ИПС "Әділет"

"Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 23-бабының 1-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда - ҚР Қорғаныс министрінің 31.03.2025 № 333 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының әскери киім нысанын киіп жүру және айырым белгілерін, сондай-ақ басқа да белгілерді тағып жүру қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Тылы және қару-жарақ бастығының басқармасы Қазақстан Республикасы белгіленген заңнамада тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықтың көшірмесін мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде қағаз және электрондық түрде қазақ және орыс тілдерінде Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерінің эталондық бақылау банкiне ресми жариялау және енгізу үшін "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жолдауды;

3) осы бұйрықты алғашқы ресми жарияланғанынан кейін Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

4) мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде осы 2-тармақтың 1), 2) және 3) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің Заң департаментіне жолдауды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде Қорғаныс министрінің бірінші орынбасары – Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Бас штабының бастығына, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарда – бірінші басшылардың шешімі бойынша жүктелсін.

4. Осы бұйрық лауазымды адамдарға, оларға қатысты бөлігінде жеткізілсін.

5. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Қорғаныс министрі генерал-полковник

С. Жасұзақов

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасының

Бас прокуроры

2-сыныпты мемлекеттік

әділет кеңесшісі

_________________Ж. Асанов

2017 жылғы 25 тамыз

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Мемлекеттік күзет

қызметінің бастығы генерал-лейтенант

_________________А. Күреңбеков

2017 жылғы 28 тамыз

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Төрағасы

_____________ К. Мәсімов

2017 жылғы 29 тамыз

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасының

Ішкі істер министрі

полиция генерал-полковнигі

_______________ Қ. Қасымов

2017 жылғы 30 тамыз

Қазақстан Республикасы
Қорғаныс министрінің
2017 жылғы 24 тамыздағы
№ 476 бұйрығымен
бекітілген

Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының әскери киім нысанын киіп жүру және айырым белгілерін, сондай-ақ басқа да белгілерді тағып жүру қағидалары

Ескерту. Қағидалар жаңа редакцияда - ҚР Қорғаныс министрінің 31.03.2025 № 333 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының әскери киім нысанын киіп жүру және айырым белгілерін, сондай-ақ басқа да белгілерді тағып жүру қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында әскери киім нысанын кию және айырым белгісін, сондай-ақ басқа да белгіні тағу тәртібін айқындайды.

2. Қатардағы жауынгер, сержант және офицер құрамының лауазымында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер, әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін офицерлер мынадай әскери киім нысанын киіп жүреді:

1) салтанатты – салтанатты рәсімді орындағанда, салтанатты іс-шара, халықаралық келіссөз және шетел делегациясымен кездесу (әскери киім нысанын кию көзделген Қазақстан Республикасының мемлекеттік органы бірінші басшысының нұсқауы бойынша) өткізгенде, парадқа қатысқанда, әскери бөлімге (мекемеге, корабльге) Жауынгерлік Ту тапсырғанда, әскери қызметшіге мемлекеттік, ведомстволық награда табыс еткенде және әскери атақ бергенде, лауазымға тағайындалғанда тікелей бастыққа таныстырғанда, ресми қабылдауда, Әскери ант қабылдағанда, құрметті қарауыл құрамына тағайындалғанда, сондай-ақ әскери бөлімнің (мекеменің, корабльдің) жылдық мерекесі күні, салтанатты сапқа тұруда, отырыста, Отан қорғаушы күнінде және басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың кәсіби мерекесі күнінде, корабльді суға жібергенде, қатарға қосылатын корабльде Әскери-теңіз туы көтерілгенде, ескерткішке және жауынгер зиратына гүлшоғын қойғанда, әскери құрмет көрсету көзделген адамды жерлегенде, шекаралық бақылау бөлімшесі қызмет өткерген уақытта;

2) күнделікті – күнделікті қызметте (далалық сабақтан, оқ ату және дене шынықтыру дайындығы сабағынан басқа) және штабтағы, басқарма мен мекемедегі жұмыста, сондай-ақ қызметтен тыс уақытта (ҚК Әскери-теңіз күштерінен және теңіз жаяу әскері бөлімінен, Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті (бұдан әрі – ҰҚК) Шекара қызметінің теңіз бөлімшесінен басқа);

ҚК Әскери-теңіз күштерінде және теңіз жаяу әскері бөлімінде, ҰҚК Шекара қызметінің теңіз бөлімшесінде – жауынгерлік даярлық сабағында және тәуліктік (корабльдік) наряд құрамында қызмет өткергенде, жауынгерлік кезекшілікте, корабль теңізге шыққанда (оқу-жаттығуда), штабтағы, басқарма мен мекемедегі жұмыста, корабль (әскери бөлім) командирінің нұсқауы бойынша сабақта, сондай-ақ қызметтен тыс уақытта;

3) далалық – далалық сабақта, далалық жорықта, жауынгерлік кезекшілікте, оқу-жаттығуда, қарауыл құрамында, тәуліктік нарядта қызмет өткергенде, Мемлекеттік шекараны қорғау және күзету міндеттерін орындағанда, оқу-жаттығу орталығындағы, полигондағы сабақта, гауптвахтада болғанда, күнделікті қызметте және басқада жауынгерлік іс-шараларында;

4) арнайы – арнайы оқу-жаттығу, оқу-жауынгерлік және жауынгерлік міндеттерді, арнайы жұмысты, сондай-ақ шаруашылық жұмысты орындағанда (жұмыс киімі), гауптвахтада ұсталғанда. Техника мен қару-жараққа қызмет көрсеткенде арнайы (жұмыс) киімі нысанын киюге әскери бөлім (мекеме) командирінің (бастығының) нұсқауы бойынша жол беріледі.

2-1. Резервте әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер далалық киім нысанын жауынгерлік даярлық бойынша сабақта немесе жиында, сондай-ақ дағдарысты жағдайдағы жиында киіп жүреді.

Ескерту. 2-1-тармақпен толықтырылды – ҚР Қорғаныс министрінің 29.05.2025 № 627 (19.05.2025 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

3. Мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер, әскери оқу орны (әскери факультет) курсанттары, әскери колледж кадеттері, ұландары мен "Жас ұлан" республикалық мектеп тәрбиеленушілері мынадай әскери киім нысанын киеді:

1) салтанатты – парадқа қатысқанда, әскери бөлімге (корабльге) Жауынгерлік Ту тапсырғанда, мемлекеттік және ведомстволық награда алғанда, Әскери ант қабылдағанда, құрметті қарауыл құрамына тағайындалғанда, әскери бөлімнің (корабльдің) жылдық мерекесі күнінде, Отан қорғаушы күніне және басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың кәсіби мерекесі күні құрметіне салтанатты сапқа тұруда, корабльді суға жібергенде, қатарға қосылған корабльде Әскери-теңіз жалауын көтергенде, бөлім тұрған жерден босатылғанда, демалыста болған уақытта және әскери бөлім (корабль) командирінің нұсқауы бойынша;

2) күнделікті (ҚК Әскери-теңіз күштерінің, ҰҚК Шекара қызметі теңіз бөлімшесінің әскери қызметшілері үшін) – корабль теңізге оқу-жаттығуға, маневр жасауға, жауынгерлік кезекшілікке шыққанда, корабльдік (тәуліктік) наряд құрамында қызмет өткергенде және корабль (әскери бөлім) командирінің нұсқауы бойынша сабақта;

3) далалық – далалық сабақта, далалық жорықта, жауынгерлік кезекшілікте, оқу-жаттығуда, қарауыл, тәуліктік наряд құрамында қызмет өткергенде, Мемлекеттік шекараны қорғау және күзету міндеттерін орындағанда, оқу-жаттығу орталығындағы сабақта, сондай-ақ әскери бөлім (мекеме) командирінің (бастығының) нұсқауы бойынша күнделікті қызметте;

4. Әскери қызметшілер жауынгерлік, арнайы және терроризмге қарсы операцияда, оқу-жаттығуда, арнайы міндеттерді орындағанда, жауынгерлік кезекшілікте (жауынгерлік қызметте) жеке қорғаныс құралдарын киіп (броньды кеудеше, дулыға, көзілдірік, қорғаныс шынтаққап пен тізеқап (жіліншікқап) тағып) жүреді.

5. Саптық байқау, сапқа тұрғызу және қызметтік кеңес пен жиналыс үшін киім нысанын осы іс-шараны өткізетін адам жариялайды.

Патрульдік қызметті, бақылау-өткізу пунктіндегі кезекшілікті атқару үшін, сондай-ақ басқарма, әскери бөлім мен мекеме штабының ғимаратындағы бақылау-өткізу қызметін жүзеге асыратын әскери қызметшілер үшін киім нысанын әскери бөлім (мекеме) командирі (бастығы), әскери полиция органында әскери полиция органының бастығы жариялайды.

6. ҚК, басқа да әскерлер мен әскери құралымдар әскери бөлімінің (кораблінің) командирлері, мекемесінің бастықтары:

1) әскери қызметшілерге әскери киім нысаны киюге берілгенде оны мұқият үйлестіріп пішуді, мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге, әскери оқу орны (әскери факультет) курсанттарына, әскери колледж кадеттеріне, ұландарына, "Жас ұлан" республикалық мектеп тәрбиеленушілеріне, әскери жиынға шақырылған әскери міндеттілерге бекітіліп берілген мүлікке таңба қоюды ұйымдастырады;

2) барлық бөлімшеде тұрмыстық қызмет көрсету бөлмесін, киім-кешек пен аяқ киім кептіретін бөлмені, рота мүлкі және мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілердің, әскери оқу орны (әскери факультет) курсанттарының, әскери колледж кадеттерінің, ұландарының, және "Жас ұлан" республикалық мектеп тәрбиеленушілерінің жеке заттары сақталатын қойманы жабдықтау бойынша шаралар қабылдайды, киім-кешек пен аяқ киім заттарын уақтылы жууды және жөндеуді қамтамасыз етеді;

3) саптық байқауды кезең-кезеңімен өткізеді. Таңертеңгілік қарап-тексеруде, саптық байқауда, сондай-ақ жазғы (қысқы) киім нысанына көшкенде, барлық сапқа тұрғызуда және сабақ басталар алдында белгіленген киім нысанын, сыртқы келбетін, киім-кешек пен аяқ киім заттарының жай-күйін тексереді.

Әскери қызметшілердің және әскери міндеттілердің киім нысанын бөлімшенің және қызметтік үй-жайдың шкафында сақтауға жол беріледі.

7. Гарнизон құрамына кіретін әскери бөлім мен мекеменің әскери қызметшілері үшін жазғы немесе қысқы киім нысанына көшу, заттай мүлік заттарын көктемде киюді бастау және күзде киюді тоқтату тиісті гарнизон бастығының бұйрығымен белгіленеді.

Бұл ретте жазғы уақытта салқын ауа райында және қысқы уақытта жылы ауа райында маусымдық киім нысанының заттарын, сондай-ақ үлкен бастықтың нұсқауы бойынша маусым бойынша емес киім нысанының заттарын киюге жол беріледі.

8. Әскери қызметші басқа гарнизонда уақытша болғанда осы гарнизон үшін белгіленген маусым бойынша киім нысанын киіп жүреді.

9. Сапармен болатын елдегі Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі әскери атташесі апаратының, әскери өкілдігінің, басқа мемлекеттің әскери оқу орнында білім алатын, сондай-ақ басқа мемлекет аумағында қызметтік іссапарда болатын немесе шетел әскери делегациясын қарсы алуды және олармен бірге жүруді ұйымдастыру іс-шараларына қатысатын әскери қызметшілер ҚК түрі және әскер тегі бойынша немесе ратификацияланған уағдаластыққа сәйкес киім нысанын киіп жүреді.

Таяу және алыс шет елге ұшатын ҰҚК Авиация қызметінің әуе кемелері экипажының әскери қызметшілері арнайы нысанды киімді (өкілдік) киеді.

10. ҚК Әскери-теңіз күштерінен және ҰҚК Шекара қызметінің теңіз бөлімшесінен ауыстырылғаннан, корабльдік әскери атағы бар адамдардан басқа, басқа басқару органына, әскери бөлімге (мекемеге) қызмет өткеру үшін ауыстырылған қатардағы жауынгер, сержант және офицер құрамының лауазымында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер, әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін офицерлер кию мерзімі аяқталғанға дейін ауыстырылған күні олар киіп жүрген әскери киім нысанын киіп жүреді. Одан кейін оларға осы басқару органы, әскери бөлім (мекеме) үшін белгіленген киім нысаны беріледі.

11. ҚК Әскери-теңіз күштеріне және теңіз жаяу әскері бөліміне, ҰҚК Шекара қызметінің теңіз бөлімшесіне қызмет өткеру үшін ауыстырылған ҚК-да, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарда қатардағы жауынгер, сержант және офицер құрамының лауазымында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер, әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін офицерлер ҚК Әскери-теңіз күштері және теңіз жаяу әскері бөлімі, ҰҚК Шекара қызметі теңіз бөлімшесі әскери қызметшілерінің әскери киім нысанын киіп жүреді.

12. Басқа басқару органына, әскери бөлімге (мекемеге) қызмет өткеру үшін ауыстырылған авиация жоғары офицер құрамының әскери қызметшілері ҚК Әскери-әуе күштері әскери қызметшілерінің әскери киім нысанын киіп жүреді.

Басқа басқару органына, әскери бөлімге (мекемеге) қызмет өткеру үшін ауыстырылған корабльдік әскери атағы бар ҚК Әскери-теңіз күштерінде және ҰҚК Шекара қызметінің теңіз бөлімшесінде келісімшарт және әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін офицерлер ҚК Әскери-теңіз күштері және ҰҚК Шекара қызметі теңіз бөлімшесі әскери қызметшілерінің әскери киім нысанын киіп жүреді.

13. Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының басқару органына, әскери бөліміне (мекемесіне) қызмет өткеру үшін ауыстырылған ҚК-да, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарда қатардағы жауынгер, сержант және офицер құрамының лауазымында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер, әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін офицерлер Ұлттық ұлан әскери қызметшілерінің киім нысанын киіп жүреді.

14. Басқа басқару органына, әскери бөлімге (мекемеге) ауыстырылған ҚК Әскери-теңіз күштерінде және ҰҚК Шекара қызметінің теңіз бөлімшесінде (корабльдік әскери атағы бар адамнан басқа), әскери полицияда қатардағы жауынгер, сержант және офицер құрамының лауазымында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер, әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін офицерлер кию мерзімі аяқталғанға дейін олар ауыстырылған күні киіп жүрген әскери киім нысанын киіп жүреді. Одан кейін оларға осы басқару органы, әскери бөлім (мекеме) үшін белгіленген киім нысаны беріледі.

15. Әскери оқу орнында (әскери факультетте) қатардағы жауынгер, сержант және офицер құрамының лауазымында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер, әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін офицерлер (білім алатын офицерден басқа) осы әскери оқу орны қарамағында болатын сол ҚК түрінің, әскер тегінің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың (қызметтің) әскери киім нысанын киіп жүреді.

16. Әскери оқу орнында (әскери факультетте) білім алатын офицерлер келген сол ҚК түрінің, әскер тегінің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың (қызметтің) киім нысанын киіп жүреді.

17. Курстық даярлықтан өткенде білім алатын әскери қызметшілер келген ҚК түрінің, әскер тегінің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың (қызметтің) киім нысанын киіп жүреді.

18. ҚК Әскери-теңіз күштерінде және теңіз жаяу әскерінде, ҰҚК Шекара қызметінің теңіз бөлімшесінде келісімшарт және әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін, әскери оқу орнында білім алатын офицерлер ҚК Әскери-теңіз күштері және теңіз жаяу әскері бөлімі, ҰҚК Шекара қызметі теңіз бөлімшесі әскери қызметшілерінің киім нысанын киіп жүреді.

19. Ұлттық ұлан авиациясы, ҰҚК Авиация қызметі, мемлекеттік авиацияның ұшу қауіпсіздігі органы әскери қызметшілерінің киім нысаны ҚК Әуе қорғанысы күштері әскери қызметшілерінің киім нысанына сәйкес.

ҰҚК Шекара қызметі теңіз бөлімшесі әскери қызметшілерінің киім нысаны ҚК Әскери-теңіз күштері әскери қызметшілерінің киім нысанына сәйкес.

ҰҚК Шекара академиясы әскери қызметшілерінің киім нысаны ҰҚК Шекара қызметі әскери қызметшілерінің киім нысанына сәйкес.

20. Курсанттар әскери, арнайы оқу орны құрамына кіретін ҚК түрі, әскер тегі, басқа да әскерлер мен әскери құралымдар үшін белгіленген киім нысанын киіп жүреді.

21. Қарауылдық қызмет өткеру кезінде әскери киім нысанын кию тәртібі Қазақстан Республикасы Президентінің 2007 жылғы 5 шілдедегі № 364 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құрылымдарының гарнизондық және қарауылдық қызметтер жарғысында айқындалған.

22. Қатардағы жауынгер, сержант және офицер құрамының лауазымында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге, әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін офицерлерге қызметтен тыс уақытта, ал қызмет уақытында әскери бөлім (мекеме) командирінің (бастығының) нұсқауы бойынша азаматтық киім киіп жүруге жол беріледі.

Әскери киім нысанының бұрын қолданыста болған заттарын киіп жүруге кию мерзімі өткенге және киім нысанының жаңа үлгідегі ұқсас заттарымен қамтамасыз етілгенге дейін жол беріледі.

23. Мүкәммалдық жылы киім қысқы уақытта төмен температурада әскери бөлім командирінің (мекеме бастығының) нұсқауы бойынша киіледі.

24. Арнайы (жұмыс) киім нысаны тек әскери бөлім мен мекеме аумағында, сондай-ақ егер олар аумақтан тыс болса, жұмыс істейтін жерде, жауынгерлік, оқу-жауынгерлік және арнайы міндеттер орындалатын жерде киіледі. Арнайы (жұмыс) киім нысанын жұмыс істейтін жерге, жауынгерлік, оқу-жауынгерлік, оқу-жаттығу, арнайы міндеттер орындалатын жерге дейін барғанда және кері қайтқанда киюге жол беріледі.

Белгіленбеген киім нысанының үлгісін арнайы (жұмыс) киім нысаны ретінде киюге жол беріледі. Бұл ретте әскери қызметшілер тобы әртекті затпен қамтамасыз етілгенде олардың сол жұмыс киімінде тұрақты тұрған пункттен тыс шығуына жол берілмейді.

2-тарау. Қазақстан Республикасы ҚК, басқа да әскерлері мен әскери құралымдары әскери киім нысанының жеке заттарын кию 1-параграф. Бас киім

25. Белгіленген үлгідегі және түстегі берет оң жаққа қарай аздап түсіріліп, бедерлі түсті берет сол жаққа қарай түсіріліп, ал күнқағары бар құлақшын (қаракөлден), құлақшын (жүн және сұр түсті қаракөл), снуды бар далалық малақай (малақай-маска), фуражка, кепи, әйелдер шляпасы, панама мен бандана тура, түсірілмей, малақай, фуражка, кепи, әйелдер шляпасы күнқағары қас деңгейінде, ал оның төменгі жиегі қастың үстіне көлденең қойылған екі саусақ ені бойында тұратындай етіп киіледі. Кокарда (жұлдыз, эмблема) ортасы кеңсірік үстіне тура келеді.

Әскери оқу орнының курсанттары, кадеттер мен тәрбиеленушілер, ҰҚК Шекара академиясында ашық жасыл түсті, Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар министрлігінде қызғылт-сары түсті, Десанттық-шабуылдау әскерлерінің мамандығы бойынша білім алатындар көгілдір түсті берет киіп жүреді.

26. Арнайы киім нысаны бас киімінің түсін ҚК-ның, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың бірінші басшылары міндеттерді орындау және қызмет өткеру өңіріне байланысты айқындайды.

27. Халықаралық әуежай әскери қатынас комендатурасының әскери қызметшілеріне қаракөл құлақшын, қара көк түсті фуражка мен кепи киюге жол беріледі.

Қызметтік міндеттерінде өткізу пунктінде құжат ресімдеуге қатысу көзделген ҰҚК Шекара қызметі шекаралық бақылау бөлімшесінің әскери қызметшілеріне қаракөл құлақшын киюге жол беріледі.

28. Құлаққабы түсірілген құлақшынды сыртқы ауа температурасы -10°С және одан төмен болғанда киюге жол беріледі. Сапта командирдің (бастықтың) нұсқауы бойынша құлақшынның айнала жиегі мен құлаққабы түсіріледі, құлаққап ұшы артқа байланады. Құлаққап жиналып тұрғанда тоқыма баудың байланған ұшы құлаққап астына жиналады.

Қару-жарақ пен әскери техникаға қызмет көрсеткенде, шаруашылық жұмыста және бөлімше (бастығы) командирінің нұсқауы бойынша құлақшынның айнала жиегі мен құлаққабы түсіріледі.

29. Үлкен бастықтың нұсқауы бойынша:

1) салтанатты және күнделікті қысқы киім нысанында жылы ауа райында қаракөл құлақшын және тері құлақшын орнына фуражка немесе берет (әскери қызметші әйелдер үшін – әйелдер шляпасы);

2) қысқы далалық киім нысанында далалық малақай орнына қаракөл құлақшын және тері құлақшын;

3) жазғы киім нысанында (тек Десанттық-шабуылдау әскерлерінің, теңіз жаяу әскерінің және арнайы мақсаттағы бөлім мен бөлімшенің, сондай-ақ басқа да әскерлер мен әскери құралымдар әскери бөлімінің әскери қызметшілері үшін) далалық бүркеніш түсті кепи орнына берет;

4) жазғы күнделікті киім нысанында кепи орнына фуражка киіледі (әскери қызметші әйелдер үшін – әйелдер шляпасы).

5) жазғы далалық киім нысаны кезінде далалық кепидің орнына – далалық панама, ҰҚК ШҚ-да және Шекара академиясында далалық кепидің және далалық панаманың орнына – жасыл түсті фуражка.

2-параграф. Сыртқы киім

30. Әскери қызметші әйелдерден басқа, қатардағы жауынгер, сержант және офицер құрамының лауазымында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер, әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін офицерлер үшін жағасы тері (жоғары офицер құрамында, полковник пен 1-дәрежелі капитанда жағасы қаракөл) қысқы пальтоның алдыңғы барлық түймесі оң жаққа қарай салынады.

Әскери қызметші әйелдер үшін жағасы тері (полковник пен 1-дәрежелі капитанда – жағасы қаракөл) қысқы пальтоның алдыңғы барлық түймесі сол жаққа қарай салынады.

Еденнен қысқы пальтоның етегіне дейінгі аралық 38 – 40 сантиметр.

Салтанатты киім нысанында қысқы пальто салтанатты белдікпен және аксельбантпен киіледі.

Қысқы пальто сыртқы жағына қарай ұқыпты қаратылып бүктелген қалыпта сол жақ қолда ұстап жүріледі.

31. № 1 салтанатты киім нысанында ҚК құрметті қарауыл бөлімшесі үшін жағасы сұр түсті қаракөл қысқы пальтоның алдыңғы барлық түймесі оң жаққа қарай салынады.

№ 2 салтанатты киім нысанында (ҚК-ның үш түрі) ҚК құрметті қарауыл бөлімшесі, Ұлттық ұланның және Мемлекеттік күзет қызметінің құрметті қарауыл бөлімшесі үшін үлкен бастықтың нұсқауы бойынша жағасы сұр (қара) түсті қаракөл қысқы пальтоның жоғарғы түймесін салмауға жол беріледі. Бұл ретте тігісі сыртқы жағына қайырылады және ұқыпты үтіктеп басылады.

Қысқы пальто салтанатты белдік белбеумен және аксельбантпен киіледі.

Қысқы пальто сыртқы жағына қарай ұқыпты қаратылып бүктелген қалыпта сол жақ қолда ұстап жүріледі.

32. Қысқы күртеше желден қорғайтын қайырмасы бар "сыдырмалы" ілмекке салынады. Желден қорғайтын қайырманың барлық түймесі астарлы ілмекке оң жаққа салынады, әскери қызметші әйелдерде сол жаққа).

Жылы ауа райында қысқы күртешенің жоғарғы түймесін салмай және (немесе) капюшонсыз киюге жол беріледі.

Қысқы күртеше сыртқы жағына қарай ұқыпты қаратылып бүктелген қалыпта сол жақ қолда ұстап жүріледі.

33. Қатардағы жауынгер, сержант және офицер құрамының лауазымында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер, әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін офицерлер үшін маусымдық далалық күртешенің және күнделікті маусымдық күртешенің (Әскери-теңіз күштері үшін) барлық түймесі алдыңғы жағынан астарлы ілмекке салынады.

Жылы ауа райында маусымдық далалық күртешенің жоғарғы түймесін салмай және (немесе) капюшонсыз киюге жол беріледі.

Маусымдық далалық күртеше сыртқы жағына қарай ұқыпты қаратылып бүктелген қалыпта сол жақ қолда ұстап жүріледі.

34. Плащ-жамылғының барлық түймесі салынады және жауын-шашынды ауа райында (капюшонмен немесе капюшонсыз) жазғы және қысқы сыртқы киім сыртынан киіледі.

Плащ-жамылғыны иық бауда бүктелген және жиналған немесе сыртқы жағына қарай ұқыпты қаратып бүктелген қалыпта сол жақ қолда ұстап жүруге жол беріледі.

35. Әскери оқу орнының курсанттары және Әскери-теңіз күштерінде және ҰҚК Шекара қызметінің теңіз бөлімшесінде мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер бушлатының барлық ілгегі мен түймесі салынады және қара түсті жүн (шұға) галстукпен киіледі, жағасына ақ түсті жаға астары тігіледі.

36. Мундирдің (тужурканың) барлық түймесі оң, әскери қызметші әйелдерде сол жаққа қарай салынады. Мундир (тужурка) салтанатты белдікпен, қолғаппен және аксельбантпен, ал саптан тыс салтанатты белдіксіз және қолғапсыз киіледі.

Салтанатты киім нысанында жоғарғы офицер құрамына және полковниктерге екі жаққа қаусырмалы сұр түсті салтанатты мундир киюге жол беріледі.

Десанттық-шабуылдау әскерлерінің, теңіз жаяу әскері және арнайы мақсаттағы бөлім мен бөлімшенің, сондай-ақ басқа да әскерлер мен әскери құралымдар әскери бөлімінің әскери қызметшісіне салтанатты киім нысанында мундирді (тужурканы) галстукпен жейде орнына тельняшкамен киюге жол беріледі.

37. Стратегиялық, жедел-стратегиялық, жедел-тактикалық, жедел-аумақтық, жергілікті әскери басқару органының және әскери кафедраның, ҰҚК Шекара қызметі шекаралық бақылау бөлімшесінің, Авиация қызметінің (оқшауланған құрылымдық бөлімшеден басқа), ҰҚК әскери полиция органының, әскери қатынас органының келісімшарт бойынша әскери қызметшілері мен әскерге шақыру бойынша офицерлері, әскери, арнаулы оқу орнының (оқу процесін қамтамасыз ету бөлімшесінен басқа), сондай-ақ ҚК, басқа да әскерлер мен әскери құралымдар (бұдан әрі – басқару органы) әскери бөлімінің (мекемесінің, оқшауланған құрылымдық бөлімшесінің) командирі (бастығы) мен орынбасарлары үшін күнделікті кию үшін № 1 күнделікті киім нысаны күнделікті костюм (жеңі ұзын күртеше мен шалбар) көзделеді.

Күндізгі ауа температурасы +20°С және одан жоғары болғанда белгіленген түсті қысқа жеңді күртеше мен шалбар киюге жол беріледі.

Жоғары офицер құрамына, Қорғаныс министрінің орынбасарларына, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың басшыларына, сондай-ақ бас қолбасшыларға, қолбасшыларға және олардың орынбасарларына, ведомство басшыларына және олардың орынбасарларына, мемлекеттік органның бірінші басшыларына, тікелей бағынатын құрылымдық бөлімше бастықтарына және олардың орынбасарларына № 2 күнделікті киім нысаны күнделікті китель мен шалбар киюге жол беріледі (ҰҚК Авиация қызметінен басқа).

38. Нысанды сыртқы жейде мен нысанды фланель жейденің алдыңғы жағы түсірілмей, екі жаны жиналып шалбарға салынады, тельняшкамен және нысанды жағамен киіледі. Жазғы уақытта тельняшкасыз киюге жол беріледі.

39. Белгіленген түсті жұмыс костюмі (ӘТК және шекара қызметінің теңіз бөлімшесі үшін) шалбарға салынбайды, тельняшкамен және нысанды жағамен киіледі.

40. Далалық костюм күртешесінің барлық түймесі оң жаққа қарай салынады.

Мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер, әскери оқу орны (әскери факультет) курсанттары, әскери колледж кадеттері, ұландары және "Жас ұлан" республикалық мектеп тәрбиеленушілері) жазғы далалық күртешені жоғарғы жиегі жағадан 1-2 миллиметр шығып тұратын ақ түсті таза жаға астарымен киеді.

Қатардағы жауынгер, сержант және офицер құрамының лауазымында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге, әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін офицерлерге далалық костюмді ақ түсті жаға астарымен киюге жол беріледі.

Далалық костюм футболкамен (тельняшкамен) киіледі. Десанттық-шабуылдау әскерлерінде, теңіз жаяу әскері мен бөлімшесінде күртешенің алдыңғы жағы түсірілмей, екі жаны жиналып шалбарға салынады.

Жазғы уақытта күндізгі ауа температурасы +20°С және одан жоғары болғанда күртешенің жоғарғы түймесі салынбай киіледі, бұл ретте күртеше қайырмасының жоғарғы бұрышы қайырылады, ал күртешенің жеңін шынтақ буынынан 2 – 4 сантиметр жоғары қайыруға жол беріледі. Сондай-ақ қысқы уақытта үлкен бастықтың нұсқауы бойынша күртешенің жоғарғы түймесін салмай киюге жол беріледі, бұл ретте күртеше қайырмасының жоғарғы бұрышы қайырылады.

Далалық күртеше амунициямен тек далалық сабақта, далалық жорықта, жауынгерлік кезекшілікте, оқу-жаттығуда, қарауыл құрамында, тәуліктік нарядта қызмет өткергенде, Мемлекеттік шекараны қорғау және күзету міндеттерін орындағанда, оқу-жаттығу орталығындағы, полигондағы сабақта, күнделікті қызметте және басқада жауынгерлік іс-шараларында киіледі, ал сабақтан тыс амунициясыз (мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшіден, әскери оқу орны (әскери факультет) курсантынан, әскери колледж кадетінен, ұланынан және "Жас ұлан" республикалық мектеп тәрбиеленушісінен басқа).

Далалық тік пішілген шалбар далалық бәтеңкеге салынады. Шалбарды далалық бәтеңкеге сыртына түсіріп, салмай киюге жол беріледі.

41. Қысқы далалық күртеше желден қорғайтын қайырмасы бар "сыдырмалы" ілмекке салынады. Қайырманың барлық түймесі оң жаққа қарай астарлы ілмекке салынады. Ауа райына байланысты қысқы далалық күртеше қысқы немесе жазғы далалық шалбармен киіледі. Шалбарды сыртына түсіріп, далалық бәтеңкеге салмай киюге жол беріледі.

Қысқы далалық күртеше жоғарғы түймесі салынбай, капюшонсыз және (немесе) жағасы тоқыма манишкасыз киюге жол беріледі.

Қысқы далалық күртеше амунициямен тек далалық сабақта, ал сабақтан тыс амунициясыз киіледі (мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшіден, әскери оқу орны курсантынан, әскери колледж кадетінен, ұланынан және "Жас ұлан" республикалық мектеп тәрбиеленушісінен басқа).

42. Жұмыс күртешесі (арнайы киім нысаны) айырым белгілерісіз киіледі, барлық түймесі салынады және ақ түсті жаға астарымен киіледі, оның жоғарғы жиегі жағадан 1 – 2 миллиметр шығып тұрады (ҰҚК Авиация қызметінен басқа).

Жазғы уақытта күндізгі ауа температурасы +20°С және одан жоғары болғанда күртешенің жоғарғы түймесі салынбай және белдік белбеусіз киіледі, бұл ретте күртеше қайырмасының жоғарғы бұрышы лацкан түрінде қайырылады және күртешенің жеңі шынтақ буынынан 2 – 4 сантиметр жоғары қайырылады (ҰҚК Авиация қызметінен басқа).

43. Халықаралық әуежай әскери қатынастар комендатурасының әскери қызметшілеріне сұр түсті қаракөл жағалы қысқы пальто, қара көк түсті мундир мен шалбар, күнделікті костюм киіп жүруге жол беріледі.

Қызметтік міндеттерінде өткізу пунктінде құжат ресімдеуге қатысу көзделген ҰҚК Шекара қызметі шекаралық бақылау бөлімшесінің әскери қызметшілеріне сұр түсті қаракөл жағалы қысқы пальто киіп жүруге жол беріледі.

44. Қысқы пальто, қысқы күртеше, маусымдық күртеше, мундир, тужурка, китель, сыртқы нысанды жейде, нысанды фланель жейде белгіленген үлгіде, таза және үтіктеп киіледі. Шалбарға тік қыр салынған.

Юбка белгіленген үлгіде, таза және үтіктеп, қырсыз киіледі. Юбканың етегі тізе деңгейінде.

Пальто, мундир, тужурка мен китель қалтасының қайырмасы сыртқа түсірілген.

Айырым белгісі дұрыс және ұқыпты тігілген (бекітілген).

45. Далалық жағдайдағы сабақта және оқу-жаттығуда далалық киім нысаны жеке қару және жұмыс үшін қажетті керек-жарақ тағылып киіледі.

46. Жазғы күнделікті киім нысанында күнделікті жеңіл жүн мата кительді немесе тужурка мен шалбарды (юбканы) киюге жол беріледі.

47. Мыналарды (үлкен бастықтың нұсқауы бойынша) киюге жол беріледі:

1) қысқы күнделікті киім нысанында жылы ауа райында және жазғы күнделікті киім нысанында суық ауа райында капюшонсыз қысқы күртеше;

2) қысқы күнделікті киім нысанында қара түсті қысқы пальто (тек Әскери-теңіз күштерінің және ҰҚК Шекара қызметі теңіз бөлімшесінің әскери қызметшілері үшін);

3) қысқы және жазғы күнделікті киім нысанында китель орнына далалық свитер;

4) қысқы далалық киім нысанында жылы ауа райында және жазғы далалық киім нысанында суық ауа райында қысқы далалық күртеше орнына маусымдық далалық күртеше.

3-параграф. Жейде, галстук, футболка, майка (тельняшка), кашне мен қолғап

48. Жейденің барлық түймесі оң жаққа, әскери қызметші әйелдер үшін сол жаққа қарай салынады және погон мен галстук (әйелдер галстугы) тағылып киіледі. Киілген мундир, китель, тужуркада жейде жағасы мундир (китель, тужурка) жағасының жоғарғы жиегімен бір деңгейде немесе одан кемінде 0,5 сантиметр шығып тұруға тиіс.

49. Мынадай жейдені киюге жол беріледі:

1) салтанатты және жазғы салтанатты киім нысанында мундирсіз (тужуркасыз) галстук тағылған, ал қызметтік үй-жайда кез келген жыл уақытында. Қызметтік міндеттерінде өткізу пунктінде құжатты ресімдеуге қатысу көзделген ҰҚК Шекара қызметі шекаралық бақылау бөлімшесінің әскери қызметшісіне жазғы уақытта қызмет өткергенде галстук тақпай, қысқа жеңді;

2) Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің басшылық құрамына жазғы күнделікті киім нысанында кительсіз (тужуркасыз) погон мен галстук (әйелдер галстугы) тағылған ашық жусан түстес, ашық көк және ақ түсті, ал дәрісханадағы (шеберханадағы) сабақта кез келген жыл уақытында.

Белгіленген үлгідегі және түстегі жейде таза, үйлестіріп пішілген және үтіктелген, дұрыс таңдалған погон тағылып киіледі.

Түсі өнген және үтіктелмеген жейде, жейдені нысаны бұзылған және ластанған погон тағып киюге, сондай-ақ жейденің артқы бойына бүрмені үтіктеп жазуға жол берілмейді.

50. Галстук жейдеге тағылады және жоғарғы жағынан үшінші және төртінші түйме арасында белгіленген үлгідегі алтын түстес бекітпемен қыстырылады (әйелдер галстугынан басқа). Галстук ұдайы таза күйде тағылады. Түсі өнген және ластанған галстук тағуға жол берілмейді.

51. Футболка (тельняшка) № 1 күнделікті киім нысанында, далалық және арнайы киім нысанында киіледі. Жазғы уақытта техникаға қызмет көрсету жұмысында, шаруашылық жұмыста футболканы бүркеніш түсті далалық жазғы күртешесіз немесе арнайы (жұмыс) күртешесіз киюге жол беріледі.

Десанттық-шабуылдау әскерінің, Арнайы операциялар күштерінің, әскери барлау, теңіз жаяу әскері, Қорғаныс министрлігі мен Бас штабтың режимі мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету қызметін атқаратын әскери полицияның, ҚК әскери полициясы жедел ден қою бөлімшесінің, сондай-ақ ҚК-ның, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың арнайы мақсаттағы бөлімі мен бөлімшесінің әскери қызметшілеріне, Төтенше жағдайлар министрлігінің және Ұлттық ұланның әскери қызметшілеріне киім нысанының барлық түрін киіп жүру кезінде футболканың орнына тельняшка, жеңі жоқ тельняшка немесе жеңі қысқа тельняшка киіп жүруге жол беріледі.

52. Ақ түсті кашне қысқы пальто жағасы астына ұқыпты салынып тағылады. Кашненің жоғарғы жиегі жағадан 1 – 2 сантиметр біркелкі шығып тұрады. Түсі өнген, белгіленбеген түсті және үлгідегі кашне тағуға жол берілмейді.

53. Халықаралық әуежай әскери қатынас комендатурасының әскери қызметшілеріне ашық көк түсті жейде киюге, қара көк түсті кашне мен галстук тағуға жол беріледі.

54. Салтанатты қолғап парадта салтанатты киім нысанында киіледі. Салтанатты киім нысанында ақ түсті былғары қолғап киюге жол беріледі. Салтанатты киім нысанында парадта қара түсті қолғап ерекше нұсқау бойынша киіледі.

Қысқы қолғап қысқы күнделікті, далалық және жұмыс киімі нысанында киіледі, сондай-ақ жазғы киім нысанында суық ауа райында киюге жол беріледі. Қысқы қолғап орнына жылы қара түсті былғары, жүн қолғап және қорғаныш түсті қысқы қолғап киюге жол беріледі.

Әскери сәлемдесу кезінде қолғап шешілмейді.

Қысқы нысанды киімде жылы ауа райында қысқы қолғапты кимеуге жол беріледі.

4-параграф. Аяқ киім, ұйық, шұлық пен колготки

55. Әскери киім нысанын киіп жүргенде белгіленген үлгіде, дұрыс жай-күйде және ұдайы тазаланатын аяқ киім киіледі. Бәтеңке бауы ұқыпты байланып, бауының ұшы қонышына салынып киіледі. Үстіңгі жағы бүлінген немесе өкшесі желінген аяқ киімді, етіктің қонышын түсіріп немесе қайырып киюге жол берілмейді. Жазғы уақытта корабльдік құрамға корабльде, сондай-ақ ҚК Әуе қорғанысы күштерінің Әуе шабуылына қарсы қорғаныс әскерінің жауынгерлік кезекшілік атқаратын әскери қызметшілеріне сандалет киюге жол беріледі. Әскери колледж кадеттеріне, ұландарына және "Жас ұлан" республикалық мектебінің тәрбиеленушілеріне бұқаралық спорттық іс-шаралар уақытында және дене шынықтыру сабағында, сондай-ақ сабақтан бос уақытта спорттық кроссовки киюге жол беріледі.

56. Мыналарды (үлкен бастықтың нұсқауы бойынша) киюге жол беріледі:

1) жазғы далалық киім нысаны кезінде құм түстес жазғы далалық бәтеңке орнына жазғы далалық қара түсті бәтеңке (күз-көктемде жауын-шашын және оның салдары болғанда, қару-жарақ пен әскери техникаға қызмет көрсету, жөндеу, шаруашылық және арнайы жұмыс уақытында, мемлекет шекарасын күзету кезінде) немесе қонышы қысқа қара түсті бәтеңке (туфли) (курсанттардан, кадеттерден, ұландардан, тәрбиеленушілер мен мерзімді қызмет әскери қызметшілерінен басқа);

Ұлттық ұланның әскери қызметшілеріне жазғы далалық киім нысаны кезінде құм түстес далалық жазғы бәтеңке орнына – қара түсті далалық жазғы бәтеңке.

Қатардағы жауынгер, сержант және офицер құрамының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге, әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін офицерлерге, далалық жазғы бәтеңке орнына зәйтүн түстес тактикалық бәтеңке (кроссовки) киіп жүруге жол беріледі;

2) қысқы далалық киім нысаны кезінде далалық қысқы қара түсті бәтеңке орнына қысқы қонышы қысқа қара түсті етік.

Қысқы уақытта жылы ауа райында жазғы киім нысанының аяқ киімін киюге жол беріледі.

Салтанатты және күнделікті киім нысаны кезінде белгіленген аяқ киіммен бірдей пішінді қара түсті азаматтық аяқ киім (өкшесінің биіктігі 4 сантиметрден аспайды) киюге жол беріледі.

57. Ұйық: қара түсті және құм (зәйтүн) түстес аяқ киімде қара (қорғаныш), ақ түсті аяқ киімде ақ түсті киіледі. Түсі өнген, белгіленбеген түсті ұйық киюге жол берілмейді.

58. Әскери қызметші әйелдер үшін шұлық пен колготки қысқы киім нысаны кезінде қара түсті, жазғы киім нысанында ақшыл сары түсті киіледі. Түсі өнген, белгіленбеген түсті шұлық пен колготки киюге жол берілмейді.

59. ҚК, басқа да әскерлер мен әскери құралымдар үшін киім-кешек "Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының әскери киім нысаны мен айырым белгілері туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 25 тамыздағы № 144 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының әскери киім нысаны мен айырым белгісі үлгілерінің сипаттамасы мен суретінде келтірілген.

5-параграф. Амуниция – қаруды, оқ-дәрілер мен басқа да әскери жабдықты алып жүруді жеңілдететін әскери киім нысанының заттары (белбеу, шағын сөмке, жақпарлы кеудеше)

60. Қатардағы жауынгер, сержант пен офицер құрамының лауазымында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілердің, әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін офицерлердің мундирінде (тужуркасында) салтанатты белдік алдыңғы жағында жоғарыдан үшінші түймеге тиіп тұрады.

Қысқы пальтоға салтанатты белдік таққанда ол жоғарыдан үшінші түймеге тиіп тұрады.

Белдікті таққанда тоғасы алдыңғы жағында ортасында тұрады.

61. Далалық белбеу осы Қағидалардың 45-тармағында көрсетілген жағдайда әскери полиция органының әскери қызметшілері үшін далалық костюмге, қысқы далалық костюмге тағылады.

Далалық белбеуді таққанда тоғасы (жарақ) орта жағында тұрады.

62. Мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге, әскери оқу орны (әскери факультет) курсанттарына, әскери колледж кадеттеріне және "Жас ұлан" республикалық мектебі тәрбиеленушілеріне далалық белбеу орнына жез тоғалы қоңыр түсті белдік белбеу тағуға жол беріледі. Салтанатты белбеу қысқы салтанатты күртеше немесе китель сыртынан тағылады. Далалық белбеу далалық костюм, қысқы далалық костюм, қысқа тон, жылы кеудеше, Әскери-теңіз күштерінде сыртқы нысанды жейде, нысанды жейде кигенде шалбар сыртына тағылады.

Мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілердің бүркеніш түсті қысқы және жазғы күртешесін, әскери оқу орны (әскери факультет) курсанттарының, әскери колледж кадеттерінің, ұландарының және "Жас ұлан" республикалық мектебі тәрбиеленушілерінің қысқы күртешесін, қысқы пальто кигенде салтанатты ақ түсті белдік белбеу белбеудің төменгі жиегі жамбас сүйегі жоғарғы бөлігінің жиегінде тұратындай, кительде үшінші түйменің үстін жауып тағылады.

63. Пистолет кобурасы оң жақ жанында далалық белбеуге (жараққа):

1) ҚК-де (Әскери-теңіз күштерінен басқа) қысқы пальто, қысқы күртеше, китель, далалық жазғы және қысқы күртеше сыртына, жейде астына (белдік белбеуге);

2) Әскери-теңіз күштерінде қысқы пальто, бушлат, қысқы күнделікті күртеше және далалық жазғы және қысқы күртеше сыртына, тужурка және сыртқы нысанды жейде, нысанды жейде кигенде жейде астына шалбар сыртына тағылады.

64. Кездік Әскери-теңіз күштерінде салтанатты белдікпен тужурка, қысқы пальто сыртына сол жақ жанына тағылады.

Үлкен бастықтың нұсқауы бойынша тужурка астына тағуға жол беріледі.

65. Далалық сөмке жазғы, маусымдық және қысқы далалық және күнделікті киім нысанында киім-кешек сыртынан оң жақ иыққа тартылған белдікте сол жақ жанына тағылады.

Саптан тыс сол қолда далалық сөмке ұстауға жол беріледі.

66. Аксельбант салтанатты киім нысаны кезінде:

1) жоғары офицерлер құрамы, полковник атағындағы және құрметті қарауыл бөлімшесінің әскери қызметшілері, әскери дирижерлар мен үрлемелі оркестр музыканттары екі ұштығы бар алтын түстес;

2) аға және кіші офицер құрамы, қатардағы жауынгер, сержант және офицер құрамының лауазымында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер, әскери қызметші әйелдер бір ұштығы бар алтын түстес;

3) әскери оқу орны (әскери факультет) курсанттары, мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер, әскери колледж кадеттері, ұландары және республикалық мектеп тәрбиеленушілері бір ұштығы бар күміс түстес (Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметінің Айрықша мақсаттағы күштерінде алтын түстес) тағылады.

67. Әскери қызметшілер үшін амуниция осы Қағидаларға 1-қосымшада келтірілген.

Арнайы мақсаттағы бөлімшенің әскери қызметшілері үшін амуницияны бөлімше командирі айқындайды.

3-тарау. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының айырым белгісі

1-параграф. Погон мен шағын погон

68. Жапсыра тігілетін погон қысқы пальтоға тағылады.

Тағылатын погон мундирге, кительге, тужурка мен қысқа тонға тағылады.

Муфтадағы погон қысқы күртешеге, № 1 күнделікті костюмге, жейдеге және теріден тігілген күртешеге тағылады.

Әскери атағы бойынша және қан тобы көрсетілген кеудеге жапсырма жазғы, қысқы және бүркеніш түсті маусымдық күртешеге, далалық свитерге тағылады. Бұл ретте жапсырманың төменгі жиегі кокетканың жоғарғы жиегі бойынша өтеді.

Әскери атағы бойынша кеудеге жапсырма далалық киім-кешектің оң жағына, ал қан тобы сол жағына тағылады.

ҚК Әуе қорғанысы күштерінің әскери қызметшілерінің арнайы киім нысанына әскери атағы бойынша төртбұрышты пішінді кеудеге жапсырма сол жақ кеудеге жаға ұшының деңгейіне тағылады.

ҰҚК Авиация қызметі әскери қызметшілерінің арнайы киім нысанына тағу көзделген әскери атағы бойынша шаршы пішінді кеуде жапсырмасы сол жақ кеудеге кокетка үстінен тағылады.

Әскери атағы бар ҰҚК Шекара қызметінің жағалық бөлімшесінің, теңіз бөлімшесінің әскери қызметшілері негізі белгіленген түсті және жиегі ашық жасыл түсті погон тағады.

ҰҚК Авиация қызметінің әскери қызметшілері күнделікті киім нысанында негізі қара көк түсті погон тағады.

Штаттық әскери-есептік мамандығы корабльдік емес Әскери-теңіз күштері жағалық бөлімшесінің әскери қызметшілері (әскери атағы бар) жиегі қызыл түсті погон тағады.

Шағын погон сыртқы нысанды жейдеге, нысанды фланель жейдеге және жұмыс костюміне жапсыра тігіліп тағылады.

69. Погонға жұлдыздарды (шағын жұлдыздарды) тағу осы Қағидаларға 2-қосымшада келтірілген.

70. Погонға жапсырма тағу осы Қағидаларға 3-қосымшада келтірілген.

2-параграф. Жеңдегі және айырым төсбелгісі

71. Әскери қызметшілердің Қарулы Күштерге, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарға тиесілігін көрсететін шеврон жеңнің жоғарғы нүктесінен 12 сантиметр аралықта киім-кешектің сол жақ жеңіне тігіледі, әскери колледж ұландары, кадеттері және "Жас ұлан" республикалық мектебінің тәрбиеленушілері үшін жеңнің жоғарғы нүктесінен 8 сантиметр аралықта тігіледі.

Қазақстан Республикасынан тыс жерде халықаралық міндеттемелерді орындайтын және Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі Бітімгершілік операциялар орталығының әскери қызметшілері белгіленгенге ұқсас жазуы ағылшын тіліндегі шеврон мен жапсырма тағады.

72. Әскери қызметшілердің ҚК түріне, әскер тегіне, бас қолбасшылыққа, өңірлік қолбасшылыққа, әскери бөлімге тиесілігін көрсететін жеңдегі белгі жеңнің жоғарғы нүктесінен 12 сантиметр аралықта киім-кешектің оң жақ жеңіне тігіледі және диаметрі 80 миллиметр шеңбер пішінді (командалық лауазымда келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін сержант пен старшинаға шевроннан басқа) болады. Әскери полиция әскери қызметшілері үшін жеңдегі белгі жеңнің жоғарғы нүктесінен 2 сантиметр аралықта тігіледі. Әскери колледж кадеттері, ұландары және "Жас ұлан" республикалық мектебінің тәрбиеленушілері үшін жеңнің жоғарғы нүктесінен 8 сантиметр аралықта болады.

ҰҚК Авиация қызметінің шевроны диаметрі 70 миллиметр шеңбер пішінді болады.

73. Киім-кешектің оң жақ жеңіне тағылатын шеврон командалық лауазымда келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін сержант пен старшина үшін жеңнің жоғарғы нүктесінен 12 сантиметр аралықта тігіледі, қалқан пішінді білдіреді. Шеврон көлемі: биіктігі бойынша 90 миллиметр, ені бойынша 75 миллиметр. Шеврон жиегі, ондағы жазу мен сурет түсі – алтын түстес.

74. Мемлекетке тиесілікті білдіретін белгі (Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы бейнеленген) № 1 күнделікті киім нысаны костюмінің сол жағына кокетка үстінен тігіледі.

Маман сыныптық біліктілігі белгісі № 1 күнделікті киім нысаны костюмінің оң жағына кокетка үстінен тігіледі.

ҰҚК Авиация қызметі әскери қызметшілерінің арнайы киім нысанына тағу көзделген маман сыныптық біліктілігі белгісі киім-кешек матасының түсімен бірдей жапсырма түрінде кеуденің оң жағына кокетка үстінен тағылады.

ҚК Десанттық-шабуылдау әскерлеріне тиесілікті білдіретін белгі тағуға жол беріледі. Басқа әскери қызметшілер тек халықаралық міндеттемелерді орындаған, халықаралық оқу-жаттығу өткізілген, сондай-ақ Қазақстан Республикасының шегінен тыс қызметтік іссапарға шыққан кезде оң және (немесе) сол жақ жеңге жеңнің жоғарғы нүктесінен 2 сантиметр аралықта тағады.

Белгі оң жаққа тағылғанда ол Мемлекеттік Тудың оң жағын (өрнек Тудың оң жағына орналасқан, қалықтап ұшқан қыран оң жаққа бағытталған) бейнелеуге тиіс.

Парашюттік-десанттық даярлық бойынша төсбелгі көлемі ұзындығы бойынша 60 миллиметр, биіктігі бойынша 30 миллиметр далалық және арнайы киім-кешекке әскери атағы бойынша айырым төсбелгісі үстінен оң жаққа тігіледі.

75. Әскери-теңіз күштері корабльдік құрамының адмиралы мен офицерінің әскери атағы бойынша (корабльдік әскери атағы бар) жеңдегі айырым белгісі тужуркаға сыртқы жағынан екі жақ жеңде жеңнің төменгі жиегінен 10 сантиметр аралықта тағылады.

Корабльдік емес әскери-есептік мамандығы бар (әскери атағы бар) Әскери-теңіз күштері жағалық бөлімшесінің әскери қызметшілері әскери атағы бойынша жеңдегі айырым белгісін тақпайды.

76. Әскери оқу орны курсанттарының (Әскери-теңіз күштерінен, ҰҚК Шекара қызметінің теңіз бөлімшесінен басқа) оқу курсы бойынша жеңдегі белгісі әскер түрінің, әскер тегінің түсі бойынша шұғадан тігілген қақпақшаға ұшы төмен қаратып тігілетін алтын түстес оқадан жасалған бұрыштама китель және қысқы пальто сол жақ жеңінің сыртқы жағына Қарулы Күштерге, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарға тиесілікті көрсететін жеңдегі белгіден 1 сантиметр төмен оның төменгі жиегіне қарама-қарсы тігіледі.

Оқу курсына сәйкес жеңдегі белгіге бұрыштама тағылады: бір, екі, үш, төрт, бес – тиісінше 1, 2, 3, 4, 5-курс курсанттары үшін.

Оқа ені 10 миллиметр, ұзындығы 75 миллиметр. Бұрыштама арасындағы аралық 2 миллиметр.

77. Әскери-теңіз күштері, ҰҚК Шекара қызметі теңіз бөлімшесінің әскери оқу орны курсанттарының оқу курсы бойынша жеңдегі белгісі – қара (сыртқы нысанды жейдеге – ақ) түсті шұғадан тігілген ұшы төмен қаратып тағылған алтын түстес оқадан жасалған бұрыштама сол жақ жеңнің сыртқы жағына тігіледі. Бұрыштаманың үстіңгі жағына Қарулы Күштерге, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарға тиесілікті көрсететін жеңдегі белгіден 1 сантиметр төмен оның төменгі жиегіне қарама-қарсы тігілетін диаметрі 20 миллиметр алтын түстес жұлдыз тағылады.

Оқа ені 10 миллиметр, ұзындығы 75 миллиметр. Бұрыштама арасындағы аралық 2 миллиметр. Бұрыштаманың жоғарғы бұрышының ұшын біріктіретін сызықтан тік эмблема жұлдызының ортасына дейінгі аралық 25 миллиметр.

78. Сержант құрамының лауазымды айқындайтын, негізі қорғаныш түсті және жазба қара түсті әріптермен мемлекеттік тілде жазылған жеңдегі белгісі жазғы және қысқы далалық күртешеге жеңнің жоғарғы нүктесінен 2 сантиметр аралықта тағылады.

3-параграф. Бас киімге кокарда, эмблема, тігіс пен жапсырма

79. Бас киімге кокарда, эмблема, тігіс пен жапсырма Жарлықпен бекітілген Қазақстан Республикасының ҚК, басқа да әскерлері мен әскери құралымдары әскери қызметшілерінің әскери киім нысаны және айырым белгісі үлгілерінің сипаттамасы мен суреттеріне сәйкес тағылады.

80. Беретке жапсырма жиегі алтын түстес қалқан пішінді және берет ортасынан 50 миллиметр аралықта сол жаққа тағылады. Жапсырма көлемі: биіктігі 50 миллиметр, ені 40 миллиметр.

Десанттық-шабуылдау әскерлері үшін беретке жапсырма пішіні трапеция тәрізді және береттің сол жағына жапсыра тігіледі. Алдыңғы бөлігінің биіктігі 35 миллиметр, артқы бөлігінің биіктігі 15 миллиметр, жоғарғы бөлігінің ұзындығы 80 миллиметр және төменгі бөлігінің ұзындығы 70 миллиметр.

4-параграф. Киім-кешекке эмблема, тоға, шытыр, түйме, өрнек пен тігіс

81. Киім-кешекке эмблема, тоға, шытыр, түйме, өрнек пен тігіс Жарлықпен бекітілген Қазақстан Республикасы ҚК, басқа да әскерлері мен әскери құралымдары әскери қызметшілерінің әскери киім нысаны және айырым белгісі үлгілерінің сипаттамасы мен суреттеріне сәйкес тағылады.

82. ҚК, басқа да әскерлер мен әскери құралымдар (Әскери-теңіз күштерінен, теңіз жаяу әскері бөлімінен, ҰҚК Шекара қызметінің теңіз бөлімшесінен және әскери прокуратура органынан басқа) әскери қызметшілерінің (жоғары офицер құрамынан басқа) мундирі мен кителінің жағасына алтын түстес "KZ" эмблемасы жағаның төменгі жиегіне қарама-қарсы тағылады. Жағаның төменгі жиегінен әріптердің төменгі жиегіне дейінгі аралық 15 миллиметр.

4-тарау. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының әскери киім нысанына орден, медаль, планкадағы орден лентасы мен медаль лентасын және басқа да ерекшелік белгісін тағу

83. Әскери киім нысанына (мундирге, тужуркаға, кительге, күнделікті костюмге, сыртқы нысанды жейдеге, нысанды жейдеге) орден мен медаль немесе планкадағы орден лентасы мен медаль лентасын және әскери төсбелгіні тағу міндетті болып табылады.

Әскери қызметшілерге салтанатты киім нысанына сегіз ведомстволық, халықаралық медальды және басқа да мемлекет наградасынан астам тағуға жол берілмейді.

Егер дәрежесі бойынша бөлінетін ведомстволық, халықаралық медаль және басқа мемлекеттер наградасы сегізден астам болғанда, анағұрлым жоғары дәрежедегі тағылады.

84. Жоғары дәрежелі ерекшелік белгісі: "Алтын Қыран", "Халық Қаһарманы" алтын жұлдыз медалі, "Отан" ордені, сондай-ақ құрмет атағына төсбелгі жазғы салтанатты (жейдеге), жазғы күнделікті (жейдеге), далалық және жұмыс киім нысанынан басқа, барлық киім нысанына тағылады.

85. Салтанатты киім нысанына:

1) жоғары дәрежелі ерекшелік белгісі – "Алтын Қыран" ордені, "Халық Қаһарманы" алтын жұлдыз медалі, "Отан" ордені;

2) орден мен медаль;

3) құрмет атағына төсбелгі;

4) депутат төсбелгісі;

5) "Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы" төсбелгісі;

6) "Корабль командирі" төсбелгісі;

7) "Алыс жорық үшін" төсбелгісі;

8) үздік және сыныпты маман төсбелгісі;

9) әскери, арнаулы оқу орнын аяқтағаны туралы төсбелгісі тағылады.

86. Жазғы (жейдеге) киім нысанынан басқа, салтанатты және күнделікті киім нысанына:

1) әскери, арнаулы оқу орнын аяқтағаны туралы төсбелгі;

2) жоғары азаматтық оқу орнын аяқтағаны туралы төсбелгі;

3) үздік және сыныпты маман төсбелгісі;

4) парашюттік-десанттық даярлық бойынша төсбелгі;

5) спорттық белгі мен медаль;

6) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген басқа да ерекшелік белгісі тағылады.

Осы оқу орнында тек курстық даярлықты (әскери-академиялық курсты, біліктілікті арттыру курсын) аяқтағанда жоғары және орта әскери оқу орнын аяқтағаны туралы төсбелгіні тағуға жол берілмейді.

87. Салтанатты сұр түсті мундирге және күнделікті киім нысанына орден мен медаль орнына планкадағы орден лентасы мен медаль лентасы, сондай-ақ ерекшелік белгісі, оның ішінде осы Қағидалардың 86-тармағында көрсетілген төсбелгі тағылады.

88. Жаралану санының белгісі жазғы салтанатты (жейдеге), жазғы күнделікті (жейдеге), далалық және арнайы (жұмыс) киім нысанынан басқа, барлық киім нысанына орден мен медальдан 10 миллиметр жоғары оң жақ кеудеге, ал орден мен медаль болмағанда оның орнына тағылады.

89. Жоғары дәрежелі ерекшелік белгісі: "Алтын Қыран" ордені, "Халық Қаһарманы" алтын жұлдыз медалі, "Отан" ордені орден мен медальдан немесе планкадағы орден лентасы мен медаль лентасынан жоғары сол жақ кеудеге тағылады.

Екі немесе одан көп жоғары дәрежелі ерекшелік белгісін таққанда ол киімге мынадай реттілікпен, жұлдыздар екі жағындағы ұшы 10 миллиметр аралықпен оңнан солға қарай бір қатарға бөлек тағылады: "Алтын Қыран" ордені, "Халық Қаһарманы" алтын жұлдыз медалі, "Отан" ордені.

"Алтын Қыран" ордені, "Халық Қаһарманы" алтын жұлдыз медалі, "Отан" ордені:

1) екі жаққа қаусырмалы мундирге, тужурка мен кительге лацканнан солға қарай медаль тегершігінің жоғарғы жиегі лацкан бұрышы деңгейінде болатындай;

2) бір жаққа қаусырмалы мундирге, китель мен күртешеге лацканнан солға қарай медаль тегершігінің жоғарғы жиегі лацкан қиығы деңгейінде болатындай;

3) сыртқы нысанды жейдеге, нысанды фланель жейдеге орден мен медаль жұлдызының төменгі бұрышы жаға қиығы бұрышынан 80 миллиметр жоғары тұратындай тағылады.

90. Тегершікке тағылатын бұрынғы Кеңес Социалистік Республикалар Одағы (бұдан әрі – КСРО), Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы (бұдан әрі – ТМД) және өзге де шетел мемлекетінің ордені сол жақ кеудеге, ал тегершіксіз тағылатын орден оң жақ кеудеге тағылады. Барлық медаль сол жақ кеудеге тағылады.

91. Мемлекеттік награда "Қазақстан Республикасының Мемлекеттік наградалары туралы" Қазақстан Республикасының Заңында көзделген тәртіппен тағылады.

92. Сол жақ кеудеге тағылатын медаль мынадай тәртіппен:

1) республикалық маңыздағы мерейтой медалі уақытының өту тәртібінде;

2) Қарулы Күштердің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың мерейтой медалі уақытының өту тәртібінде;

3) "Мемлекеттік рәміздер және Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін кейбір мемлекеттік органдардың, Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының, Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының, құқық қорғау органдарының, соттардың, Қарулы Күштердің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың ведомстволық және оларға теңестірілген өзге де наградаларының геральдикасы мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 30 қыркүйектегі № 155 Жарлығымен бекітілген ведомстволық медаль осы Қазақстан Республикасы Президенті Жарлығының тізбесі бойынша маңыздылық дәрежесі тәртібінде;

4) "Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрылымына кіретін кейбір мемлекеттік органдардың ведомстволық наградалары туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 15 желтоқсандағы № 1539 қаулысымен бекітілген ведомстволық медаль осы Қазақстан Республикасы Үкіметі қаулысының тізбесі бойынша маңыздылық дәрежесі тәртібінде тағылады.

Әскери қызметшіні әртүрлі ведомствоның медалімен наградтағанда ол әскери қызметші әскери қызмет өткеретін ведомство медалінен кейін оңнан солға қарай маңыздылық дәрежесі тәртібінде тағылады.

Орденмен және медальмен наградталған адамдарға оның орнына белгіленген үлгідегі награда нышанын тағуға жол беріледі.

93. Сол жақ кеудеде екі және одан да көп орден таққанда, сондай-ақ көрсетілген орденмен бірге медаль таққанда олардың тегершігі осы Қағидалардың 92 және 93-тармақтарында белгіленген тәртіппен оңнан солға қарай бір қатарда біріктіріледі. Бір атаулы орден мен медаль наградтау уақыты тәртібінде қатар тағылады. Бір қатарға сыймайтын орден мен медаль бірінші қатардан төмен екінші және келесі қатарға түсіріледі және оңнан солға қарай белгіленген кезектілікпен тағылады.

94. Сол жақ кеудеге орден мен медаль тағу бірінші қатардағы жалпы планканың (тегершіктің) жоғарғы жиегі:

1) екі жаққа қаусырмалы мундирде, китель мен тужуркада лацкан деңгейінен 70 миллиметр төмен;

2) сыртқы нысанды жейдеде, нысанды фланель жейдеде жаға қиығының бұрышы деңгейінен 70 миллиметр жоғары болатындай жүргізіледі.

Екінші қатардағы орден мен медаль тегершігінің жалпы планкасы бірінші қатардағы орден мен медаль астына кіріп тұрады, үшінші және келесі қатар ұқсас тәртіппен тағылады.

95. Оң жақ кеудеге екі және одан да көп орден таққанда солдан оңға қарай олардың екі жанының шеті аралығы 5 миллиметр аралықпен бір қатарға көлденең тағылады. Дәрежесі бар бір атаулы орден наградтау уақыты тәртібінде бір қатарға тағылады.

Бір қатарға сыймайтын орден бірінші қатардан төмен тағылатын екінші және келесі қатарға түсіріледі және солдан оңға қарай көрсетілген кезектілікпен тағылады. Орден қатары арасындағы аралық 10 миллиметр.

Бірінші қатардағы орденнің (медаль тегершігінің) жоғарғы шеті сол жақ кеудеге тағылатын орден мен медаль бірінші қатарының жалпы планкасы (тегершігі) үшін белгіленген деңгейге тағылады.

96. Жоғары дәрежелі ерекшелік белгісі, бұрынғы КСРО, ТМД және шетел мемлекетінің ордені мен медалі мәртебесіне сәйкес кезектілікпен Қазақстан Республикасының наградасынан кейін тағылады.

97. Планкадағы орден лентасы мен медаль лентасы сол жақ кеудеге:

1) мундирге, кительге, тужуркаға лацкан бұрышы деңгейінен 70 миллиметр төмен;

2) сыртқы нысанды жейдеге, нысанды фланель жейдеге жаға қиығының бұрышы деңгейінен 70 миллиметр жоғары тағылады.

98. Планкадағы орден лентасы мен медаль лентасы оңнан солға қарай осы Қағидалардың 92 және 93-тармақтарына сәйкес тағылады.

Бір планкаға сыймайтын лента екінші және келесі планкаға түсіріледі, лентасы бар дайын планка биіктігі 10 миллиметр.

99. Бұрынғы КСРО, ТМД және шетел мемлекетінің ордені мен медалінің лентасы планкаға мәртебесіне сәйкес кезектілікпен Қазақстан Республикасының планкадағы орден лентасы мен медаль лентасынан кейін тағылады. Бір қатарға сыймайтын орден және медаль лентасы келесі қатарға түсіріледі.

100. Құрмет атағына төсбелгі оң жақ кеудеге тағылады және орден мен медальдан жоғары:

1) екі жаққа қаусырмалы және бір жаққа қаусырмалы мундирге, тужурка мен кительге лацканнан оңға қарай белгі тегершігінің жоғарғы жиегі лацкан бұрышы деңгейінде болатындай етіп;

2) сыртқы нысанды жейдеге, нысанды фланель жейдеге белгінің төменгі жиегі жаға қиығының бұрышы деңгейінен 80 миллиметр жоғары болатындай тағылады.

101. Депутат төсбелгісі сол жақ кеудеге тағылады және:

1) екі жаққа қаусырмалы мундир мен тужуркаға лацкан ортасына ілгек деңгейіне;

2) бір жаққа қаусырмалы мундир мен кительге лацкан ортасына оның бұрышы деңгейіне;

3) сыртқы нысанды жейдеге, нысанды жейдеге орден мен медальдан немесе орден мен медаль лентасы бар планкадан 10 миллиметр жоғары тағылады.

102. Маманның сыныптық біліктілігі төсбелгісі оң жақ кеудеге лацкан деңгейінен 70 миллиметр төмен тағылады.

Жоғары оқу орнын аяқтағаны туралы төсбелгі сыныптық біліктілігі төсбелгісінен 10 миллиметр төмен тағылады.

"Алыс жорық үшін" төсбелгісі оң жақ кеудеге бір деңгейде оқу орнын аяқтағаны туралы төсбелгіден оңға қарай тағылады.

"Құрметті шекарашы" төсбелгісі оң жақ кеудеге бір деңгейде жоғары әскери оқу орнын аяқтағаны туралы төсбелгісінен солға қарай тағылады.

Қазақстан Республикасының Президенті, Үкімет және мемлекеттік органның бірінші басшылары берген басқа да ерекшелік және ведомстволық төсбелгісі оң жақ кеудеге бір қатарда лацкан деңгейінде және солдан оңға қарай тағылады.

103. Әскери қызметшіде екі және одан көп азаматтық жоғары және әскери оқу орнын бітіргені туралы төсбелгі болғанда барлық төсбелгі тағылады.

Азаматтық жоғары оқу орнын (университет, институт) бітіргені туралы төсбелгі жоғары әскери оқу орнын бітіргені туралы төсбелгі болғанда одан оң жаққа қарай бір деңгейде тағуға жол беріледі.

Жоғары әскери оқу орнын бітіргені туралы белгі болғанда әскери оқу орнын бітіргені туралы белгі тағылмайды.

Әскери колледж, республикалық мектеп және арнайы мектеп-интернат бітіргені туралы төсбелгі оң жақ кеудеге тағылады және одан оңға қарай жоғары немесе орта әскери оқу орнын бітіргені туралы белгімен бір деңгейде, ал белгі болмағанда оның орнына тағылады.

104. Бұрынғы КСРО, ТМД және шетел мемлекетінің ерекшелік төсбелгісі Қазақстан Республикасының төсбелгісінен кейін тағылады.

105. Әскери қызметшінің салтанатты және күнделікті киім-кешегіне орден, медаль мен ерекшелік белгісін тағу осы Қағидаларға 4 және 5-қосымшаларда келтірілген.

Әскери қызметшінің күнделікті костюміне планкадағы медаль мен ерекшелік белгісі осы Қағидаларға 5-қосымшаға ұқсас орналастырылады.

Қазақстан Республикасы
Қарулы Күштерінің, басқа да
әскерлері мен әскери
құралымдарының әскери киім
нысанын киіп жүру және
айырым белгілерін, сондай-ақ
басқа да белгілерді тағып
жүру қағидаларына
1-қосымша

Әскери қызметшілерге амуниция

1. Амуниция жиынтығы құрамына мынадай заттар кіреді:

Р/с №	Заттар атауы	Заттар саны	Ескертпе
1.	Қорғаныш дулыға	1
2.	Броньды кеудеше, броньды жүйе (жүзу броньды кеудешесі)	1
3.	Қатпарлы кеудеше	1	Қатпарлы белдік, иық немесе иық-белдік жүйесі бауын тағуға жол беріледі
4.	Далалық белдік	1	Қатпарлы белдік тағуға жол беріледі
5.	Плащ-шатыр (плащ-жамылғы)	1
6.	Астары және жылу ұстайтын кілемше (каримат) бар жатын қап	1
7.	Жеке зат салатын рюкзак (сөмке)	1
8.	Рюкзак (зат қабы)	1
9.	Оқжатарға шағын сөмке	1
10.	Иық баулы қол оқшашарының оқжатарына шағын сөмке	1	Оқшашаршыға беріледі
11.	Қол гранатасына сөмке	2
12.	Құтыға қап	1
13.	Құрастырылған бақырға қап	1

Ескертпе: Басқа әскери мамандық әскери қызметшісіне амуниция жиынтығына тиесілі қаруға сәйкес өзгерістермен жоғарыда аталған заттар кіреді.

2. Амуницияны жинау және тағу:

1) далалық белбеуге немесе жараққа иық бау немесе иық-белдік жүйесі және амуниция заттары тағылады;

2) арқадағы белдік ілгегі бел ортасында, ал баудың пішінді жиегі жауырын арасында орналасатындай иық немесе иық-белдік жүйесінің бауы бойы мен өлшемі бойынша шақтап келтіріледі;

3) белбеу мен иық немесе иық-белдік жүйесіне бауға қажетті шағын сөмке мен қап бекітіледі және оларға оқ-дәрі, граната, құты, құрастырылған бақыр, газтұмша және жеке қорғаныс құралдары салынады;

4) амуниция тағылады.

Командирдің (бастықтың) нұсқауы бойынша кейбір амуниция заттарын жеке заттар салынатын сөмкеде (рюкзакта) немесе зат қабында сақтауға (салуға) жол беріледі.

3. Плащ-шатырды жинау мынадай реттілікпен жүргізіледі:

1) плащ-шатыр оның төмен бұрышына тігілген ілмек кенептің сыртқы жағында болатындай бет жағын сыртына қаратып төрт бүктеп (тік және көлденең бүктеп) жиналады;

2) жиналған кенеп екі қабаттап бүктеледі және одан кейін ілмегі ораманың сыртқы жағында болатындай жиналады.

4. Келісімшарт бойынша және әскерге шақыру бойынша офицерлер мен келісімшарт бойынша сержанттар мен сарбаздардың жеке заттары салынатын сөмкеге (рюкзакқа) немесе зат қабына мыналар салынады:

1) қолданылмағанда плащ-шатыр (плащ-жамылғы);

2) жатын қап;

3) бас киім (қысқы далалық киім нысанында – жазғы бас киім, жазғы далалық киім нысанында – қысқы бас киім);

4) қосымша ұйық – 4 жұп (2 жұп жазғы, 2 жұп термоұйық) (термоұйық орнына – 2 жұп қысқы ұйық рұқсат етіледі), іш киім – 1 жиынтық, термоішкиім – 1 жиынтық (термоішкиім орнына – 1 жиынтық жылы іш киім рұқсат етіледі), белгіленген түсті футболка – 1 дана, трусы – 1 дана және жаға астары – 2 дана (немесе өлшенген ақ түсті материал);

5) кружка мен қасығы бар бақыр;

6) жеке тамақтану рационы (қоймада сақталады, ерекше кезеңде беріледі);

7) қолданылмағанда қорғаныш дулығасы (болат, кевлар және басқалары);

8) жуынатын керек-жарақ (қорапқа салынған иіс сабын, тіс пастасы, қорапқа салынған тіс щеткасы, қырыну керек-жарағы) және сүлгі – 2 дана (бет және аяқ);

9) шаруашылық керек-жарақ заттары (ақ түсті жіп – 1 дана, қорғаныш түсті жіп – 1 дана, тігін инесі – 2 дана, киім мен аяқ киім щеткасы, түйме жинағы, аяқ киім майлағышы);

10) жеке таңу пакеті;

11) қолшам;

12) сіріңке – 1 қорап, майшам – 2 дана;

13) жиналмалы пышақ (кеңселік пышақ пен ұштағышқа жол беріледі);

14) жазу керек-жарағы жинағы (А5 форматтағы дәптер – 1 дана, конверт – 2 дана, қалам – 1 дана, автоқалам – 1 дана).

Далалық сөмке болғанда командирлік қолшам, бәкі және жазу құралдары жеке заттары салынатын сөмкеге (рюкзакқа) салынбайды.

5. Курсанттардың, кадеттердің және мерзімді қызмет өткеретін әскери қызметшілердің жеке заттары салынатын сөмкеге (рюкзакқа) немесе зат қапшығына мыналар салынады:

1) қолданылмағанда плащ-шатыр;

2) жатын қап;

3) бас киім (қысқы далалық киім нысанында – жазғы бас киім, жазғы далалық киім нысанында – қысқы бас киім);

5) кружка мен қасығы бар бақыр;

6) жеке тамақтану рационы (қоймада сақталады, ерекше кезеңде беріледі);

7) қолданылмағанда қорғаныш дулығасы (болат, кевлар және басқалары);

8) жуынатын керек-жарақ (қорапқа салынған иіс сабын, тіс пастасы, қорапқа салынған тіс щеткасы, қырынуға керек-жарақ) және сүлгі – 2 дана (бет және аяқ);

9) шаруашылық керек-жарақ заттары (ақ түсті жіп – 1 дана, қорғаныш түсті жіп – 1 дана, тігін ине – 2 дана, киім мен аяқ киім щеткасы, қорғаныш түсті түйме – 2 дана, аяқ киім майлағышы);

10) жеке таңу пакеті;

11) жазу керек-жарағы жинағы (А5 форматтағы дәптер – 1 дана, конверт – 2 дана, қалам – 1 дана автоқалам – 1 дана).

6. Командирлік далалық сөмкеге мыналар салынады:

1) жұмыс және анықтама дәптері;

2) офицер сызғышы;

3) түсті қарындаш (қызыл түсті – 2 дана, көк түсті – 2 дана, қара түсті – 1 дана, қоңыр түсті – 1 дана, жасыл түсті – 1 дана, сары түсті – 1 дана);

4) фломастер жинағы;

5) өшіргіш (резеңке), қарындашқа ұштағыш, қайшы, кеңсе пышағы;

6) құбылнама;

7) курвиметр, циркуль-өлшегіш;

8) қол шам.

Погонға жұлдыздарды (жұлдызшаларды) тағу

Р/с №	Әскери атағы	Жұлдыз (шағын жұлдыз), саны	Погонның төменгі жиегінен бірінші жұлдыз (шағын жұлдыз) ортасына дейінгі аралық, миллиметр	Погон бойындағы жұлдыздар (шағын жұлдыздар) ортасы арасындағы аралық, миллиметр
1	Армия генералы	4	30	25
2	генерал-полковник, адмирал	3	30	25
3	генерал-лейтенант, вице-адмирал	2	30	25
4	генерал-майор, контр-адмирал	1	55	-
5	полковник, 1-дәрежелі капитан	3	35	25
6	подполковник, 2-дәрежелі капитан	2	35	-
7	майор, 3-дәрежелі капитан	1	55	-
8	капитан, капитан-лейтенант	4	30	20
9	аға лейтенант	3	30	25
10	лейтенант	2	30	-

Погонға жапсырма тағу

Р/с №	Әскери атағы	Бұрыштама түріндегі жапсырма саны	Жапсырма ені, миллиметр
1	Шебер-сержант (шебер-старшина)	бұрыштама түріндегі екі жалпақ және бір жіңішке жапсырма	жалпақ жапсырма ені 15, жіңішке жапсырма ені 7
2	Штаб-сержант (штаб-старшина)	бұрыштама түріндегі көлденең екі жалпақ жапсырма	жалпақ жапсырма ені 15
3	Бірінші сыныпты сержант (бірінші сыныпты старшина)	бұрыштама түріндегі көлденең бір жалпақ және үш жіңішке жапсырма	жалпақ жапсырма ені 15, жіңішке жапсырма ені 7
4	Екінші сыныпты сержант (екінші сыныпты старшина)	бұрыштама түріндегі көлденең бір жалпақ және екі жіңішке жапсырма	жалпақ жапсырма ені 15, жіңішке жапсырма ені 7
5	Үшінші сыныпты сержант (үшінші сыныпты старшина)	бұрыштама түріндегі көлденең бір жалпақ және бір жіңішке жапсырма	жалпақ жапсырма ені 15, жіңішке жапсырма ені 7
6	Аға сержант (бас старшина)	бұрыштама түріндегі көлденең бір жалпақ жапсырма	жалпақ жапсырма ені 15
7	Сержант (бірінші сатылы старшина)	бұрыштама түріндегі көлденең үш жіңішке жапсырма	жіңішке жапсырма ені 7
8	Кіші сержант (екінші сатылы старшина)	бұрыштама түріндегі көлденең екі жіңішке жапсырма	жіңішке жапсырма ені 7
9	Ефрейтор (аға матрос)	бұрыштама түріндегі көлденең бір жіңішке жапсырма	жіңішке жапсырма ені 7

Әскери қызметшілердің салтанатты киім-кешегіне орденді, медаль мен айырым белгісін тағу

Әскери қызметшілердің № 2 күнделікті киім-кешегіне планкадағы медаль мен айырым белгісін тағу

Unofficial translation

Pursuant to paragraph 1 of Article 23 of the Law of the Republic of Kazakhstan “On Military Service and the Status of Military Servants” I hereby ORDER:

Footnote. Preamble - as amended by the order of the Minister of Defense of the Republic of Kazakhstan dated 31.03.2025 № 333 (effective ten calendar days after the date of its first official publication).

1. To approve the attached Rules of wearing military uniform and insignia of Armed Forces, other troops and military formations of the Republic of Kazakhstan, and also other signs.

2. In accordance with the procedure established by the law of the Republic of Kazakhstan the Office of the Chief of Support Services and Armaments of the Armed Forces of the Republic of Kazakhstan shall:

1) provide the state registration of this order with the Ministry of Justice of the Republic of Kazakhstan;

2) within ten calendar days from the date of the state registration of this order, direct a copy thereof in paper and electronic forms in the Kazakh and Russian languages to the Republican State Enterprise with the Right of Economic Management “Republican Center of Legal Information” for official publication and inclusion in the Reference Control Bank of Regulatory Legal Acts of the Republic of Kazakhstan;

3) place this order on the Internet resource of the Ministry of Defense of the Republic of Kazakhstan after its first official publication;

4) report to the Legal Department of the Ministry of Defense of the Republic of Kazakhstan on performance of the actions provided for by subparagraphs 1), 2) and 3) of this paragraph within ten calendar days from the date of the state registration.

3. Control over the execution of this order in the Armed Forces of the Republic of Kazakhstan shall be assigned to the First Deputy Minister of Defense - Chief of the General Staff of the Armed Forces of the Republic of Kazakhstan, in other troops and military formations - at the discretion of chief officers.

4. This order shall be brought to notice of the chief executive officers in the part concerning them.

5. This order shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the date of its first official publication.

Minister of Defense
of the Republic of Kazakhstan
Colonel General	S. Zhasuzakov

“AGREED”

Prosecutor General

of the Republic of Kazakhstan

State Judicial Counsellor

2^nd class

______________ Zh. Asanov

August 25, 2017

“AGREED”

Head of State Guard Service

of the Republic of Kazakhstan

Lieutenant General

___________ A. Kurenbekov

August 28, 2017

“AGREED”

Chairman of the National Security

Committee of the

Republic of Kazakhstan

_________________K. Massimov

August 29, 2017

“AGREED”

Minister of Internal Affairs

of the Republic of Kazakhstan

Police Colonel General _______K. Kassymov

August 30, 2017

Approved
by order № 476
of the Minister of Defense
of the Republic of Kazakhstan
dated August 24, 2017

The Rules of wearing military uniform and insignia of Armed Forces, other troops and military formations of the Republic of Kazakhstan, and also other insignia

Footnote. The Rules - as amended by the order of the Minister of Defense of the Republic of Kazakhstan dated 31.03.2025 № 333 (effective ten calendar days after the date of its first official publication).

Chapter 1. General provisions

1. These Rules of wearing military uniform and insignia of the Armed Forces, other troops and military formations of the Republic of Kazakhstan, also other insignia (hereinafter referred to as the Rules) establish the order of wearing military uniform and insignia in the Armed Forces (hereinafter referred to as the AF), other troops and military formations of the Republic of Kazakhstan, also other insignia.

2. The following military uniforms shall be worn by servicemen on military service under contract in the rank of privates, sergeants and officers, and by officers performing military service under conscription:

1) ceremonial - when performing ceremonial rituals, holding special events, international negotiations and meetings of foreign delegations (at the direction of the heads of state bodies of the Republic of Kazakhstan, which provide for the wearing of military uniforms), when participating in parades, presenting Colors to military units (institutions, ships), presentation of state and departmental awards to military personnel and assigning military ranks, presentation to immediate superiors upon appointment to a position, at official receptions, taking the Military Oath, appointment to the guard of honor, as well as on the days of annual holidays of military units (institutions, ships), at ceremonial formations, meetings, on Defender of the Fatherland Day and on the days of professional holidays of other troops and military formations, when launching ships, raising the Naval Flag on a ship entering service, when laying wreaths at monuments and graves of soldiers, at the burial of persons for whom military honors are due, during service by border control units;

2) everyday service uniform - in daily life (except for field training, firearms and physical training) and when working in headquarters, in departments and institutions, also in off- duty hours (except for the Naval Forces and the AF Marine Corps units, naval units of the Border Service of the National Security Committee of the Republic of Kazakhstan (hereinafter - NSC).

In the Naval Forces and Marine Corps units of the AF, naval units of the Border Service of the NSC - during combat training classes and when serving as part of daily (ship) duty, on combat duty, when ships are out to sea (during exercises), when working in headquarters, in departments and institutions, during classes at the direction of the ship (military unit) commander, also in off- duty hours;

3) field uniform - during field training, field missions, combat duty, exercises, while serving on guard duty, daily duties, performing tasks to protect and guard the State Border, during training at training centers, firing ranges, while in the brig, during everyday activities and other combat training events;

4) special uniform - when performing special training, combat training and combat tasks, special works, as well as fatigue duties (fatigues), while in the brig. It shall be allowed to wear special (working) uniforms when servicing equipment and weapons on the instruction of the military unit commander (head of the institution).

3. The following military uniforms shall be worn by servicemen on conscript military service, cadets of military educational institutions (military faculties), cadets, ulans of military colleges and trainees of the republican schools "Zhas Ulan":

1) parade uniform - when participating in parades, presenting the Colors to military units (ships), receiving state and departmental awards, taking the military oath, being appointed to the guard of honor, on the days of annual holidays of a military unit (ship), at ceremonial formations on Defender of the Fatherland Day and on the days of professional holidays of other troops and military formations, at the launching of ships, at the hoisting of the Navy flag on a ship entering into service, by sentries guarding the Colors, at dismissal from the unit location, during leave and at the direction of the military unit (ship) commander;

2) everyday uniform (for servicemen of the Naval Forces of the AF, naval units of the NSC Border Service) - when ships go out to sea for exercises, maneuvers, on combat duty, when serving as part of ship (daily) duties and during training at the direction of the ship (military unit) commander;

3) field uniform - during field training, field missions, combat duty, exercises, while on guard duty, performing tasks to protect and guard the State Border, during classes in training centers, as well as during everyday activities as directed by the commander (chief) of a military unit (institution);

4) special uniform - when performing special training, combat training and combat missions, special works, as well as fatigue duties (fatigues), while in the brig. Special (working) uniforms may be worn when servicing equipment and weapons on the instruction of the commander (chief) of a military unit (institution).

4. During combat, special and anti-terrorist operations, exercises, special tasks, combat duty (combat service), the servicemen shall wear personal protective equipment (bulletproof vests, helmets, glasses, protective elbow and knee (shin) shields).

5. The dress code for inspection parades, formations, service conferences and meetings is announced by the persons conducting these events.

The dress code for patrol duty, duty at checkpoints, also for the servicemen performing checkpoint duty in the buildings of headquarters of directorates, military units and institutions, shall be announced by the commanders (chiefs) of military units (institutions), in subdivisions of military police units - by the chiefs of military police bodies.

6. Commanders of military units (ships), heads of institutions of the Armed Forces, other troops and military formations shall:

1) organize careful fitting of military uniform items when issuing them to the servicemen for wear, branding of property assigned to the servicemen on conscript military service, cadets of military educational institutions, cadets, ulans of military colleges, and trainees of the republican schools "Zhas Ulan";

2) make sure that all the units are equipped with utility rooms, rooms for drying uniforms and shoes, storerooms for storing company property and personal belongings of the servicemen on conscript military service, cadets of military educational institutions (military faculties), cadets, ulans of military colleges and trainees of the republican schools "Zhas Ulan", ensure timely washing and repair of uniforms and footwear;

3) routinely conduct drill inspections. During morning inspections, drill inspections, as well as during the transition to summer (winter) uniforms, in all formations and before the start of classes, the established uniform, appearance, condition of uniform items and footwear shall be checked. Military uniforms of servicemen may be kept in the lockers of units and service premises.

7. Transition to summer or winter uniforms for servicemen, the beginning of wearing in spring time and the end of wearing in fall time of clothing items for servicemen of military units and institutions that are part of garrisons shall be established by orders of the heads of the respective garrisons.

At the same time during the summer season in cold weather and during the winter season in warm weather items of demi-season uniforms may be worn, as well as items of uniforms out of season, as directed by the senior officer.

8. When a serviceman is temporarily stationed in another garrison, he shall wear the uniform in accordance with the seasonal dress code established for that garrison.

9. Servicemen of the offices of military attachés, military missions of the Ministry of Defense of the Republic of Kazakhstan in host states, those studying in military educational institutions of foreign states, as well as those on official business trips on the territory of foreign states or participating in events to organize meetings and accompany foreign military delegations, shall wear uniforms according to the types of the Armed Forces and branches of the Armed Forces or in accordance with international treaties and agreements.

Aircraft crew members of the NSC aviation service flying to near and far abroad countries shall wear a special uniform (representative).

10. Servicemen doing military service under contract with the rank of privates, sergeants and officers, officers performing military service under conscription transferred to other military administration bodies, military units (institutions), except for those transferred from the AF Navy and naval units of the NSC Border Service, who have naval military ranks, shall wear the military uniform they were wearing on the day of transfer until the end of the wear period. After that they shall be issued the uniform established for the given command body, military unit (institution).

11. Servicemen doing military service under contract as privates, sergeants and officers, officers on military service under conscription in the Armed Forces, other troops and military formations, transferred for service in the Navy and Marine Corps units of the AF, naval units of the NSC Border Service shall wear the military uniform of servicemen of the Navy and Marine Corps units of the AF, naval units of the NSC Border Service.

12. Senior aviation officers transferred to serve in other command bodies, military units (institutions) shall wear the military uniform of the Air Force servicemen.

Officers performing military service under contract and conscription in the Armed Forces Navy and naval units of the NSC Border Service, holding naval military ranks, transferred to serve in other command bodies, military units (institutions), shall wear the military uniform of servicemen of the AF Navy and naval units of the NSC Border Service.

13. Servicemen doing military service under contract in the ranks of privates, sergeants and officers, officers performing military service under conscription in the AF, other troops and military formations, transferred for service in the command bodies, military units (institutions) of the National Guard of the Republic of Kazakhstan, shall wear the uniform of the National Guard servicemen.

14. Servicemen under contract in the ranks of privates, sergeants and officers, officers serving by conscription in the AF Naval Forces and naval units of the NSC Border Service (except for those holding naval military ranks), military police, transferred to other command bodies, military units (institutions), shall wear the military uniform that they were wearing on the day of transfer until the end of the wearing period. After it they shall be issued the uniform established for the given command body, military unit (institution).

15. In military educational institutions the servicemen under contract in the ranks of privates, sergeants and officers, and officers serving by conscription (except for officers in training), shall wear the military uniform of the type of the Armed Forces, branch of the armed forces, other troops and military formations (services) to which the military educational institution is assigned.

16. In military educational institutions, officers-in-training shall wear the uniform of the branch of the Armed Forces, branch of armies, other troops and military formations (service) from which they came.

17. When undergoing training courses, the military personnel trainees shall wear the uniform of the Armed Forces, other troops and military formations from which they came.

18. Officers serving under contract and conscription in the AF Navy and Marine Corps, and the naval units of the NSC Border Service, and studying in military educational institutions, shall wear the uniform of servicemen of the Navy and Marine Corps of the Armed Forces, and the naval units of the NSC Border Service.

19. The military uniform of the servicemen of the National Guard aviation, the NSC Aviation Service, and the state aviation flight safety agency shall correspond to the uniform of the servicemen of the AF Air Defense Forces.

The uniform of the NSC border service naval units shall correspond to the military uniform of the Armed Forces Navy.

The military uniform of the NSC Border Academy shall correspond to the military uniform of the servicemen of the NSC Border Service.

20. Cadets shall wear the military uniform established for the type, branch of the Armed Forces, other troops and military formations of which the military, special educational institution is a part.

21. The order of wearing military uniform when performing guard duty shall be determined by the Charter of the garrison and guard services of the Armed Forces, other troops and military formations of the Republic of Kazakhstan, approved by Decree of the President of the Republic of Kazakhstan dated July 5, 2007 № 364.

22. Servicemen performing military service under contract in the ranks of privates, sergeants and officers, officers performing military service under conscription may wear civilian clothes during off-duty time, and during duty time on the instruction of the commander (chief) of the military unit and institution.

It shall be allowed to wear previously used items of military uniforms until the expiration of their wear period and provision of similar items of uniforms of a new model.

23. Inventory warm clothing shall be worn in winter at low temperatures as directed by the military unit commander (head of the institution).

24. Special working uniforms (fatigues) shall be worn only on the territory of military units and institutions, also in places of work, combat, combat training and special tasks if they are located outside the territory. It shall be allowed to wear special working uniforms (fatigues) when moving to and from places of work, combat, combat training, combat-related training and special tasks.

It shall be permitted to wear unmarked uniforms as special working uniforms (fatigues). However, if a group of servicemen is provided with different uniform items, they shall not be permitted to leave their permanent stations in this working uniform.

Chapter 2. Wearing certain items of military uniform of the Armed Forces, other troops and military formations of the Republic of Kazakhstan

Section 1. Headwear

25. Berets of established patterns and colors are worn with a slight tilt to the right, a maroon beret is worn with a slight tilt to the left, and a cap with a visor (made of karakul fur), a hat with earflaps (fur and gray karakul ), a field cap with a snood (a cap-mask), a peaked cap, a kepi, a women's hat, a panama hat and a bandana - straight, without tilting, so that the visor of the cap, peaked cap, kepi, women's hat are at the level of the eyebrows, and their lower edge is the width of two fingers placed horizontally above the eyebrows. The center of the cockade (star, emblem) is above the bridge of the nose.

The beret is worn by cadets, students and trainees of military educational institutions, in the NSC Border Academy – apple green color, in the Ministry of Emergency Situations of the Republic of Kazakhstan - orange color, cadets of Airborne Assault Troops - blue color.

26. The headwear color of the special uniform shall be determined by senior commanders of the AF, other troops and military formations depending on the region where the tasks are performed and the service conditions.

27. Servicemen of military police of military communications at international airports may wear a karakul cap, peaked cap and a dark blue cap.

Servicemen of border control units of the NSC Border Service, whose official duties include execution of documents at checkpoints, may wear a karakul ear flap cap.

28. An earflap cap with earflaps down may be worn at outside temperatures of -10°C and below. When in a formation the band and earflaps are lowered as directed by the commander (chief), and the ends of the earflaps are tied at the back. When the earflaps are raised the tied ends of the ribbon are tucked under the earflaps.

The brim and earflaps may be lowered when servicing weapons and military hardware, on fatigue duty and as directed by the unit commander.

29. At the direction of the senior officer the following shall be worn:

1) with a winter parade uniform in warm weather instead of a karakul cap and a fur cap with earflaps – a peaked cap or a beret (for women servants - a women's hat);

2) for winter field uniform instead of a field cap - a fur cap with earflaps and a karakul cap with earflaps;

3) for summer uniform (only for servicemen of the Airborne Assault Troops, units and subdivisions of the Marine Corps and special forces, as well as military units of other troops and military formations) instead of a field camouflage cap - a beret;

4) for summer everyday wear instead of a cap - a peaked cap (for women military personnel, a women's hat);

5) in field summer uniform instead of a field cap a field panama; in the BS and the NSC Border Academy, instead of a field cap and field panama- a green peaked cap.

Section 2. Outwear

30. Winter coat with a fur collar (for senior officers, colonels and captains of the 1st rank - with a karakul collar) for servicemen under contract in the ranks of privates, sergeants and officers, officers serving by conscription, except for female servants, shall be fastened in front with all buttons on the right side.

Winter coat with a fur collar (colonels and captains of the 1st rank and servicemen of the honor guard units with a karakul collar) for female servants shall be fastened in front with all buttons on the left side. The distance from the floor to the hem of the winter coat shall be 38 - 40 centimeters.

The winter coat is worn with a dress belt and aiguillette when in full dress uniform.

The winter coat, neatly folded with the right side out, is carried on the left arm.

31. Winter coat with a gray karakul collar for the honor guard units of the Armed Forces in dress uniform № 1 shall be fastened in front with all buttons on the right side.

The winter coat with a gray (black) karakul collar of the honor guard units of the Armed Forces in dress uniform № 2 (three types of the Armed Forces), honor guard units of the National Guard and the State Security Service, upon the instructions of the senior commander, may be not fastened on the top button. In this case, the lapels are folded outward and carefully pressed.

The winter coat is worn with a dress belt and aiguillette.

The winter coat, neatly folded with the right side out, shall be carried on the left arm.

32. The winter jacket fastens with a zipper, with a windproof flap. The windproof flap fastens with a concealed fastener on all buttons on the right side, for female servicemen - on the left side.

In warm weather it is permissible to wear the winter jacket without fastening the top button and (or) without the hood.

The winter jacket, neatly folded with the right side out, is carried on the left hand.

33. A demi-season field jacket for servicemen under contract as privates, sergeants and officers, officers serving by conscription, and an everyday demi-season jacket (for the Navy) fastens with a concealed fastener in the front with all buttons.

In warm weather a demi-season field jacket may be worn without fastening the top button and (or) without a hood.

A demi-season jacket, neatly folded with the right side out, may be carried on the left arm.

34. A cape coat fastens with all buttons and is worn (with or without a hood) in rough weather over the summer and winter outerwear.

It is permissible to wear a cape-coat, shortened and rolled up on a shoulder strap or neatly folded with the front side outward on the left arm.

35. A duffle coat of cadets of military educational institutions and servicemen in the Navy and naval units of the NSC Border Service fastens with a hook and all buttons and is worn with a black woolen (cloth) tie, with a white under-collar sewn to the collar.

36. The uniform coat (jacket) is buttoned with all buttons on the right side, and for female servants - on the left side. The uniform coat (jacket) is worn with a dress belt, gloves and aiguillette, and off duty - without a dress belt and gloves.

In dress uniform senior officers and colonels are allowed to wear a dress coat of gray color - double-breasted.

Servicemen of the Airborne Assault Troops, units and subdivisions of the Marine Corps and special forces, as well as military units of other troops and military formations when in full dress uniform may wear a uniform coat (jacket) with a striped vest instead of a shirt and tie.

37. For everyday wear the servicemen under contract in the ranks of privates, sergeants and officers, officers serving by conscription in strategic, operational-strategic, operational-tactical, operational-territorial, local military command bodies and military departments, border control units of the Border Service, the Aviation Service of the National Security Committee (except for separate structural units), military police bodies of the National Security Committee, military communications bodies, military, special educational institutions (except for units to support the educational process and cadets), as well as commanders (chiefs) of military units (institutions, separate structural units) and their deputies of the Armed Forces, other troops and military formations (hereinafter referred to as command bodies) shall be provided with everyday uniform № 1 - everyday suit (long-sleeved jacket and trousers).

In hot weather when the daytime air temperature is +20°C and above it is permissible to wear a casual suit with short sleeves.

Senior officers, deputy defense ministers, heads of other troops and military formations, as well as commanders-in-chief, commanders and their deputies, heads of departments and their deputies, heads of structural divisions and their deputies, directly subordinate to the heads of state bodies and their deputies shall be allowed to wear everyday uniform № 2 - casual jacket and trousers (except for the Aviation Service of the National Security Committee).

38. The uniform top shirt and uniform blouse are tucked into trousers without overlap in the front, with folds on the sides, and are worn with a striped vest and uniform collar. In summer it is permissible to wear without a striped vest.

39. The working suit of the established color (for the Navy and marine units of the border service) is not tucked into the trousers and is worn with a striped shirt and a uniform collar.

40. The field suit jacket shall be fastened with all buttons on the right side.

Conscript servicemen, cadets of military educational institutions (military faculties), cadets, ulans of military colleges and trainees of the republican schools "Zhas Ulan") shall wear the field suit with a fresh white collar, the upper edge of which is 1-2 millimeters above the collar.

Servicemen under contract in the ranks of privates, sergeants and officers, and officers serving by conscription may wear a field suit with a white under-collar.

The field suit is worn with a T-shirt (sailor's shirt). In the Airborne Assault Troops, Marine Corps units and subdivisions the jacket is tucked into trousers without a bulge in the front, with folds on the sides.

In summer when the daytime air temperature is +20°C and above the upper corners of the jacket lapels are folded back, and the sleeves of the jacket may be rolled up 2-4 centimeters above the elbow. And at the direction of the senior officer in winter the top button of the jacket may be worn unbuttoned, while the upper corners of the jacket lapels are turned back.

The field uniform is worn with ammunition during field exercises, field outings, combat duty, training, on guard duty, day duty, performing tasks to protect and guard the State Border, during classes at training centers, firing ranges and other combat training events, and outside classes - without it (except for conscript servicemen, cadets of military educational institutions (military faculties), cadets, ulans of military colleges and trainees of the republican schools "Zhas Ulan").

Straight-cut field trousers are tucked into field boots. Trousers may be worn over field boots with an overlap.

41. The jacket of the winter field suit fastens with a zipper, with a windproof flap. The flap shall be fastened with a concealed fastener on all buttons on the right side. Depending on the weather conditions the winter field jacket is worn with winter field trousers (semi-overalls) or summer ones. Trousers (semi-overalls) may be worn over field boots with an overlap.

Winter field suit jacket may be worn with the top button unbuttoned, without a hood and/or without a shirt font with a knitted collar.

A winter field jacket is worn with ammunition only during field exercises, and outside of classes – without it (except for conscript servicemen, cadets of military educational institutions, cadets, ulans of military colleges and trainees of republican schools "Zhas Ulan").

42. A work jacket (a special form of clothing) is worn without insignia, fastened with all buttons and worn with a white under collar, the upper edge of which is 1-2 millimeters above the collar (except for the NSC Aviation Service).

In summer at daytime temperatures of +20 ° C and above the jacket is worn with the top button unbuttoned and without a waist belt, while the upper corners of the jacket sides are turned back and the jacket sleeves are rolled 2-4 centimeters above the elbow (except for the NSC Aviation Service).

43. Servicemen of military communications commandant's offices of international airports may wear a winter coat with a gray karakul collar, a uniform and trousers, and a casual dark blue suit.

Servicemen of the border control units of the NSC Border Service, whose official duties include processing of documents at checkpoints, may wear a winter coat with a gray karakul collar.

44. Winter coats, winter jackets, demi-season jackets, uniforms coats, uniform jackets, uniform top shirts, and uniform blouses shall be worn in the established styles, clean and pressed. Trousers have longitudinal ironed folds when worn.

The skirt shall be worn in the established style, clean and ironed, without folds. The hem of the skirt must be at knee level.

The pocket flaps of the coat, uniform, jacket, and tunic are pulled outward.

Insignia must be sewn on (attached) correctly and neatly.

45. During field training and exercises, field uniforms shall be worn with personal weapons and the necessary working tools.

46. It shall be permitted to wear a casual uniform coat and jacket and trousers (skirt) of lightweight fabric with the summer casual uniform.

47. It shall be permitted to wear (upon the instructions of a senior officer):

1) with the winter casual uniform in warm weather and the summer casual uniform in cold weather a winter jacket without a hood;

2) with the winter casual uniform a black winter coat (only for servicemen of the Navy and naval units of the NSC Border Service);

3) for winter and summer field uniforms instead of a summer field jacket - a field sweater;

4) for winter field uniforms in warm weather and summer field uniforms in cold weather instead of a winter field jacket - a demi-season field jacket.

Section 3. Shirts, ties, T-shirts, vests (striped vests), scarves and gloves

48. Shirts shall be buttoned up with all buttons on the right side, for female servants on the left side, and shall be worn with shoulder straps and a tie (women's tie). When wearing a uniform coat, jacket, or tunic, the shirt collar at the back must be level with the top edge of the uniform coat (jacket, tunic) collar or no more than 0.5 centimeters above it.

49. Shirts may be worn:

1) dress shirts with a tie without a uniform coat (jacket) with summer dress uniform, and in service premises - at any time of the year. For servicemen of the border control units of the NSC Border Service, whose official duties include processing of documents at checkpoints, when serving in the summer - without a tie, with short sleeves;

2) for the senior staff of the Ministry of Defense of the Republic of Kazakhstan in the colors of light wormwood, light blue and white with shoulder straps and a tie (women's tie) without a uniform coat (jacket) in summer everyday uniform, and in office premises, during classes in classrooms (workshops) - at any time of the year.

It shall not be allowed to wear faded and unpressed shirts, shirts with deformed and soiled shoulder straps, also to press out folds on the back of the shirt.

50. A tie shall be worn with a shirt and is attached to it with a gold-colored fastening of the established pattern, between the third and the fourth buttons from the top (except for women's ties). The tie shall be always worn fresh and clean. Faded and untidy ties are not permissible.

51. A T-shirt (striped vest) is worn with everyday uniform № 1, field uniform and special uniform. In summer, when performing work on equipment maintenance and when on fatigue duty, a T-shirt may be worn without a summer field jacket or a special work jacket (fatigues).

Servicemen of the Airborne Assault forces, Special Operations forces, combat reconnaissance, marines, military police, serving to ensure the regime and security of the Ministry of Defense and the General Staff, rapid response units of the military police of the Armed Forces, as well as special forces units and subdivisions of the Armed Forces of other troops and military formations, servicemen of the Ministry of Emergency Situations and the National Guard may wear a striped vest, a sleeveless striped vest or a short- sleeved striped shirt instead of a T-shirt with all types of uniform.

52. A white scarf shall be neatly tucked under a winter coat collar. The upper edge of the scarf must be 1-2 centimeters evenly above the collar when worn. Wearing faded scarves of unestablished color or patterned shall not be allowed.

53. Servicemen of the commandant's offices of military communications at international airports may wear a light blue shirt and a navy blue scarf and tie.

54. Winter parade gloves shall be worn at parades with parade dress. White leather gloves may be worn during parades with dress uniform. Black gloves shall be worn at parades with ceremonial dress uniform by special instruction.

Winter gloves are worn with winter casual, field and special uniforms, and may also be worn in cold weather with summer uniforms. It is allowed to wear leather gloves, woolen warm black gloves and winter khaki- colored gloves instead of winter gloves.

Gloves shall not be removed when performing military salute.

It is allowed not to wear winter gloves in warm weather when dressed in winter uniform.

Section 4. Shoes, socks, stockings and tights

55. When wearing military uniform footwear must be of the established pattern, in good condition and always polished. Boots must be worn neatly laced, with the shoelaces tucked into the tops. Wearing footwear with damaged uppers or worn heels, or boots with lowered or rolled-up tops shall not be permitted. In summertime ship crews are allowed to wear sandals on ships, so are the servicemen of the AF Air Defense Forces on combat duty. Cadets, ulans of military colleges and trainees of the republican schools "Zhas Ulan" may wear sports sneakers during sports events and physical education classes, also in their free time.

56. It shall be permitted to wear (upon the senior officer’s instructions):

1) with summer field uniform instead of sand-colored summer field boots - black summer field boots (in the autumn-spring season in the presence of precipitation and its consequences, during the maintenance, repair of weapons and military hardware, on fatigue duty and doing special work, when guarding the state border) or black half-boots (shoes) (except for cadets, ulans, trainees and conscript servicemen).

National Guard servicemen may wear black summer field boots with summer field uniform instead of sand-colored summer field boots;

It is allowed to wear olive-colored tactical boots (sneakers) instead of field summer boots for contract servicemen in the ranks of privates, sergeants and officers, and conscript officers.

2) in winter field uniform instead of black winter field boots - black winter half-boots.

In warm weather in winter it is allowed to wear shoes from the summer uniform.

In dress and everyday uniforms it is allowed to wear black civilian shoes of the same style as the established shoes (heel height no higher than 4 centimeters).

57. Socks are worn: with black and sand (olive) colored shoes – in black (khaki) color, with white shoes - white color. Faded socks of an unspecified color may not be worn.

58. Stockings and tights for female military personnel shall be worn with winter uniform in black, and with the summer uniform in flesh color. Faded stockings and tights of an unspecified color may not be worn.

59. Uniforms for the Armed Forces, other troops and military formations are specified in the description and drawings of samples approved by the Decree of the President of the Republic of Kazakhstan dated August 25, 2011 № 144 “On the military uniform and insignia of servicemen of the Armed Forces, other troops and military formations of the Republic of Kazakhstan” (hereinafter referred to as the Decree).

Section 5. Ammunition - military uniform accessories (belts, pouches, belt kits) facilitating the carrying of weapons, ammunition and other military equipment

60. The parade belt on the uniform coats (jackets) of contract servicemen in the ranks of privates, sergeants and officers, and officers serving by conscription, rests in front on the third button from the top.

When wearing a ceremonial belt on a winter coat it rests on the third button on top.

The belt buckle is worn in the middle front.

61. A field belt is worn on a field suit, winter field suits for military police servicemen, in the cases specified in paragraph 45 of these Rules.

The buckle of the field belt (equipment) is worn in the middle.

62. Conscript servicemen, cadets of military educational institutions, cadets, ulans of military colleges and trainees of the republican schools "Zhas Ulan" may wear a brown waist belt with a brass buckle instead of a field belt. The parade belt is worn over a parade winter jacket or tunic. The field belt is worn on a field suit, winter field suit, a short fur coat, a quilted jacket, and in the Navy when wearing a uniform top shirt or uniform blouse - over trousers.

The white parade waist belt worn on a winter and summer camouflage jacket of conscript servicemen, a winter jacket of cadets of military educational institutions (military faculties), cadets, ulans of military colleges and trainees of the republican schools "Zhas Ulan" a winter coat is worn at waist level so that the lower edge of the belt is at the level of the upper edge of the pelvic bones, on a jacket it covers the third button from the top.

63. A holster is worn on a belt (equipment) on the right hip:

1) in the Armed Forces (except the Navy) over a winter coat, winter jacket, tunic, summer and winter field jackets, under a shirt (on a waist belt);

2) in the Navy - over a winter coat, duffle coat, everyday winter jacket and summer and winter field jackets under a jacket and shirt over trousers when wearing a uniform top shirt, uniform blouse.

64. In the Navy the dagger is worn on the left hip with a parade belt, over the jacket and winter coat.

At the direction of a senior officer it is permitted to wear the dagger under the jacket.

65. The field bag is worn on the left hip, on a belt placed on the right shoulder over the uniform, with field and everyday summer, demi-season and winter uniforms.

It is permissible to wear a field bag on the left hand when out of ranks.

66. An aiguillette is worn with parade uniform:

1) by senior officers, servicemen with the rank of colonel, honor guard units, military conductors and musicians of brass bands - gold in color with two tips;

2) by senior and junior officers, military contract servicemen in the positions of privates, sergeants and officers, female military personnel - gold in color with one tip;

3) cadets of military educational institutions (military faculties), conscript servicemen, cadets, ulans of military colleges and trainees of the republican schools "Zhas Ulan" - silver in color (in the Special Forces of the State Security Service of the Republic of Kazakhstan - gold in color) with one tip.

67. Ammunition for servicemen is listed in Appendix 1 to these Rules.

Ammunition for servicemen of special forces units shall be determined by the unit commanders.

Chapter 3. Insignia of the Armed Forces, other troops and military formations of the Republic of Kazakhstan Section1. Epaulettes and shoulder straps

68. Sew-on epaulettes are worn on winter coats.

Removable epaulettes are worn on uniform coats, jackets, tunics and short fur coats.

Epaulettes on shoulder marks are worn on winter jackets, everyday suits № 1, shirts and fur-lined jackets.

Chest patches with indication of military rank and blood group are worn on summer, winter and demi-season camouflage jackets and field sweaters. The lower edge of the patches goes along the upper edge of the shoulder yoke.

On the special uniform for the AF Air Defense servicemen, square-shaped military rank chest patches are worn on the left side of the chest at the level of the corner of the collar.

On the special uniform of the servicemen of the NSC Aviation Service, square-shaped military rank chest patches are worn on the left side of the chest above the yoke.

Servicemen of the coastal and marine units of the NSC Border Service, who hold military ranks wear epaulettes with a field of the established color and light green edging.

Servicemen of the NSC Aviation Service wear epaulettes with a navy blue field on their everyday uniform.

Servicemen of the Naval Forces coastal units, whose regular military occupations are not naval (having military ranks), wear epaulettes with red edging.

Shoulder straps are sewn onto a uniform overshirt, a uniform flannel blouse and a work suit.

69. Stars (service stars) on epaulettes are placed as per Appendix 2 to these Rules.

70. The placement of stripes on epaulettes is detailed in Appendix 3 to these Rules.

Section 2. Sleeve and chest insignia

71. Chevrons indicating the servicemen’s belonging with the Armed Forces, other troops and military formations are sewn on the left sleeve of the uniform 12 centimeters from the upper point of the sleeve, for ulans, cadets of military colleges and trainees of the republican schools “Zhas Ulan” –8 centimeters from the upper point of the sleeve.

The servicemen fulfilling international obligations outside the Republic of Kazakhstan and the Peacekeeping Operations Center of the Ministry of Defense of the Republic of Kazakhstan may wear chevrons and patches with inscriptions in English similar to those established.

72. Sleeve insignia indicating the servicemen’s types of the Armed Forces, branches of the armed forces, general commands, regional commands, military units, are sewn onto the right sleeve of the uniform 12 centimeters from the top of the sleeve and are in the shape of a circle with a diameter of 80 millimeters (except for sleeve insignia for sergeants and senior sergeants serving under contract in command positions). For military police servicemen sleeve insignia are sewn 2 centimeters from the top of the sleeve. For cadets, ulans of military colleges and students of the republican schools "Zhas Ulan" - 8 centimeters from the top of the sleeve.

Chevrons of the NSC Aviation Service are in the shape of a circle with a diameter of 70 millimeters.

73. Chevrons for sergeants and sergeant-majors serving under contract in command positions, worn on the right sleeve of the uniform, are sewn 12 centimeters from the top of the sleeve and are in the shape of a shield. The chevron dimensions shall be: height - 90 millimeters, width - 75 millimeters. The color of the chevron edging, inscriptions and images on it is golden.

74. The nationality sign (with the National Flag of the Republic of Kazakhstan) is worn on the left side of the suits of everyday uniform № 1 above the yoke.

The badge of class qualification of specialists is worn on the right side of the suits of everyday uniform № 1 above the yoke.

On the special uniform of the servicemen of the NSC Aviation Service, the badge of the class qualification of specialists is worn on the right side of the chest above the yoke in the form of a patch in the color of the fabric of the upper part of the uniform.

It is allowed to sew on a badge indicating affiliation with the Airborne Assault Troops of the Armed Forces. Other military personnel wear it only when fulfilling international obligations, conducting international exercises, and also when leaving for business trips outside the Republic of Kazakhstan on the right and (or) left sleeves 2 centimeters from the top of the sleeve.

When worn on the right sleeve, the badge shows the right side of the National Flag (the ornament is on the right side of the Flag, the soaring eagle is directed to the right).

The chest badge for parachute and airborne training with dimensions: length - 60 millimeters, height - 30 millimeters is worn on field and special uniforms on the right side above the chest badge of military rank.

75. Sleeve insignia for military ranks of naval admirals and officers of the Navy (who hold naval military ranks) are worn on the jacket - on the outside, on both sleeves, 10 centimeters from the lower edge of the sleeve.

Servicemen of the coastal units of the Navy with non-naval military occupations (who hold military ranks) do not wear military rank sleeve insignia.

76. Sleeve insignia by the year of training for cadets of military educational institutions (except for the Navy, naval units of the NSC Border Service) – golden galloon chevrons, with angle downwards on a cloth flap in the color of the type, branch of the armed forces, are sewn on the outside of the left sleeve of the tunic and winter jacket parallel to their lower edge 1 centimeter below the sleeve insignia of the Armed Forces, other troops and military formations.

Squares on the sleeve insignia shall indicate the year of training: one, two, three, four, five squares – for cadets of the 1st, 2nd, 3rd, 4th, 5th years respectively.

The width of the galloon shall be10 millimeters, the length - 75 millimeters. The distance between the squares - 2 millimeters.

77. Sleeve insignia by the year of training for cadets of military educational institutions of the Navy, naval units of the NSC Border Service - chevrons of golden galloons, placed at an angle downwards, are sewn on the outside of the left sleeve made of black cloth (on the uniform upper shirt - white). Above the chevrons is a gold-colored star with a diameter of 20 millimeters, which is sewn on parallel to their lower edge 1 centimeter below the sleeve insignia of the Armed Forces, other troops and military formations.

Squares on the sleeve insignia shall indicate the year of training: one, two, three, four, five squares – for cadets of the 1st, 2nd, 3rd, 4th, 5th years respectively.

The width of the galloon is 10 millimeters, the length - 75 millimeters. The distance between the chevrons is 2 millimeters. The vertical distance from the line connecting the vertices of the upper angles of the chevron to the center of the emblem star is 25 millimeters.

78. The sleeve insignia of a sergeant, indicating the position, with a khaki background and an inscription in the state language in black letters, is sewn onto the right sleeve of summer and winter field jackets 2 centimeters from the upper point of the sleeve.

Section 3. Cockades, emblems, embroidery and patches on headgear

79. Cockades, emblems, embroidery and patches on headgear shall be worn in accordance with the descriptions and drawings of samples of military uniforms and insignia of the Armed Forces, other troops and military formations of the Republic of Kazakhstan, approved by the Decree.

80. The beret patch is shield-shaped with a golden-colored border and is worn on the left side, 50 millimeters from the center. Patch size: height - 50 millimeters, width - 40 millimeters.

The beret patch for the Airborne Assault Troops has a trapezoid shape and is sewn onto the left side of the beret. The height of the front part is 35 millimeters, the back part - 15 millimeters, the length of the upper part - 80 millimeters, the lower part - 70 millimeters.

Section 4. Emblems, buckles, plates, buttons, ornaments and embroidery on uniforms

81. Emblems, buckles, plates, buttons, ornaments and embroidery on uniforms shall be worn in accordance with the descriptions and drawings of samples of military uniforms and insignia of servicemen of the Armed Forces, other troops and military formations of the Republic of Kazakhstan, approved by the Decree.

82. “KZ” emblems in gold color are attached on the collars of uniforms and jackets of the servicemen (except for senior officers) of the Armed Forces, other troops and military formations (except for the Navy, Marine Corps units, naval units of the NSC Border Service and military prosecution bodies), parallel to the lower edge of the collar. The distance from the lower edge of the collar to the lower edge of the letters is 15 millimeters.

Chapter 4. Wearing orders, medals, decoration ribbons and service ribbons and other insignia on the military uniform of the Armed Forces, other troops and military formations of the Republic of Kazakhstan

83. Wearing orders and medals or decoration ribbons and service ribbons and lapel badges on military uniforms (on uniform jackets, tunics, jackets, everyday suits, uniform top shirts, uniform blouses) shall be mandatory.

Military servicemen may not wear more than eight departmental, international medals and awards from other countries on their parade uniform.

In the event of more than eight departmental, international medals and awards of other states, divided by degree, only those of the highest degree shall be worn.

84. Insignia of the highest degree of distinction: the Order “Altyn Kyran”, the Gold Star Medal “Halyk Kaharmany”, “Otan” Order, as well as lapel badges to honorary titles are worn with all forms of dress, except for summer dress (a shirt), summer casual (a shirt), field and special (fatigues) uniforms.

85. The following shall be worn on parade uniform:

1) badges of the highest degree of distinction – “Altyn Kyran” (Golden Eagle) Order, the Gold Star Medal “Halyk Kaharmany” (People’s Hero), “Otan” (Fatherland) Order;

2) orders and medals;

3) lapel badges of honorary titles;

4) lapel badges of deputies;

5) lapel badge “Kazakhstannyn garyshker-ushkyshy” (Pilot-cosmonaut of Kazakhstan);

6) lapel badge “Корабль командирі” (Ship Commander);

7) lapel badge “Alys zhoryk ushin” (For long-distance voyage;

8) lapel excellence and skill badges;

9) lapel badge of completion of military, special educational institutions.

86. In addition to shirts, the following are worn on parade and everyday uniforms:

1) a badge of completion of military and special educational institutions;

2) a badge of completion of higher civilian educational institutions;

3) badges of excellence and class qualifications;

4) badges of parachute training;

5) sports badges and medals;

6) other distinguishing badges established by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

It is not permitted to wear badges of completion of higher and secondary military educational institutions in the event of completion of only course training in these educational institutions (military academic courses, advanced training courses).

87. On the grey parade uniform and everyday uniform instead of orders and medals decoration ribbons and service ribbons, as well as marks of distinction, including lapel badges, specified in paragraph 86 of these Rules are worn.

88. Wound number insignia are worn with all uniforms, except for summer dress (a shirt), summer everyday dress (a shirt), field and special (fatigues) uniforms, on the right side of the chest 10 millimeters above the orders and medals, and in the absence of orders and medals - in their place.

89. Insignia of the highest distinction degree: “Altyn Kyran” (Golden Eagle) Order, the Gold Star Medal “Khalyk Kaharmany” (People’s Hero), “Otan” (Fatherland) Order, are worn on the left chest above orders and medals or above order ribbons and medal ribbons.

When wearing two or more badges of the highest distinction degree, they are attached to clothing separately in one row, from right to left, with intervals of 10 millimeters, between the side ends of the stars in the following sequence: “Altyn Kyran” (Golden Eagle) Order, the Gold Star Medal “Khalyk Kaharmany” (People’s Hero), “Otan” (Fatherland) Order.

“Altyn Kyran” Order, the Gold Star Medal “Khalyk Kaharmany”, “Otan” Order are placed:

1) on a double-breasted uniform coat, tunic and jacket - to the left of the lapel so that the upper edge of the medal ribbon is at the lapel angle level;

2) on a single-breasted uniform coat, tunic and jacket - to the left of the lapel so that the upper edge of the medal ribbon is at the level of the lapel ledge;

3) on a uniform top shirt, uniform flannel blouse so that the lower ends of the stars of orders and medals are 80 millimeters above the collar neckline angle.

90. Orders of the former Union of Soviet Socialist Republics (hereinafter -the USSR), the Commonwealth of Independent States (hereinafter -the CIS) and other foreign states, worn on bars, are placed on the left side of the chest, and orders worn without bars are placed on the right side of the chest. All medals are worn on the left side of the chest.

91. State awards are worn in the manner prescribed by the Law of the Republic of Kazakhstan “On State Awards of the Republic of Kazakhstan”.

92. Medals worn on the left side of the chest are placed in the following order:

1) jubilee medals of republican significance in ascending time order;

2) jubilee medals of the Armed Forces, other troops and military formations in ascending time order;

3) departmental medals approved by the Decree of the President of the Republic of Kazakhstan dated September 30, 2011 № 155 “On issues of state symbols and heraldry of departmental and other awards equivalent to them of certain state bodies directly subordinate and accountable to the President of the Republic of Kazakhstan, the Constitutional Court of the Republic of Kazakhstan, the Central Election Commission of the Republic of Kazakhstan, law enforcement bodies, courts, the Armed Forces, other troops and military formations”, in the order of importance, according to the list of this Decree of the President of the Republic of Kazakhstan;

4) departmental medals approved by the Resolution of the Government of the Republic of Kazakhstan dated December 15, 2011 № 1539 “On departmental awards of certain state bodies included in the structure of the Government of the Republic of Kazakhstan”, in the order of importance, according to the list of this Resolution of the Government of the Republic of Kazakhstan.

When a serviceman is awarded medals of various departments, they are worn from right to left, in the order of importance, after the medals of the department in which the serviceman is serving.

Instead of orders and medals the awarded persons may wear symbols of awards of established form.

93. When wearing two or more orders on the left side of the chest, also when wearing medals together with the said orders, their bars are connected in a row from right to left in the order established by paragraphs 92 and 93 of these Rules. Orders and medals of the same name are placed next to each other in the order of the time of award. Orders and medals that do not fit in one row are transferred to the second and subsequent rows, below the first, and are also placed in them from right to left in the established order.

94. Orders and medals are placed on the left side of the chest in such a way that the upper edge of the common bar (block) of the first row is aligned as follows:

1) on double-breasted uniform coat, jacket, and tunic - 70 millimeters below the lapel level;

2) on a uniform top shirt, uniform flannel blouse - 70 millimeters above the collar neckline level.

The general bar of orders and the bar of medals of the second row go under the orders and medals of the first row, the third and subsequent rows are aligned in the similar sequence.

95. When two or more orders are worn on the right side of the chest, they are arranged horizontally in a row from left to right at the intervals of 5 millimeters between their lateral ends. Orders of the same denomination with degrees are placed side by side in the order of the awarding time.

Orders that do not fit into one row are transferred to the second and subsequent rows, below the first, and are placed in them from left to right in the indicated sequence. The distance between the rows of orders is 10 millimeters.

The upper ends of orders (medal blocks) of the first row are placed at the level set for the common bar of the first row of orders and medals placed on the left side of the chest.

96. Badges of the highest degree of distinction, orders and medals of the former USSR, CIS and foreign states shall be worn after the awards of the Republic of Kazakhstan in the sequence corresponding to their status.

97. Order ribbons and medal ribbon bars are worn on the left side of the chest:

1) on a uniform coat, tunic, jacket -70 millimeters below the lapel angle level;

2) on a uniform top shirt, uniform flannel blouse - 70 millimeters above the collar neckline level.

98. Order ribbons and medal ribbon bars are placed from right to left in the order specified in paragraph 92, 93 of these Rules.

Ribbons that do not fit in one bar are transferred to the second and subsequent bars; the height of the complete ribbon bar is 10 millimeters.

99. Order and medal ribbons of the former USSR, CIS and foreign states shall be worn on the bars after the bars of orders and medals of the Republic of Kazakhstan in the sequence corresponding to their status. Order and medal ribbons that do not fit in one row are transferred to the second and subsequent rows.

100. Badges of honorary titles are worn on the right side of the chest and above orders and medals:

1) on double-breasted and single-breasted uniform coat, jacket and tunic - to the right of the lapel so that the upper edge of the badge bar is at the level of the lapel angle;

2) on a uniform top shirt, uniform flannel blouse so that the lower edge of the badge is 80 millimeters above the collar neckline.

101. Lapel badges of deputies are worn on the left side of the chest and are placed:

1) on double-breasted uniform coat and jacket - in the middle of the lapel at the loop level;

2) on single-breasted uniform coat and jacket - in the middle of the lapel at the level of its angle;

3) on a uniform top shirt, uniform flannel blouse - 10 millimeters above orders and medals or bars of orders and medals.

102. The skill badge is placed on the right side of the chest 70 millimeters below the lapel.

The badge of completion of a higher educational institution is placed 10 millimeters below the badge of class qualification.

The badge "Алыс жорық үшін" (For long voyage) is worn on the right side of the chest, to the right of the badge on graduation from educational institution on the same level.

The badge "Құрметті шекарашы" (Honorary Border Guard) is worn on the right side of the chest, to the left of the badge on graduation from a higher military educational institution, on the same level.

Other distinctive and departmental chest badges established by the President of the Republic of Kazakhstan, the Government and the heads of state bodies are worn on the right side of the chest, in one row, at the level of the lapel and are placed from left to right.

103. If the servicemen hold lapel badges on the completion of two or more civil higher and military education institutions, all the lapel badges shall be worn.

A lapel badge of graduation from a civilian higher educational institution (university, institute) may also be worn if there is a badge of graduation from a higher military educational institution to the right of it, on the same level with it.

In the presence of a lapel badge of graduation from a higher military education institution a badge of graduation from a military school shall not be worn.

Lapel badges of graduation from military colleges, republican school and special boarding schools shall be worn on the right side of the chest and are placed on the same level with badges of graduation from higher or secondary military educational institutions, to the right of them, and in the absence of these badges in their place.

104. Badges of distinction of the former USSR, CIS and foreign states shall be worn after the badges of the Republic of Kazakhstan.

105. Placement of orders, medals and badges of distinction on parade and everyday uniforms of military servants is specified in Appendices 5, and 6 to these Rules respectively.

Placement of medals on bars and insignia on the servicemen’s everyday uniform is similar to Appendix 5 to these Rules.

Appendix 1
to the Rules of wearing military
uniform and insignia of
Armed Forces, other troops and
military formations
of the Republic of Kazakhstan,
and also other insignia

Ammunition for military servicemen

1. The ammunition kit includes the following items:

№ n/n	Name of items	Number of items	Note
1.	Protective helmet	1
2.	Armor vest, ballistic system (floating body armor)	1
3.	Ammunition vest	1	An off-loading belt, shoulder straps or belt-and-shoulder system may be worn
4.	Field belt	1	An unloading belt may be worn
5.	Martial cloak (cape)	1
6.	Sleeping bag with a liner and a heat-insulating mat (camping mat)	1
7.	Rucksack (bag) for personal belongings	1
8.	Rucksack (duffel bag)	1
9.	Magazine pouch	1
10.	Handgun magazine pouch with shoulder strap	1	Provisioned for machine gunner
11.	Bag for hand grenades	2
12.	Flask case	1
13.	Combined bowler case	1

Note: Ammunition kits for servicemen of other military specialties include the above items with changes according to the prescribed weapon.

2. Assembling and putting on ammunition:

1) shoulder straps or belt-shoulder system and ammunition items are put on the field belt or equipment;

2) shoulder straps or belt-shoulder system are adjusted to the height and size so that the loop of the back strap is in the middle of the waist, and the shaped frame of the strap is in the recess between the shoulder blades;

3) the necessary pouches and covers are attached to the belt and shoulder straps or the belt-shoulder systems, and ammunition, grenades, a flask, a combined bowler, a gas mask and personal protective equipment are placed in them;

4) ammunition is put on.

At the direction of the commander (chief), some ammunition items may be kept (packed) in a bag (backpack) for personal belongings or a rucksack.

3. The martial cloak is folded in the following order:

1) the martial cloak is folded in four (bending along and across), with the front side out so that the loops sewn on its lower corner are on the outside of the cloth;

2) the folded fabric is folded twice and then rolled up so that the loops are on the outside of the roll.

4. The following items are packed in a rucksack (backpack) for personal belongings or a field bag of contract and conscript officers, contract sergeants and soldiers:

1) martial cloak (cape), in cases when it is not used;

2) sleeping bag;

3) headdress (with a winter field uniform - summer headdress, with a summer field uniform - winter headdress);

4) spare socks – 4 pairs (2 summer pairs, 2 pairs of thermal socks) (in place of thermal socks– warm socks are acceptable - 2 pairs), underwear – 1 set, thermal underwear – 1 set (in place of thermal underwear– warm underwear is acceptable – 1set), a T-shirt of established color – 1, underpants – 1 and under-collars – 2 (or measured white fabric);

5) a pot with a mug and a spoon;

6) individual food ration (stored in warehouses, provisioned in a special period);

7) protective helmet (steel, kevlar and others), in cases when it is not used;

8) toiletries (toilet soap in a case, toothpaste, toothbrush in a case, shaving accessories) and 2 towels (facial and foot towel);

9) household items (white threads - 1 spool, khaki threads - 1 spool, sewing needles - 2 , clothes and shoe brushes, khaki buttons - 2, shoe cream);

10. Individual dressing pack;

11) a flashlight;

12) matches – 1 box, candles- 2;

13) penknife (stationery knife and sharpener are acceptable);

14) a stationery set (A5 notebook - 1, envelopes - 2, a simple pencil - 1, a biro pen - 1).

In the availability of a field commander's bag a flashlight, a penknife and stationery set are not packed into a bag (backpack) for personal belongings.

5. The duffel bag of cadets, trainees and conscript servicemen must contain:

1) martial cloak (cape), in cases when it is not used;

2) sleeping bag;

3) headdress (with a winter field uniform - summer headdress, with a summer field uniform - winter headdress);

5) a pot with a mug and a spoon;

6) individual food ration (stored in warehouses, provisioned in a special period);

7) protective helmet (steel, kevlar and others), in cases when it is not used;

8) toiletries (toilet soap in a case, toothpaste, toothbrush in a case, shaving accessories) and 2 towels (facial and foot towel);

9) household items (white threads - 1 spool, khaki threads - 1 spool, sewing needles - 2, clothes and shoe brushes, khaki buttons - 2, shoe cream);

10) individual first aid kit (stored in warehouses, issued during special periods);

11) a stationery set (A5 notebook - 1, envelopes - 2, a simple pencil - 1, a biro pen - 1).

6. A field commander's bag must contain:

1) workbook and reference book;

2) map marking stencil;

3) colored pencils (red - 2, blue - 2, black - 1, brown - 1, green - 1, yellow - 1);

4) a set of felt-tip pens;

5) eraser, pencil sharpener, scissors, stationery knife;

6) a compass;

7) curvimeter, measuring compass;

8) a flashlight.

Appendix 2
to the Rules of wearing military
uniform and insignia of
Armed Forces, other troops and
military formations
of the Republic of Kazakhstan,
and also other insignia

Placement of stars (service stars) on epaulettes

№ n/n	Military rank	Number of stars (service stars)	Distance from the lower edge of the epaulette to the center of the first star (service star), millimeter	Distance between the centers of the stars (service stars) along the epaulette, millimeter
1.	Army general	4	30	25
2.	colonel-general, admiral	3	30	25
3.	lieutenant general, vice admiral	2	30	25
4.	major general, rear admiral	1	55	-
5.	colonel, captain 1st rank	3	35	25
6.	lieutenant colonel, captain 2nd rank	2	35	-
7.	major, captain 3rd rank	1	55	-
8.	captain, lieutenant captain	4	30	20
9.	first lieutenant	3	30	25
10.	lieutenant	2	30	-

Appendix 3
to the Rules of wearing military
uniform and insignia of
Armed Forces, other troops and
military formations
of the Republic of Kazakhstan,
and also other insignia

Placement of stripes on epaulettes

№ n/n	Military rank	Number of corner stripes	Width of stripes, mm
1.	Master-sergeant (sergeant-major)	two wide and one narrow corner stripes	width of wide stripe – 15, width of narrow stripe – 7
2.	Staff sergeant (head sergeant)	two wide cross- corner stripes	width of wide stripe – 15
3.	Sergeant I class (petty officer I class)	one wide and three narrow cross- corner stripes	width of wide stripe – 15, width of narrow stripe – 7
4.	Sergeant II class (sergeant-major II class)	one wide and two narrow cross- corner stripes	width of wide stripe – 15, width of narrow stripe – 7
5.	Sergeant III class (sergeant-major III class)	one wide and one narrow cross- corner stripes	width of wide chevron tab – 15, width of narrow chevron tab– 7
6.	Senior sergeant (senior sergeant -major)	one wide cross- corner stripe	width of wide stripe – 15
7.	Sergeant (petty officer I class)	three narrow cross- corner stripes	width of narrow stripe – 7
8.	Junior sergeant (petty officer II class)	two narrow cross- corner stripes	width of narrow stripe – 7
9.	Corporal (senior sailor)	one narrow cross- corner stripe	width of narrow stripe– 7


	Appendix 4 to the Rules of wearing military uniform and insignia of Armed Forces, other troops and military formations of the Republic of Kazakhstan, and also other insignia

Placement of orders, medals and insignia on the ceremonial uniform of military personnel


	Appendix 5 to the Rules of wearing military uniform and insignia of Armed Forces, other troops and military formations of the Republic of Kazakhstan, and also other insignia

1-тарау. Жалпы ережелер

2-тарау. Қазақстан Республикасы ҚК, басқа да әскерлері мен әскери құралымдары әскери киім нысанының жеке заттарын кию 1-параграф. Бас киім

2-параграф. Сыртқы киім

3-параграф. Жейде, галстук, футболка, майка (тельняшка), кашне мен қолғап

4-параграф. Аяқ киім, ұйық, шұлық пен колготки

3-тарау. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының айырым белгісі

1-параграф. Погон мен шағын погон

2-параграф. Жеңдегі және айырым төсбелгісі

3-параграф. Бас киімге кокарда, эмблема, тігіс пен жапсырма

4-параграф. Киім-кешекке эмблема, тоға, шытыр, түйме, өрнек пен тігіс

Әскери қызметшілерге амуниция

Погонға жұлдыздарды (жұлдызшаларды) тағу

Погонға жапсырма тағу

Әскери қызметшілердің салтанатты киім-кешегіне орденді, медаль мен айырым белгісін тағу

Әскери қызметшілердің № 2 күнделікті киім-кешегіне планкадағы медаль мен айырым белгісін тағу

On approval of Rules of wearing military uniform and insignia of Armed Forces, other troops and military formations of the Republic of Kazakhstan, and also other signs

The Rules of wearing military uniform and insignia of Armed Forces, other troops and military formations of the Republic of Kazakhstan, and also other insignia

Chapter 1. General provisions

Chapter 2. Wearing certain items of military uniform of the Armed Forces, other troops and military formations of the Republic of Kazakhstan

Section 1. Headwear

Section 2. Outwear

Section 3. Shirts, ties, T-shirts, vests (striped vests), scarves and gloves

Section 4. Shoes, socks, stockings and tights

Section 5. Ammunition - military uniform accessories (belts, pouches, belt kits) facilitating the carrying of weapons, ammunition and other military equipment

Chapter 3. Insignia of the Armed Forces, other troops and military formations of the Republic of Kazakhstan Section1. Epaulettes and shoulder straps

Section 2. Sleeve and chest insignia

Section 3. Cockades, emblems, embroidery and patches on headgear

Section 4. Emblems, buckles, plates, buttons, ornaments and embroidery on uniforms

Chapter 4. Wearing orders, medals, decoration ribbons and service ribbons and other insignia on the military uniform of the Armed Forces, other troops and military formations of the Republic of Kazakhstan

Ammunition for military servicemen

Placement of stars (service stars) on epaulettes

Placement of stripes on epaulettes

Placement of orders, medals and insignia on the ceremonial uniform of military personnel

Placement of medal bars and insignia on everyday uniforms № 2 of servicemen