттеп-қарау көпфакторлы зерттеп-қарау шеңберінде жүргізіледі. Көпфакторлы зерттеп-қарау әр бес жыл сайын жүргізіледі. Бес жылдық кезең, алдыңғы декларацияны тіркеу уақытынан бастап есептеледі.

3. Көпфакторлы зерттеп-қарауды жүргізу үшін меншік иесі ГТҚ қауіпсіздік өлшемшарттарын айқындауды және олардың сақталуына жыл сайынғы мониторингті жүргізеді.

4. Тексеру нәтижелері көпфакторлы зерттеп-қарау актісімен ресімделеді, онда осы Қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес нысан бойынша ГТҚ-ның техникалық жай-күйін бағалау көрсетіледі.

ГТҚ көпфакторлы зерттеп-қараудың қорытындылары бойынша ГТҚ қауіпсіздігі декларациясы (бұдан әрі – декларация) әзірленеді.

5. Көпфакторлы зерттеп-қарауды жүргізуді және декларацияны әзірлеуді меншік иесі (иеленуші) дербес жүзеге асырады не оның қаражаты есебінен ГТҚ қауіпсіздігі саласында жұмыстарды жүргізу құқығына уәкілетті орган (бұдан әрі - уәкілетті орган) аттестаттаған бөгде ұйым жүзеге асырады.

Меншік иесі (иеленуші) өз бетінше көпфакторлы зерттеп-қарауды жүргізген және декларацияны әзірлеген жағдайда, көпфакторлы зерттеп-қарау нәтижелері мен декларация ГТҚ қауіпсіздігі саласындағы жұмыстарды жүргізу құқығына аттестатталған ұйымда (бұдан әрі - аттестатталған ұйым) меншік иесінің қаражаты есебінен сараптама жүргізуге жатады. Аттестатталған ұйым көпфакторлы зерттеп-қарауды жүргізген және декларацияны әзірлеген жағдайда, орындалған жұмыстар мен декларацияға сараптаманы өзге аттестатталған ұйым жүргізеді.

6. Декларация бассейндік су ресурстарын қорғау және пайдалануды реттеу жөніндегі бассейндік су инспекциясында (бұдан әрі – бассейндік су инспекциясы) тіркелуге тиіс.

Декларацияға тіркеу шифрын беру үшін өтініш беруші бассейндік су инспекциясына сараптама қорытындысының көшірмесімен бірге өтінішті және декларацияның көшірмесін ұсынады.

7. Бассейндік су инспекциясы ұсынылған құжаттарды қарап шығып, декларацияны тіркеу туралы шешім қабылдайды не уәжді бас тартуды ұсынады.

Тіркелген декларацияның көшірмесі бассейндік су инспекциясында сақталады.

8. ГТҚ мен декларацияларды тіркеген ұйымдардың тізбесі уәкілетті органның интернет-ресурсында орналастырылады.

9. ГТҚ қауіпсіздігін қамтамасыз етуге әсер ететін жағдайлар өзгерген жағдайда, декларация қайта қарауға жатады.

Декларацияға өзгерістер енгізілген кезде ол өзгерістер енгізілгеннен кейін үш айдан кешіктірілмейтін мерзімде қайтадан сараптама жүргізуге және тіркеуге жатады.

2-тарау. Гидротехникалық құрылысжайларды көпфакторлы зерттеп-қарау

1-параграф. Гидротехникалық құрылысжайларды көзбен қарап-тексеру

10. ГТҚ құрылысжайларды көзбен қарап-тексерудің негізгі міндеті құрылысжайлардың ақаулықтары мен зақымдануларын, құрылымдар мен механикалық жабдықтардың ақаулықтарын, ауытқуы үлкен шөгінділерді, деформацияларды, орын ауыстыруларды, конструктивтік элементтер материалының бұзылу аймақтары мен учаскелерін, сүзгіш ағынның ашық шығуларын анықтау, сондай-ақ орнатылған бақылау-өлшеу аппаратурасының (бұдан әрі – БӨА) жай-күйін бағалау, орындалған жөндеу іс-шараларының тиімділігін бағалау болып табылады.

ГТҚ механикалық жабдықтарын көзбен қарап-тексерумен тартқыш арқандардың, шынжырлардың, тірек конструкциялардың, қаптамалардың, қозғалғыш және басқа механизмдердің, көтергіш металл конструкциялардың механикалық және коррозиялық зақымданулары, кран асты жолдарының аралық құрылысжайларының салмалы бөліктері мен тіреулерін бекіту орындарындағы бетонның жай-күйі, бекітпелердің нығыздау сапасы анықталады.

11. Тегеурінді фронт құрамында бетон және топырақ бөгеттері, гидроэлектрстанция (бұдан әрі – ГЭС) ғимараты, кеме қатынасы шлюздері, су төгу құрылысжайлары бар ГТҚ-да көзбен қарап-тексеру объектілерінің қатарына Көзбен қарап-тексеру объектілердің және гидротехникалық құрылысжайларға көпфакторлы зерттеп-қарауды жүргізу кезінде анықталатын және белгіленетін зақымданулар мен ақаулықтардың тізіміне сәйкес осы Қағидаларға 2-қосымшаның (бұдан әрі – Тізім) 1-тармағына сәйкес объектілер енгізіледі.

12. ГТҚ-ның бетон бөліктерінде (бөгеттер, тіреуіш қабырғалар), ГТҚ темірбетон және болаттемір бетон конструкцияларында, топырақ бөгеттерінде және негіздерде көзбен қарап-тексеру кезінде Тізімнің 2, 3 және 4-тармақтарына сәйкес зақымдануларды анықталады және белгіленеді.

13. Жер асты ГТҚ-да (машина залдары, деривациялық туннельдер, қалқан үй-жайлары, шахталық су тартқылар), төменгі бьефті қарау кезінде, ГТҚ механикалық жабдығын кезінде көзбен қарап-тексерумен Тізімнің 5, 6 және 7-тармақтарына сәйкес зақымданулар мен ақаулықтарды анықталады және белгіленеді.

2-параграф. Инженерлік зерттеулер кешені

14. Инженерлік зерттеулер кешені геодезиялық, геофизикалық, геотехникалық және су асты зерттеулерден тұрады.

15. Геодезиялық зерттеудің негізгі міндеті геодезиялық желінің қамтамасыз етілуін, жер беті және топырақ маркаларының болуы мен жай-күйін тексеру, объектілердің мен іргелес аумақтардың жоғары үлгідегі атқарушылық түсірілімдерін жүргізу, сондай-ақ тектоникалық және маусымдық ауытқуларды ескере отырып реперлер мен белгілердің уақыт өте келе тұрақтылығын талдау болып табылады.

16. Геофизикалық және геотехникалық зерттеулердің негізгі міндеті құрылысжайдың жай-күйі деформациялар, беріктілік, жарықшақтың пайда болуы және ылғалдылығы туралы сандық деректерді алу болып табылады. Егер зерттеулер жер астындағы немесе тау жағдайларында жүргізілсе, қоршаған массивтің тұрақтылығын зерттеу үшін қосымша геомеханикалық зерттеулер жүргізіледі.

17. Геофизикалық және геотехникалық зерттеу кезінде мынадай әдістер қолданылады:

бетон беріктігінің конструкция бетонындағы (диаметр және тереңдік) таңба өлшемімен байланысын немесе индентордың соққысы немесе индентордың бетон бетіне жанасуы кезінде бетондағы және стандартты металл үлгідегі таңба диаметрінің арақатынасын анықтайтын пластикалық деформация әдісі;

цифрлық өлшеу құрылғысының көмегімен құрылым қабырғаларының қалыңдығын өлшейтін ультрадыбыстық әдіс, бейнедисплейді пайдалана отырып, конструкция бетінде жарықтар мен сыртқы коррозиялық раковиналардың тереңдігін анықтау;

бетонның беріктігінің денеде жасалған арнайы анкерлік құрылғының конструкциясы оны қоршаған бетонмен бірге одан алып кетуді күшейтумен байланысты негізделген бұзбайтын әдіс;

инженерлік геодезия әдістері түрлі ғимараттар мен құрылысжайларды іздестіру, жобалау, салу және пайдалану кезінде орындалады, инженерлік геодезия алаңдар мен трассалардың топографиялық-геодезиялық ізденістерін, құрылысжайларды инженерлік-геодезиялық жобалауды, геодезиялық бөлу жұмыстарын, конструкциялар мен технологиялық жабдықтарды геодезиялық тексеруді, құрылысжайлар мен олардың негіздерінің деформациялануын бақылауды қамтитін әдіс;

радиографиялық әдіс дәнекерлеу қосылыстарының тұтастығын бақылау үшін қолданылады;

кернеулердің шоғырлану аймақтарында және коррозиялық-тозу зақымданулардың дамушы аймақтарында құбыр металының магниттелуінің өзгеруіне байланысты жердің магниттік өрісінің бұрмалануы өлшенетін магнитометриялық әдіс;

табиғи радиоактивтілікті анықтауға және зерттеуге негізделген барлаудың геофизикалық әдісі;

ылғалдылықты өлшеуге арналған нейтрондық әдіс материалдағы сутегі атомдарының ядроларымен өзара әрекеттесуі процесінде жылдам нейтрондардың баяулау әсеріне негізделген;

құйынды токтар әдісі бояу қабатымен немесе битум қабатымен жабылған беттерді тексеру кезінде оларды тіркеу үшін металл элементтердің жарықтары мен жарықтарын анықтау әдістеріне қосымша қолданылады;

электрметриялық әдіс коррозиялық қауіпті бағалау мақсатында катодты қорғанысты тексеру үшін қолданылады және құрылысжайдың болат құрылымы мен қоршаған орта - су арасындағы әлеуеттің айырмашылығын өлшеу болып табылады;

акустикалық әдіс су асты құрылысжайларының металл конструкцияларының дәнекерленген тораптарындағы ішкі ақаулықтардың болуын тексеруге арналған;

механикалық сынау әдісі жүктемені қолдану тәсіліне байланысты металдардың механикалық қасиеттерін сынау әдістері үш топқа бөлінеді: статикалық сынақтар (созылу, иілу, бұралу, кесу, сығылу); динамикалық сынақтар (соққылық тұтқырлыққа); қайталанған немесе белгісіздік жүктемелер кезіндегі сынақтар (шаршау);

георадар әдісі (георадиолокация, георадарлық түсіру, георадарлық тексеру, георадарлық зондтау) георадар сәулеленетін электромагниттік толқындардың жер қалыңдығы арқылы өтуін техникалық талдау және әр түрлі жер асты коммуникациялары астында жасырынғанын көруге мүмкіндік береді.Су асты зерттеудің негізгі міндеті құрылысжайдың жоғарғыжәне төменгі бьефтерінің су асты бөлігінің және оларғажанасатын түбінің учаскелерінің жай-күйін тексеру болып табылады. ГТҚ су асты бөлігін тексеру судың ең аз тұрған кезеңінде орындалады. Сондай-ақ, құрылыс негізінің тұрақтылығына әсер ететін жарылулар, эрозиялық шұңқырлар, екінші реттік ағындардың бар-жоғы нақтыланады.

18. Геодезиялық, геофизикалық, геотехникалық және су асты зерттеулер барысында Тізімнің 8, 9 және 10-тармақтарына сәйкес зақымданулар мен деректер анықталады және белгіленеді.

19. Су асты тексерулерін жүргізу Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2015 жылғы 19 қаңтардағы № 33 бұйрығымен бекітілген Сүңгуірлік жұмыстарды жүргізу кезіндегі қауіпсіздік қағидаларына сәйкес жүргізіледі (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10369 болып тіркелген).

Гидротехникалық құрылысжайларға көпфакторлы зерттеп-қарауды жүргізу қағидаларына 1-қосымша Нысан

Көпфакторлы зерттеп-қарау акті ________________________________________________________________

гидротехникалық құрылысжайдың атауы

1. Жобалық құжаттаманың, гидротехникалық құрылысжайдың (бұдан әрі – ГТҚ)

паспортының* және атқару құжаттамасының болуы туралы ақпарат _____

2. Зерттеу жүргізу сәтіндегі ГТҚ нақты жай-күйіне жобалық құжаттаманың сәйкестігі

немесе сәйкес еместігі туралы ақпарат ________________________________________

3. ГТҚ пайдалану қызметінің жұмысы туралы ақпарат____________________________

4. ГТҚ, гидромеханикалық жабдықтар мен бақылау-өлшеу аппаратурасының (бұдан әрі

– БӨА) көзбен қарап-тексеру нәтижелері_________________________________

5. ГТҚ геодезиялық зерттеу нәтижелері__________________________________

6. Геофизикалық және геотехникалық зерттеу нәтижелері___________________

7. Су асты зерттеу нәтижелері__________________________________________

8. Құрылысжайда орнатылған БӨА жеткіліктілігін талдау

нәтижелері__________________________________

9. ГТҚ жай-күйіне бұрын жүргізілген заттай бақылауларды талдау

нәтижелері___________________________________________________________

10. Тексерілетін ГТҚ жай-күйін бағалау үшін пайдаланылатын бақыланатын

параметрлердің номенклатурасын және олардың шекті жол берілетін мәндерін талдау

нәтижелері ____________________________________________________

11. Азаматтық қорғаудың құлақтандыру жүйесін тексеру нәтижелері _________

12. ГТҚ жағдайын бағалау:

12.1. ГТҚ және олардың жекелеген элементтерінің беріктігі мен орнықтылығын

бағалау______________________________________________________________

12.2. Гидроторап жармасындағы су өткізу құрылысжайларының нақты қабілетін

бағалау, су өткізу жолдары мен су төгінділерін дәлдік тексеру туралы мәліметтер

__________________________________________________________

12.3. Құрылысжайлар жотасы мен сүзуге қарсы элементтердің қалыпты тіректік

(үдемелі) деңгейден асып кетуінің жеткіліктілігін бағалау __________________

12.4. ГТҚ конструктивтік элементтерінің жағдайын бағалау_________________

12.5. ГТҚ жанасу аймақтарының жай-күйін бағалау________________________

12.6. ГТҚ механикалық жабдықтары мен арнайы болат конструкцияларының жұмыс

қабілеттілігі мен беріктігін бағалау________________________________

12.7. Гидротехникалық құрылысжайларда орнатылған аварияға қарсы қорғаныс және

автоматика құралдарының жұмысын бағалау_________________________

13. Жалпы ГТҚ және жеке негізгі жабдықтың техникалық жай-күйі

туралықорытынды____________________________________________________

14. ГТҚ қауіпті зақымданулар мен авариялық жағдайларды оқшаулауға және жоюға

дайындығы туралы қорытынды___________________________________

Аттесталған ұйымның басшысы:_______________________________________

(қолы) (тегі, аты, әкесінің аты (бар болса))

ГТҚ меншік иесі: __________________________________________________

(қолы) (тегі, аты, әкесінің аты (бар болса))

Ескертпе: * осы бұйрықтың мақсаттары үшін Қазақстан Республикасы Су кодексінің 71-бабы 2-тармағына сәйкес ГТҚ меншік иесімен (иеленушімен) бекітілген паспорттардың нысандары қаралады.

Гидротехникалық құрылысжайларға көпфакторлы зерттеп-қарауды жүргізу қағидаларына 2-қосымша

Көзбен қарап-тексеру объектілердің және гидротехникалық құрылысжайларға көпфакторлы зерттеп-қарауды жүргізу кезінде анықталатын және белгіленетін зақымданулар мен ақаулықтардың тізімі

1. Тегеурінді фронт құрамында бетон және топырақ бөгеттері, гидроэлектрстанция (бұдан әрі – ГЭС) ғимараты, кеме қатынасы шлюздері, су төгу құрылысжайлары бар ГТҚ-да көзбен қарап-тексеру объектілерінің қатарына енгізіледі:

еспе, берма, бөгет құламасы (қырлары);

дренаждық құрылғылар;

су бұру құрылысжайларының су ағызу үсті;

су өткізбейтін құдық пен қабырғаларды, энергия сөндіргіштерді, рисберма мен шөмішті қоса алғанда, төменгі бьеф жағынан осы құрылысжайлардың конструктивтік элементтері (қарауға қолжетімді шектерде);

анкерлік тіректерді қоса алғанда, турбиналық су тартқылар;

теңестіруші резервуарлар;

діңгектер, бөлек қабырғалар, ұсталар, тіреуіш қабырғалар;

бетон құрылысжайларының топырақ құрылыстарына және жағалауларға жанасу аймақтары;

жағада, денеде және бөгеттің негізінде орналасқан галереялар;

жеткізуші және бұру арналары;

жер асты құрылысжайлары мен қазбалары;

жағалау баурайларының учаскелері және бөгеттің төменгі еңісіне (қырына), ГЭС ғимаратына, туннельдердің төменгі порталдарына, кеме жүретін құрылыстарға жанасатын аумақтар;

жоғарғы және төменгі бьефтердегі жағалаулық жанасудан 500 метр шектегі жағалаулардың абразивті аймақтары;

толқынға қарсы және еңістердің басқа да бекітулері;

су қоймасы болған жағдайда, жағалаулық және суасты бөліктерінің гидрографиялық түсірілімін жүргізу, оның ішінде тереңдік картасын, түбінің бедерін, лай жиналу аймақтарын және бөгет іргетасының шайылу ықтимал учаскелерін қамту;

ГТҚ механикалық жабдығы;

қол жетуі қиын учаскелерді тексеру үшін ұшқышсыз ұшу аппараттар (дрондар) (бұдан әрі – ҰҰА) мен лазерлік сканерлеуді қолдана отырып, су тастау құрылыстары элементтерінің техникалық жай-күйін бағалау.

2. ГТҚ-ның бетон бөліктерінде (бөгеттер, тіреуіш қабырғалар) көзбен қарап-тексеру кезінде бетон қалауының зақымдануының мынадай негізгі түрлері анықталады және белгіленеді:

агрессивті ортамен немесе суды сүзумен байланысты бетонның коррозиясы;

бетон қалауында шоғырланған сүзу ошақтары болып табылатын өтпелі жарықтардың болуы;

бетонды қарқынды сілтілеу (одан әкті сүзетін сумен жуу);

күн радиациясының әсерін қоса алғанда, қысқы (мұздату-еріту) және жазғы (қыздыру-салқындату) кезеңдердегі температуралық әсерлердің салдарынан конструкциялардың су үсті бөліктері бетонының коррозиясы;

қыс мезгілінде мұздату және еріту салдарынан судың ауыспалы деңгейі аймағындағы суға қаныққан бетонның коррозиясы;

кавитация немесе гидроабразивті тозу салдарынан су өткізу құрылысжайлары бетонының бұзылуы;

бетон қалаудың механикалық зақымдануы (элементтер бұрыштарының сынуы, жекелеген аймақтарда бетонды ұсақтау, жарықтар, қатпарлану);

температуралық және басқа да әсерлердің (негіздің шөгуі және жер сілкінісі) салдарынан тігістердің қайтымсыз ашылуы;

күш жүктемелерінен, біркелкі емес шөгінділерден немесе температуралық әсерлерден туындаған сызаттар;

қолжетімділік болған жағдайда — температуралық және технологиялық жіктердің герметикалығын тексеру, сондай-ақ тығыздағыш материалдардың жай-күйін бақылау;

белсенді кремнез бар толтырғыштармен цемент сілтілерінің реакциясынан туындаған жарықтар;

жарықтардың даму динамикасын талдау үшін оларды геодезиялық белгілерге байланыстыра отырып, қайталанатын жарықтарды фотофиксациялау енгізу.

3. ГТҚ темірбетон және болаттемір бетон конструкцияларында қосымша мынадай зақымданулар анықталады және белгіленеді:

тік, көлденең және қисық сызаттар элементтің созылған аймағындағы ашу шамасымен рұқсат етілген нормалардан көп;

элементтің сығылған аймағы бойындағы жарықтар, оның ішінде екі аспалы арқалықтардың баспасында;

бетонмен арматураға қатысты қорғаныс қасиеттерін жоғалту (қорғаныш қабатының барлық қалыңдығына бетонды карбонизациялау, бетонды сілтілеу);

арматураның өзекшелері бойындағы бетонның қорғаныш қабатындағы жарықтар және бетонның қорғаныш қабатының қатпарлануы;

жоғары жүктеме аймақтарындағы арматура шығымдарының жай-күйін бақылау үшін разрушаусыз бақылау әдістерін (ультрадыбыс, магниттік бақылау) қолдану;

арматураның коррозиясы;

арматураның механикалық зақымдануы;

қаптама болған жағдайда — әсіресе үнемі ылғалданатын жерлерде, оның бетон негізімен ілінісуін талдау;

болат қаптаманың зақымдануы (металл мен жіктердің коррозиясы, сызаттар, үйкеліс, айналадағы темір бетонды массивпен жанасу салдарынан қалыңдықтың азаюы).

4. Топырақ бөгеттерінде және негіздерде мынадай:

төменгі бьефте сүзгіш сулардың ашық шығу орындары, оның ішінде табаны мен жағалық беткейлер, қыста олардың мұздану мүмкіндігін бағалай отырып;

бөгетке жанасатын негізден, жағалаулық және жайылма алқаптарынан, бөгеттен топырақты суффозиялық шығару;

пьезометриялық желінің жағдайы;

бөгет дренаждарының, су бұру шығарылымдарының, жыралар мен кюветтердің жай-күйі;

бөгеттің төменгі беткейінің табанына жанасатын аумақтың батпақтануы;

бөгеттің жотасы мен берм еңістерінің, сондай-ақ жанасудағы жағалау баурайларының жергілікті деформациялары;

еспеде, еңістерде және бермаларда жарықтар мен жаңбырлы ойықтардың болуы;

жоғарғы және төменгі құламалар бекіткіштерінің, сондай-ақ жағалаулар бекіткіштерінің жай-күйі (егер ондай болса);

төменгі беткейде және іргелес аумақта проталин мен мұздың пайда болуы;

жасырын суффозиялық ошақтарды және сүзу қалталарын анықтау үшін геофизикалық әдістерді (электр барлау, георадар) қолдану;

бөгет құламаларын аязды желдеу (солифлюкция);

төменгі бьефтегі бөгет пен жағалауларды шайып кету аймақтары;

қарсы сүзу экрандарының (құрылыммен қарастырылған жағдайда) жай-күйін көзбен қарап-тексеру, оның ішінде шекараларын және тығыздалған топырақпен қосылу учаскелерін тексеру;

геотекстильді қабаттар немесе армирлеуші элементтердің жай-күйін тексеру, егер олар бар болса;

су асты бөліктерін қоса алғанда, бөгет профилінің уақыт бойынша өзгеруі (пайдаланушы ұйымның деректері бойынша) зақымдануларға анықталады және белгіленеді.

5. Жер асты ГТҚ-да (машина залдары, деривациялық туннельдер, қалқан үй-жайлары, шахталық су тартқылар) көзбен қарап-тексеру мыналар:

қабырғалар мен күмбездер (темір бетон, торкрет, металл) қаптамаларында және басқа бетон конструкцияларында жарықтардың болуы және ашылуы;

бетонның коррозиясы және бұзылуы, арматурадан бетонның қорғаныш қабатының қатпарлануы;

қабырғалардан және анкерлік күмбездерден жартас блоктарының шығып кетуі, блоктардың бір-біріне қатысты қозғалуы;

шахталар мен туннельдерді тексеру кезінде — тектоникалық процестердің мүмкін болатын белсенденуін анықтау мақсатында микросейсмикалық дірілдердің параметрлерін тіркеу;

су ағызу жүйелерінің жай-күйін динамикада бағалау: шөгінділердің жиналуын, құбырлардың бітелуін, насосдардың ластануын тіркеу;

жартасты жынысты бекітудің болат анкерлердің үзілуі немесе қатып қалуы, жартасты массивте орналасқан құрылымдағы жеке тектоникалық жарықтар мен жарықтарды ашу;

жер асты құрылысжайларына профильденген судың шығыстары;

дренаждық құрылғылар мен дренаждық суларды сору сорғы станциялары жұмысының жарамдылығы;

вентиляциялық жүйелер болған жағдайда — ауа алмасу режимдерін тексеру, кері тартудың болуы, сүзгілердің ластануы;

монтаждау крандарының рельстік жолдарының деформациясы (жерасты үй-жайлары камераларының жартасты қабырғалары);

су бұру жолдарында тастардың, ұстағыштарда және арамшөпті ұстайтын торлар алдында тас шөгінділерінің болуы;

су құбыры жолдарының бетонды қаптамалары мен жартасты қабырғаларын балдырлармен және микроорганизмдермен өсуі;

апаттық шығу, жарықтандыру және желдету жағдайы анықталады және тіркеледі.

6. Төменгі бьефті қарау кезінде мыналар:

су ағызу жұмысы кезінде бьефтердің жанасу режимдері;

су бұрудағы пульсациялық және кавитациялық құбылыстар;

су бұру каналындағы ағынның іркілуі, жағалаулар мен түбінің шайылуы (арнада);

сөндіргіштер мен рисберманың жағдайы;

шаю өнімдерінің шөгінділерінің мөлшері мен пішіні;

төменгі ағыс бойынша гидродинамикалық модельдеу (маңызды өзгерістер немесе жоспарланған реконструкциялар кезінде), екінші айналулар мен кавитация аймақтарын анықтау;

арнаның (жағалаулардың) және жер асты құрылысжайларының су шайылуының орналасқан жері, олардың барынша тереңдігі мен даму серпіні анықталады және белгіленеді;

ҰҰА және/немесе жоғары дәлдіктегі жерсеріктік суреттерді пайдалана отырып, түп пен жағалаулардың зақымдануын визуалды бақылау.

7. ГТҚ механикалық жабдығын қарау кезінде оның жалпы жай-күйі бағаланады, оның мынадай ақаулықтары:

металл конструкциялардың механикалық зақымдануы (майысулар, қисаюлар, жарықтар, сызаттар);

металл конструкциялардың коррозияға қарсы жабынының ескіруі;

кернеу шоғырлану орындарындағы жарықтар;

дәнекерленген жіктердің үзілуі, бұрандамалық және тойтарма қосындылардың үзілуі мен әлсіреуі;

үйкелетін жұптардың тозуы (жүріс дөңгелектері мен бекітпелер жолдарының, тістегершіктер тістерінің, төлкелердің);

тарту арқандары мен пластина шынжырларының коррозиялық және механикалық тозуы;

белбеулер мойынтірек дөңгелекті ысырмаларды және жетек механизмдері; бекітпелерді және гидрожетектерді тығыздаудағы ағыстар;

сорғыш торларды, бекітпелердің паздарын және бетонның пазына жанасатын жылыту жүйесі жұмысының бұзылуы;

бекітпелердің, паз конструкцияларының және тығыздағыштардың тірек конструкцияларын бітеу орындарында бетонның бұзылуы;

су асты қақпақтарының тығыздаушы және бағыттаушы элементтерінің күйін су асты бейнежазбаны пайдалана отырып тексеру;

электр оқшаулағыштарының жағдайын бағалау, әсіресе жоғары ылғалдылығы бар жер асты бөлмелерінде қуаттайтын және басқарушы кабельдер;

көтергіш механизмдердің жұмыс кезіндегі вибрациялық сипаттамаларын бақылау, подшипниктер мен редукторларды виброанализ әдісімен диагностикалау;

кран және электр техникалық жабдықтардың, көтергіш механизмдер мен электр жылыту жүйелерінің ақаулықтары анықталады және белгіленеді.

ГТҚ мешік иесінің шешімі бойынша жекелеген бекітпелер мен тетіктердің жұмысына іріктеп тексеру жүргізіледі.

8. Геодезиялық зерттеу барысында мыналар:

бастапқы геодезиялық пункттерді зерттеп-қарау нәтижелері;

бастапқы пункттерге байланыстыруды көрсете отырып, жоспарлы-биіктік геодезиялық желілердің схемалары;

есептеу, дәлдікті теңестіру және бағалау материалдары, геодезиялық пункттердің координаттары мен биіктіктерініңведомостары, нивелирлік белгілер мен тұрақты белгілермен бекітілген нүктелер;

өлшеу құралдарын метрологиялық аттестаттау туралы деректер (аспаптарды зерттеу, тексеру және эталондау, рейкаларды және өлшеу аспаптарын құрастыру);

тұрақты белгілермен бекітілген геодезиялық пункттер менгеодезиялық желілердің нүктелерін, олардың сақталуын бақылауға тапсыру туралы актілер;

далалық (камералдық) зерттеп-қарау актілері белгіленеді.

9. Геофизикалық және геотехникалық зерттеу барысында мыналар:

конструкция бетіндегі жарықтар және сыртқы коррозиялық раковиналар;

су асты құрылысжайларының металл конструкцияларының дәнекерленген тораптарындағы ішкі ақаулықтар;

бетон массивінің тығыздығы мен серпімділігі, сондай-ақ онда каверналар мен қуыстардың болуы;

бөгет құламаларының, жотасының және бермінің деформациясы;

құрылыс нысаны мен негіздерінде жергілікті ылғалдану аймақтарының және потенциалды фильтрацияның бар болуы;

су асты бөліктерін қоса алғанда, бөгеттің профилін уақыт бойынша өзгерту анықталады және белгіленеді.

10. Су асты зерттеу барысында мыналар:

тас жапсары құламаларының жай-күйі;

берма шамасы;

массивтердің төменгі қатарының (курсының) жағдайы;

қалаудың көлденең және тік тігістерінің ені;

массивтердің жылжуы және құрылысжайдың су асты бөлігінің тігінен ауытқуы;

кавернаның болуы;

жалаңаш арматурасы бар орындар, жарықтар мен ойықтар;

кесілген және металл бекіткіштердің жай-күйі;

толассыз баған құрылысжайларының жай-күйі;

су қабылдағыш торларының және құрылысжай бастарының жай-күйі;

жағалау құламаларының жай-күйі;

биологиялық өскіндермен жабылған учаскелер (құрылымдардың коррозиялық төзімділігіне әсер ететін);

құрылымдарда түптік қалқымалардың шөгінділерінің белгілері;

қорғаныс құрылымдарының (плиталардың, плитняктердің және тағы басқалардың) геометриясының бұзылуы немесе тұрақсыздығы;

түбінің жай-күйі (қоқыстар, суға батқан заттар, шөгінділер, шайындылар, шұқанақтар) анықталады және белгіленеді.

Қазақстан Республикасы Су ресурстары және ирригация министрі 2025 жылғы 27 маусымдағы № 156-НҚ бұйрығына 2-қосымша Нысан

Гидротехникалық құрылысжайлардың қауіпсіздігі декларациясы

1. Негізгі мәлімет:

1.1 Гидротехникалық құрылысжай және ол орналасқан ауданның табиғи жағдайлары

(далее – ГТҚ)______________________________________________

1.2. Жобада, пайдалану қағидаларында және уәкілетті мемлекеттік органдардың

нұсқамаларында көзделген қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі шаралар туралы

деректерді қамтитын жалпы ақпарат_______________________

1.3. Пайдаланушы ұйымы туралы негізгі мәлімет__________________________

1. Қосымша - жалпы сызбалар жиынтығы бар ГТҚ паспорты: су қоймасының жоспары,

гидротораптың бас жоспары, тегеурін шебінің құрылысжайлары, қоршау және қорғау

дамбалары бойынша жоспарлар мен бөліністер, су басу аймақтары, қоршаған ортаға

зиянды әсер ету аймақтарының шекаралары есептемелерінің нәтижелері бар ахуалдық

жоспар.

2. Құрылыс және пайдалану кезеңдерінде ГТҚ арқылы белгіленген көлемдегі тасқын

суларды жіберу жөніндегі техникалық шешімдердің негіздемесі

____________________________________________________________________

3. ГТҚ қауіпсіздігін талдау және бағалау:

3.1 Қауіптің ықтимал көздерін айқындау_________________________________

3.2 Мақсатына, күрделілік сыныбына, конструкция ерекшеліктеріне, пайдалану

шарттарына және қауіпсіздікке қойылатын арнайы талаптарға байланысты ГТҚ

қауіпсіздігін қамтамасыз ету ерекшеліктерін ескере отырып, төтенше жағдайларға жол

бермеуге және (немесе) олардың салдарларын азайтуға

дайындығы__________________________________________________________

4. ГТҚ қауіпсіздігі көрсеткіштерінің белгіленген жол берілетін мәндері

Беріктік________________________________________________________

Тұрақтылық____________________________________________________

Су өткізбеушілік________________________________________________

Төзімділік______________________________________________________

5. ГТҚ тегеурінге қою кезеңіндегі заттай байқау деректері__________________

6. Жекелеген конструкциялық элементтер үшін қауіпсіздік өлшемшарттарын және

тұтастай алғанда құрылысжай қауіпсіздігі деңгейін айқындай отырып,

құрылысжайлардың техникалық жай-күйін заттай байқау нәтижелері, сондай-ақ

қауіпсіздіктің шекті жол берілетін көрсеткіштерін нақтылау бойынша

ұсыныстар___________________________________________________________

7. ГТҚ болған апаттар және оларды жою жөніндегі шаралар туралы деректер__

8. Объектілерді күзету жүйесі және олардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету туралы

деректер______________________________________________________

9. Пайдаланушы ұйымның ГТҚ қауіпсіз пайдаланылуын қамтамасыз ету жөніндегі

іс-шаралар жоспары__________________________________________

10. ГТҚ ықтимал және туындаған апаттық жағдайлар туралы халықты, уәкілетті орган

мен бассейндік су инспекцияны, ішкі істер органдарын, азаматтық қорғау органдарын,

облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) жергілікті

атқарушы органдарын хабардар ету және құлақтандыру__________________________

11. Декларанттың жекелеген тораптардың және жалпы ГТҚ қауіпсіздігі деңгейін,

сондай-ақ қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша қажетті іс-шаралар тізбесінің

жеткіліктілігін бағалауы_______________________________________

12. Қолданыстағы заңнамаға сәйкес құрылысы немесе реконструкциялануы, күрделі

жөндеуі, қалпына келтірілуі аяқталған ГТҚ пайдалануға қабылдау

актісі________________________________________________________________

Қазақстан Республикасы Су ресурстары және ирригация министрі 2025 жылғы 27 маусымдағы № 156-НҚ бұйрығына 3-қосымша

Күштері жойылды деп танылған кейбір бұйрықтарының тізбесі

1) "Бөгеттерді декларацияланатын бөгеттерге жатқызу критерийлерін айқындайтын қағидаларды және Бөгеттің қауіпсіздігі декларациясын әзірлеу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 2 желтоқсандағы № 19-2/1054 бұйрығы (Нормативтік құқықтық актілердің мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 12660 санымен тіркелген);

2) "Бөгеттерді декларацияланатын бөгеттерге жатқызу критерийлерін айқындайтын қағидаларды және Бөгеттің қауіпсіздігі декларациясын әзірлеу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 2 желтоқсандағы № 19-2/1054 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары – Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2016 жылғы 2 тамыздағы № 351 бұйрығы (Нормативтік құқықтық актілердің мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 14238 санымен тіркелген);

3) "Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің кейбір бұйрықтарына өзгерістер енгізу туралы" 2019 жылғы 13 желтоқсандағы Экология, геология және табиғи ресурстары Министрінің № 109 бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің өзгерістер енгізілетін кейбір бұйрықтарының тізбесінің 3-тармағы (Нормативтік құқықтық актілердің мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 19776 санымен тіркелген);

4) "Гидротехникалық құрылысжайлар мен негізгі жабдықты көпфакторлы зерттеп-қарауды орындау қағидаларын бекіту туралы" 2020 жылғы 20 қазандағы № 260 Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғатты ресурстары министрінің бұйрығы (Нормативтік құқықтық актілердің мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 21490 санымен тіркелген).

Об утверждении Правил проведения многофакторного обследования гидротехнических сооружений и формы декларации безопасности гидротехнических сооружений

Приказ Министра водных ресурсов и ирригации Республики Казахстан от 27 июня 2025 года № 156-НҚ. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 27 июня 2025 года № 36350

В соответствии с подпунктом 28) пункта 1 статьи 23 Водного кодекса Республики Казахстан и пунктом 2 статьи 27 Закона Республики Казахстан "О правовых актах", ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить:

1) Правила проведения многофакторного обследования гидротехнических сооружений согласно приложению 1 к настоящему приказу;

2) форму декларации безопасности гидротехнических сооружений согласно приложению 2 к настоящему приказу.

2. Признать утратившими силу некоторые приказы согласно приложению 3 к настоящему приказу.

3. Комитету по регулированию, охране и использованию водных ресурсов Министерства водных ресурсов и ирригации Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства водных ресурсов и ирригации Республики Казахстан после его официального опубликования.

4. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра водных ресурсов и ирригации Республики Казахстан.

5. Настоящий приказ вводится в действие после дня его первого официального опубликования.

Министр водных ресурсов и ирригации Республики Казахстан

Н. Нуржигитов

"СОГЛАСОВАН"
Министерство национальной экономики
Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Министерство по чрезвычайным ситуациям
Республики Казахстан

Приложение 1 к приказу Министр водных ресурсов и ирригации Республики Казахстан от 27 июня 2025 года № 156-НҚ

Правила проведения многофакторного обследования гидротехнических сооружений

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие Правила проведения многофакторного обследования гидротехнических сооружений (далее – Правила) разработаны в соответствии с подпунктом 28) пункта 1 статьи 23 Водного кодекса Республики Казахстан (далее – Водный кодекс) и определяют порядок проведения многофакторного обследования гидротехнических сооружений (далее – ГТС).

2. Для ГТС, представляющих повышенную опасность при чрезвычайных ситуациях природного и техногенного характера, определенных в регламенте о безопасности ГТС, в соответствии с пунктом 2 статьи 70 Водного кодекса, обследование технического состояния проводится в рамках многофакторного обследования. Многофакторное обследование проводится каждые пять лет. Отчет пятилетнего срока начинается с даты регистрации предыдущей декларации.

3. Для проведения многофакторного обследования собственником проводится определение критериев безопасности ГТС и ежегодный мониторинг за их соблюдением.

4. Результаты обследований оформляются актом многофакторного обследования, в котором отражается оценка технического состояния ГТС по форме согласно приложению 1 к настоящим Правилам.

По итогам многофакторного обследования ГТС разрабатывается декларация безопасности ГТС (далее – декларация).

5. Проведение многофакторного обследования и разработка декларации осуществляются собственником (владельцем) самостоятельно либо за счет его средств сторонней организацией, аттестованной уполномоченным органом в области охраны и использования водного фонда (далее – уполномоченный орган) на право проведения работ в области безопасности ГТС.

В случае проведения многофакторного обследования и разработки декларации собственником (владельцем) самостоятельно результаты многофакторного обследования и декларация подлежат экспертизе в организации, аттестованной на право проведения работ в области безопасности ГТС (далее – аттестованная организация), за счет средств собственника. В случае проведения многофакторного обследования и разработки декларации аттестованной организацией экспертиза выполненных работ и декларация проводятся иной аттестованной организацией.

6. Декларация подлежит регистрации в бассейновой водной инспекции в области охраны и регулирования использования водных ресурсов (далее – бассейновая водная инспекция).

Для присвоения декларации регистрационного шифра заявитель представляет в бассейновую водную инспекцию заявление и копию декларации вместе с копией экспертного заключения.

7. Бассейновая водная инспекция, рассмотрев представленные документы, принимает решение о регистрации декларации либо представляет мотивированный отказ.

Копия зарегистрированной декларации хранится в бассейновой водной инспекции.

8. Перечень ГТС и организаций, зарегистрировавших декларации, размещается на интернет-ресурсе уполномоченного органа.

9. В случае изменения условий, влияющих на обеспечение безопасности ГТС, декларация подлежит пересмотру.

При внесении изменений в декларацию она подлежит повторной экспертизе и регистрации в срок не позднее трех месяцев после внесения изменений.

Глава 2. Многофакторное обследование гидротехнических сооружений

Параграф 1. Визуальный осмотр гидротехнических сооружений

10. Основной задачей визуального осмотра ГТС является выявление дефектов и повреждений сооружений, неисправностей конструкций и механического оборудования, аномально больших осадок, деформаций, перемещений, зон и участков разрушения материала конструктивных элементов, открытых выходов фильтрационного потока, а также оценка состояния установленной контрольно-измерительной аппаратуры (далее – КИА), оценка эффективности выполненных ремонтных мероприятий.

Визуальным осмотром механического оборудования ГТС определяются механические и коррозионные повреждения тяговых канатов, цепей, опорных конструкций, обшивок, ходовых и других механизмов, несущих металлоконструкций, состояние бетона в местах закрепления закладных частей и опор пролетных строений подкрановых путей, качество уплотнений затворов.

11. На ГТС, имеющем в составе напорного фронта бетонные и грунтовые плотины, здание гидроэлектростанции (далее – ГЭС), судоходные шлюзы и водосбросные сооружения в число объектов визуального осмотра включаются объекты согласно пункту 1 Перечня объектов визуального осмотра и повреждений, дефектов и данных, выявляемых и фиксируемых при проведении многофакторного обследования гидротехнических сооружений согласно приложению 2 к настоящим Правилам (далее - Перечень).

12. В бетонных частях ГТС (плотины, подпорные стены), в железобетонных и сталежелезобетонных конструкциях ГТС, на грунтовых плотинах и основаниях при визуальном осмотре выявляются и фиксируются повреждения согласно пунктам 2, 3 и 4 Перечня.

13. В подземных ГТС (машинные залы, деривационные туннели, щитовые помещения, шахтные водоводы), при осмотре нижнего бьефа и при осмотре механического оборудования ГТС визуальным осмотром выявляются и фиксируются повреждения и дефекты согласно пунктам 5, 6 и 7 Перечня.

Параграф 2. Комплекс инженерных исследований

14. Комплекс инженерных исследований состоит из геодезического, геофизического, геотехнического и подводного исследований.

15. Основной задачей геодезического исследования является проверка обеспеченности геодезической сети, наличие и состояние поверхностных и грунтовых марок, проведение исполнительных съемок объектов и прилегающих территорий с высоким разрешением, а также анализ устойчивости реперов и марок во времени с учетом возможных тектонических и сезонных смещений.

16. Основной задачей геофизического и геотехнического исследований является получение количественных данных о состоянии сооружении: деформациях, прочности, трещинообразовании и влажности. В случае с подземными или горными условиями проводятся дополнительные геомеханические исследования устойчивости окружающего массива.

17. При геофизическом и геотехническом исследованиях используются:

метод пластических деформаций, при котором определяют связи прочности бетона с размерами отпечатка на бетоне конструкции (диаметра и глубины) или соотношения диаметра отпечатка на бетоне и стандартном металлическом образце при ударе индентора или вдавливании индентора в поверхность бетона;

ультразвуковой метод, при котором измеряются толщины стенок конструкций сооружения с помощью цифрового измерительного устройства, определения глубины трещин и внешних коррозионных раковин на поверхности конструкции с использованием видеодисплея;

метод отрыва со скалыванием неразрушающий метод, основанный на связи прочности бетона с усилием вырыва из него заделанного в теле конструкции специального анкерного устройства вместе с окружающим его бетоном;

методы инженерной геодезии выполняется при изысканиях, в проектировании, в строительстве и эксплуатации различных зданий и сооружений, которая включает топографо-геодезические изыскания площадок и трасс, инженерно-геодезическое проектирование сооружений, геодезические разбивочные работы, геодезическую выверку конструкций и технологического оборудования, наблюдения за деформациями сооружений и их оснований;

радиографический метод применяется для контроля целостности сварных соединений;

магнитометрический метод, при котором измеряется искажения магнитного поля Земли, обусловленных изменением намагниченности металла трубы в зонах концентрации напряжений и в зонах развивающихся коррозионно-усталостных повреждений;

радиометрический метод геофизический метод разведки, основанный на выявлении и изучении естественной радиоактивности;

нейтронный метод для измерения влажности основан на эффекте замедления быстрых нейтронов в процессе их взаимодействия с ядрами атомов водорода воды, содержащейся в материале;

метод вихревых токов используется в дополнение к методам обнаружения трещин и разрывов металлических элементов для их регистрации при обследовании поверхностей, покрытых слоем краски или битумным покрытием;

электрометрический метод применяется для проверки катодной защиты с целью оценки коррозионной угрозы и заключается в измерении разности потенциала между стальной конструкцией сооружения и окружающей средой – водой;

акустический метод предназначен для проверки наличия внутренних дефектов в сварных узлах металлических конструкций подводных сооружений;

метод механических испытаний, который в зависимости от способа приложения нагрузки методы испытания механических свойств металлов делится на три группы: статические испытания (на растяжение, изгиб, кручение, срез, сжатие); динамические испытания (на ударную вязкость); испытания при повторных или знакопеременных нагрузках (на усталость);

георадарный метод (георадиолокация, георадарная съемка, георадарное обследование, георадарное зондирование) технический анализ прохождения излучаемых георадаром электромагнитных волн сквозь земную толщу и различные подземные коммуникации.

18. Основной задачей подводного исследования является проверка состояния подводной части верхнего и нижнего бьефов сооружения и примыкающих к ним участков дна. Обследование подводной части ГТС выполняются в период наименьшего стояния воды. Также уточняется наличие признаков промоин, эрозионных воронок, вторичных течений, влияющих на устойчивость основания сооружения.

19. В ходе геодезического, геофизического, геотехнического и подводного исследований выявляются и фиксируются повреждения и данные согласно пунктам 8, 9 и 10 Перечня.

20. Проведение подводных исследований проводится в соответствии с Правилами безопасности при проведении водолазных работ, утвержденных приказом Министра внутренних дел Республики Казахстан от 19 января 2015 года № 33 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 10369).

	Приложение 1 к Правилам проведения многофакторного обследования гидротехнических сооружений
	Форма

Акт многофакторного обследования
_______________________________________________________
наименование гидротехнического сооружения

1. Информация о наличии проектной документации, паспорта*
гидротехнического сооружения (далее - ГТС) и исполнительной документации
____________________________________________________________________

2. Информация о соответствии или несоответствии проектной документации
фактическому состоянию ГТС на момент проведения обследования
____________________________________________________________________

3. Информация о работе службы эксплуатации ГТС________________________

4. Результаты визуального осмотра ГТС, гидромеханического оборудования
и контрольно-измерительной аппаратуры (далее – КИА) ____________________

5. Результаты геодезического исследования ГТС __________________________

6. Результаты геофизического и геотехнического исследования ______________

7. Результаты подводного исследования __________________________________

8. Результаты анализа достаточности КИА, установленной в сооружении ______

9. Результаты анализа проведенных ранее натурных наблюдений за состоянием
ГТС ________________________________________________________________

10. Результаты анализа номенклатуры контролируемых параметров и их
предельно-допустимых значений, используемых для оценки состояния обследуемых
ГТС _________________________________________________________________

11. Результаты проверки системы оповещения гражданской защиты __________

12. Оценка состояния ГТС:

12.1. Оценка прочности и устойчивости ГТС и их отдельных элементов _______

12.2. Оценка фактической способности водопропускных сооружений в створе
гидроузла, сведения о тарировке водопропускных трактов и водосбросов ______

12.3. Оценка достаточности превышения гребня сооружений
и противофильтрационных элементов над нормальным подпорным (форсированным)
уровнем ______________________________________________________________

12.4. Оценка состояния конструктивных элементов ГТС _____________________

12.5. Оценка состояния зон сопряжения ГТС _______________________________

12.6. Оценка работоспособности и прочности механического оборудования
и специальных стальных конструкций ГТС _________________________________

12.7. Оценка работы средств противоаварийной защиты и автоматики,
установленных на ГТС __________________________________________________

13. Вывод о техническом состоянии ГТС в целом и основного оборудования
по отдельности _________________________________________________________

14. Вывод о готовности ГТС к локализации и ликвидации опасных повреждений
и аварийных ситуаций ___________________________________________________
Руководитель аттестованной организации:
_______________________________________________________________________
(подпись) (фамилия, имя, отчество (при его наличии))
Собственник ГТС: _______________________________________________________
(подпись) (фамилия, имя, отчество (при его наличии))

Примечание: *для целей настоящего приказа рассматриваются формы паспортов,
утвержденные собственником (владельцем) ГТС, в соответствии с пунктом 2
статьи 71 Водного кодекса Республики Казахстан.

Приложение 2 к Правилам проведения многофакторного обследования гидротехнических сооружений

Перечень объектов визуального осмотра и повреждений, дефектов и данных, выявляемых и фиксируемых при проведении многофакторного обследования гидротехнических сооружений

1. На ГТС, имеющем в составе напорного фронта бетонные и грунтовые плотины, здание ГЭС, судоходные шлюзы и водосбросные сооружения в число объектов визуального осмотра включаются:

гребень, бермы, откосы (грани) плотин;

дренажные устройства;

водосливные поверхности водосбросных сооружений;

конструктивные элементы этих сооружений со стороны нижнего бьефа, включая водобойный колодец и стенки, гасители энергии, рисберму и ковш (в пределах, доступных для осмотра);

турбинные водоводы, включая анкерные опоры;

уравнительные резервуары;

бычки, раздельные стены, устои, подпорные стенки;

зоны примыкания бетонных сооружений к грунтовым сооружениям и берегам;

галереи, устроенные в берегах, в теле и основании плотины;

подводящие и отводящие каналы;

подземные сооружения и выработки;

участки береговых склонов и территории, примыкающие к низовому откосу (грани) плотины, зданию ГЭС, низовым порталам туннелей, судоходным сооружениям;

абразивные зоны берегов в верхнем и нижнем бьефах в пределах 500 метров от береговых примыканий;

противоволновые и другие крепления откосов;

проведение гидрографической съемки прибрежной и подводной части сооружений (при наличии водохранилища), включая карту глубин, рельеф дна, зоны заиления и потенциальные участки подмыва основания плотины;

механическое оборудование ГТС;

оценка технического состояния элементов водосбросных сооружений с применением беспилотных летальных аппаратов (дронов) (далее – БПЛА) и лазерного сканирования для труднодоступных участков.

2. В бетонных частях ГТС (плотины, подпорные стены) при визуальном осмотре выявляются и фиксируются следующие основные виды повреждений бетонной кладки:

коррозия бетона, обусловленная контактом с агрессивной средой или фильтрацией воды;

наличие в бетонной кладке сквозных трещин, являющихся очагами сосредоточенной фильтрации;

интенсивное выщелачивание бетона (вымывание из него извести фильтрующейся водой);

коррозия бетона надводных частей конструкций вследствие температурных воздействий в зимний (замораживание-оттаивание) и летний (нагревание-охлаждение) периоды, включая воздействие солнечной радиации;

коррозия водонасыщенного бетона в зоне переменного уровня воды вследствие попеременного замораживания и оттаивания зимой;

разрушение бетона водопропускных сооружений вследствие кавитации или гидроабразивного износа;

механическое повреждение бетонной кладки (сколы углов элементов, раздробление бетона в отдельных зонах, трещины, отслоение);

необратимое раскрытие швов вследствие температурных и других воздействий (просадки основания, землетрясения);

трещины, вызванные силовыми нагрузками, неравномерными осадками или температурными воздействиями;

при наличии доступа — обследование термоусадочных и технологических швов на предмет их герметичности, а также контроль за состоянием уплотнительных материалов;

трещины, вызванные реакцией щелочей цемента с заполнителями, содержащими активный кремнезем;

введение фотофиксации повторяющихся трещин с привязкой к геодезическим маркам для анализа динамики их развития.

3. В железобетонных и сталежелезобетонных конструкциях ГТС дополнительно выявляются и фиксируются следующие повреждения:

вертикальные, горизонтальные и наклонные трещины в растянутой зоне элемента с величиной раскрытия больше допускаемой нормами;

трещины вдоль сжатой зоны элемента, в том числе, в коньке двускатных балок;

потеря бетоном защитных свойств по отношению к арматуре (карбонизация бетона на всю толщину защитного слоя, выщелачивание бетона);

трещины в защитном слое бетона вдоль стержней арматуры и отслоение защитного слоя бетона;

при наличии облицовки — анализ сцепления с бетонным основанием, особенно в местах с постоянным увлажнением;

коррозия арматуры;

механические повреждения арматуры;

контроль с применением неразрушающих методов (ультразвук, магнитный контроль) состояния арматурных выпусков в зонах высокой нагрузки;

повреждения стальной облицовки (коррозия металла и швов, трещины, уменьшение толщины вследствие истирания, контакта с окружающим железобетонным массивом).

4. На грунтовых плотинах и основаниях выявляются и фиксируются следующие повреждения:

места открытых выходов фильтрационных вод в нижнем бьефе, включая основание и береговые склоны, с оценкой возможности их промерзания зимой;

суффозионные выносы грунта из плотины, основания, береговых и пойменных массивов, примыкающих к плотине;

состояние пьезометрической сети;

состояние дренажей плотины, водоотводящих выпусков, канав и кюветов;

заболачивание территории, примыкающей к подошве низового откоса плотины;

местные деформации откосов гребня и берм плотины, а также береговых склонов в примыканиях;

наличие трещин и дождевых промоин на гребне, откосах и бермах;

состояние креплений верхового и низового откосов, а также креплений берегов (если таковые имеются);

образование проталин и наледей на низовом откосе и на прилегающей территории;

использование геофизических методов (электроразведка, георадар) для выявления скрытых суффозионных очагов и карманов фильтрации;

морозное выветривание (солифлюкция) откосов плотины;

зоны размыва плотины и берегов в нижнем бьефе;

визуальная проверка состояния противофильтрационных экранов (если предусмотрены конструкцией), в том числе их границ и участков сопряжения с уплотненным грунтом;

проверка состояния геотекстильных прослоек или армирующих элементов при их наличии;

изменение во времени профиля плотины, включая его подводные части (по данным эксплуатирующей организации).

5. В подземных ГТС (машинные залы, деривационные туннели, щитовые помещения, шахтные водоводы) визуальным осмотром выявляются и фиксируются:

наличие и раскрытие трещин в облицовках стенок и сводов (железобетон, торкрет, металл) и в других бетонных конструкциях;

коррозия и разрушения бетона, отслоение защитного слоя бетона от арматуры;

вывалы скальных блоков из стен и за анкерных сводов, подвижки блоков отдельностей относительно друг друга;

при обследовании шахт и туннелей — регистрация параметров микросейсмических колебаний с целью выявления возможной активизации тектонических процессов;

оценка состояния систем водоотведения в динамике: фиксирование накопления наносов, запирания труб, загрязнений насосов;

разрывы или выдергивания стальных анкеров крепления скальной породы, раскрытие тектонических трещин и трещин отдельностей во вмещающем сооружение скальном массиве;

расходы воды, профильтровавшейся в подземные сооружения;

исправность работы дренажных устройств и насосных станций откачки дренажных вод;

при наличии вентиляционных систем — проверка режимов воздухообмена, наличие обратной тяги, загрязнение фильтров;

деформации рельсовых путей монтажных кранов (скальных стенок камер подземных помещений);

наличие камней в водоподводящих трактах, отложений камня в ловушках и перед сороудерживающими решетками;

обрастание водорослями и микроорганизмами бетонных облицовок и скальных стенок водопроводящих трактов;

состояние аварийных выходов, освещения и вентиляции.

6. При осмотре нижнего бьефа выявляются и фиксируются:

режимы сопряжения бьефов при работе водосброса;

пульсационные и кавитационные явления на водосбросе;

сбойность потока, размывы берегов и дна на водоотводящем канале (русле);

состояние гасителей и рисбермы;

размеры и форма бара отложений продуктов размыва;

гидродинамическое моделирование потока в нижнем бьефе (при значительных изменениях или планируемых реконструкциях), выявление зон вторичного завихрения и кавитации;

местоположение размывов русла (берегов) и грунтовых сооружений, их максимальная глубина и динамика развития;

визуальный контроль повреждений дна и берегов с использованием БПЛА и/или спутниковых снимков высокой точности.

7. При осмотре механического оборудования ГТС оценивается его общее состояние, выявляются и фиксируются следующие его дефекты:

механические повреждения металлоконструкций (вмятины, изгибы, разрывы, трещины);

старение антикоррозионного покрытия металлоконструкций;

трещины в местах концентрации напряжений;

разрывы сварных швов, разрывы и ослабление болтовых и заклепочных соединений;

износ трущихся пар (ходовых колес и путей затворов, зубьев шестерен, втулок);

коррозионный и механический износ тяговых канатов и пластинчатых цепей;

люфты в подшипниках колесных затворов и приводных механизмах; протечки в уплотнениях затворов и гидроприводов;

нарушения работы системы обогрева сороудерживающих решеток, пазов затворов и прилегающего к пазам бетона;

разрушения бетона в местах заделки опорных конструкций затворов, пазовых конструкций и уплотнений;

проверка состояния уплотнительных и направляющих элементов подводных затворов с использованием подводной видеосъемки;

оценка состояния электроизоляции питающих и управляющих кабелей, особенно в подземных помещениях с высокой влажностью;

контроль вибрационных характеристик при работе подъемных механизмов, диагностика подшипников и редукторов методом виброанализа;

неисправности кранового и электротехнического оборудования, подъемных механизмов и систем электрообогрева.

По решению собственника ГТС проводится выборочная проверка работы отдельных затворов и механизмов.

8. В ходе геодезического исследования фиксируются:

результаты исследования исходных геодезических пунктов;

схемы планово-высотных геодезических сетей с указанием привязок к исходным пунктам;

материалы вычислений, уравнивания и оценки точности, ведомости координат и высот геодезических пунктов, нивелирных знаков и точек, закрепленных постоянными знаками;

данные о метрологической аттестации средств измерений (исследований, поверок и эталонирования приборов, компилирования реек и мерных приборов);

акты о сдаче геодезических пунктов и точек геодезических сетей, закрепленных постоянными знаками, на наблюдение за их сохранностью;

акты полевого (камерального) обследования.

9. В ходе геофизического и геотехнического исследования выявляются и фиксируются:

трещины и внешние коррозионные раковины на поверхности конструкции;

внутренние дефекты в сварных узлах металлических конструкций подводных сооружений;

плотность и упругость бетонного массива, а также наличие в нем каверн и пустот;

деформации откосов, гребня и берм плотины;

наличие локальных зон переувлажнения и потенциальной фильтрации в теле сооружения и основаниях;

изменение во времени профиля плотины, включая его подводные части.

10. В ходе подводного исследования выявляются и фиксируются:

состояние откосов каменной постели;

величина берм;

положение нижнего ряда (курса) массивов;

ширина горизонтальных и вертикальных швов кладки;

сдвиги массивов и отклонения от вертикали подводной части сооружения;

наличие каверн;

места с обнаженной арматурой, трещины и проломы;

состояние врубок и металлических креплений;

состояние сквозные свайные сооружений;

состояние решеток водоприемника и оголовка сооружения;

состояние береговых откосов;

участки с биологическим зарастанием (влияющим на коррозионную стойкость конструкций);

признаки отложения донных взвесей на конструкциях;

нарушение геометрии или нестабильность защитных конструкций (плит, плитняка и тому подобное);

состояние дна (захламления, затонувшие предметы, наносы, подмывы, промоины).

	Приложение 2 к приказу Министр водных ресурсов и ирригации Республики Казахстан от 27 июня 2025 года № 156-НҚ
	Форма

Декларация безопасности гидротехнического сооружения

1. Общая информация:

1.1 Данные о гидротехническом сооружении (далее - ГТС) и природных условиях
района его расположения ________________________________________________

1.2 Меры по обеспечению безопасности, предусмотренные проектом, правилами
эксплуатации и предписаниями уполномоченного органа ____________________

1.3 Основные сведения об эксплуатирующей организации ___________________

1. Приложение - Паспорт ГТС с комплектом общих чертежей: план водохранилища,
генеральный план гидроузла, планы и разрезы по сооружениям напорного фронта,
ограждающим и защитным дамбам, ситуационный план с результатами расчетов зон
затопления, границ зон вредного воздействия на окружающую среду.

2. Обоснование технических решений по пропуску паводков заданной обеспеченности
через ГТС в строительный и эксплуатационный периоды
_______________________________________________________________________

3. Анализ и оценка безопасности ГТС:

3.1 Определение возможных источников опасности ___________________________

3.2 Определение готовности к недопущению и (или) снижению последствий
чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера с учетом особенностей
обеспечения безопасности ГТС, представляющих повышенную опасность,
в зависимости от назначения, класса капитальности, особенностей конструкции,
условий эксплуатации и специальных требований к безопасности
________________________________________________________________________

4. Установленные допустимые значения показателей безопасности ГТС
на основе расчета на
Прочность _______________________________________________________________
Устойчивость ____________________________________________________________
Водонепроницаемость _____________________________________________________
Долговечность ___________________________________________________________

5. Данные натурных наблюдений в период постановки ГТС под напор ____________

6. Результаты натурных наблюдений за техническим состоянием ГТС в период
эксплуатации с определением критериев безопасности для отдельных
конструктивных элементов и уровня безопасности сооружения в целом, а также
предложения по уточнению предельно допустимых показателей безопасности
________________________________________________________________________

7. Данные о произошедших авариях на ГТС и мерах по их устранению ___________

8. Данные о системе охраны объектов и обеспечении их безопасности ____________

9. План мероприятий эксплуатирующей организации по обеспечению безопасной
эксплуатации ГТС ________________________________________________________

10. Информирование и оповещение населения, уполномоченного органа
и бассейновой водной инспекции, органов внутренних дел, органов гражданской
защиты, местных исполнительных органов областей (городов республиканского
значения, столицы) о возможных и возникших на ГТС аварийных ситуациях
_________________________________________________________________________

11. Оценка декларантом уровня безопасности отдельных узлов и ГТС в целом, а также
достаточности перечня необходимых мероприятий по обеспечению безопасности
_________________________________________________________________________

12. Акт приемки в эксплуатацию законченного строительством или реконструкцией,
капитальным ремонтом, восстановлением ГТС, в соответствии с действующим
законодательством ________________________________________________________

Приложение 3 к приказу Министр водных ресурсов и ирригации Республики Казахстан от 27 июня 2025 года № 156-НҚ

Перечень утративших силу некоторых приказов

1) приказ Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 2 декабря 2015 года № 19-2/1054 "Об утверждении Правил, определяющих критерии отнесения плотин к декларируемым, и Правил разработки декларации безопасности плотины" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 12660);

2) приказ Заместителя Премьер-Министра Республики Казахстан – Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 2 августа 2016 года № 351 "О внесении изменений в приказ Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 2 декабря 2015 года № 19-2/1054 "Об утверждении Правил, определяющих критерии отнесения плотин к декларируемым, и Правил разработки декларации безопасности плотины"" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 14238);

3) пункт 3 Перечня некоторых приказов Министра сельского хозяйства Республики Казахстан, в которые вносятся изменения, утвержденного приказом Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 13 декабря 2019 года № 109 "О внесении изменений в некоторые приказы Министра сельского хозяйства Республики Казахстан" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 19776);

4) приказ Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 20 октября 2020 года № 260 "Об утверждении Правил выполнения многофакторного обследования гидротехнических сооружений и основного оборудования" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 21490).