Макропруденциялық нормативтер мен лимиттерді, олардың нормативтік мәндерін және есептеу әдістемесін белгілеу туралы

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2025 жылғы 25 тамыздағы № 52 қаулысы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2025 жылғы 28 тамызда № 36722 болып тіркелді

ЗҚАИ-ның ескертпесі!
Осы қаулы 31.08.2025 ж.бастап қолданысқа енгізіледі.

"Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 51-2-бабы төртінші бөлігінің 1-1) тармақшасына және "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 42-1-бабына сәйкес Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Басқармасы ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

1. Осы қаулыға 1-қосымшаға сәйкес макропруденциялық нормативтер мен лимиттер, олардың нормативтік мәндері және есептеу әдістемесі белгіленсін.

2. Осы қаулыға 2-қосымшаға сәйкес тізбе бойынша Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің күші жойылды деп танылсын.

3. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Қаржылық тұрақтылық және зерттеулер департаменті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Заң департаментімен бірлесіп осы қаулыны Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы қаулыны ресми жарияланғаннан кейін Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ресми интернет-ресурсына орналастыруды;

3) осы қаулы мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Заң департаментіне осы тармақтың 2) тармақшасында көзделген іс-шараның орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

4. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Төрағасының жетекшілік ететін орынбасарына жүктелсін.

5. Осы қаулы ресми жариялануға тиіс және 2025 жылғы 31 тамыздан бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Төрағасы

Т. Сулейменов

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Төрағасы 2025 жылғы 25 тамыздағы № 52 Қаулыға 1-қосымша

Макропруденциялық нормативтер мен лимиттер, олардың нормативтік мәндері және есептеу әдістемесі

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Макропруденциялық нормативтер мен лимиттер, олардың нормативтік мәндері және есептеу әдістемесі (бұдан әрі – Нормативтер) "Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 51-2-бабы төртінші бөлігінің 1-1) тармақшасына және "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан әрі – Банктер туралы заң) 42-1-бабына сәйкес әзірленді және онда банктер, Қазақстан Республикасының бейрезидент- банктерінің филиалдары үшін макропруденциялық нормативтер мен лимиттер, олардың нормативтік мәндері және есептеу әдістемесі белгіленеді.

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі (бұдан әрі – Ұлттық Банк) банктер, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банктерінің филиалдары міндетті сақтауына белгілейтін макропруденциялық нормативтер мен лимиттердің құрамында:

капиталдың контрциклдік буфері;

капиталдың секторлар бойынша контрциклдік буфері;

қарыз алушының борыштық жүктемесінің коэффициенті;

қарыз алушының кірісіне қатысты борыш коэффициенті қамтылады.

2-тарау. Капиталдың контрциклдік буфері

2. Капиталдың контрциклдік буфері банктердің меншікті капиталының жеткіліктілігі коэффициенттерінің мәндеріне, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банктері филиалдарының активтерінің жеткіліктілігі коэффициенттерінің мәндеріне қосымша белгіленеді.

3. Капиталдың контрциклдік буферінің нормативтік мәнінің аралығы:

банктер үшін – "Банктің пруденциялық нормативтерінің және сақталуы міндетті өзге де нормалары мен лимиттерінің нормативтік мәндері мен оларды есептеу әдістемелерін, капиталының мөлшерін және Ашық валюталық позицияны есептеу қағидалары мен оның лимиттерін белгілеу туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2017 жылғы 13 қыркүйектегі № 170 қаулысымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 15886 болып тіркелген) бекітілген Банктің пруденциялық нормативтерінің және сақталуы міндетті өзге де нормалары мен лимиттерінің нормативтік мәндері мен оларды есептеу әдістемелеріне, капиталының мөлшеріне (бұдан әрі – № 170 нормативтік мәндер) сәйкес кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша мөлшерленген активтер, шартты және ықтимал міндеттемелер, нарықтық тәуекелді, операциялық тәуекелді (бұдан әрі – тәуекелге мөлшерленген активтер) ескере отырып есептелген активтер, шартты және ықтимал талаптар мен міндеттемелер сомасының 0 (нөл) пайызынан бастап 3 (үш) пайызына дейін;

Қазақстан Республикасының бейрезидент-банктерінің филиалдары үшін – "Қазақстан Республикасы бейрезидент-банктері филиалдарының (оның ішінде Қазақстан Республикасы бейрезидент-ислам банктері филиалдарының) резерв ретінде қабылданатын активтерін қалыптастыру тәртібін және олардың ең төмен мөлшерін қоса алғанда, Қазақстан Республикасы бейрезидент-банктерінің филиалдары (оның ішінде Қазақстан Республикасы бейрезидент-ислам банктерінің филиалдары) үшін пруденциалдық нормативтерді және сақталуы міндетті өзге де нормалар мен лимиттерді, олардың нормативтік мәндерін және есептеу әдістемесін белгілеу туралы" Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі Басқармасының 2021 жылғы 12 ақпандағы № 23 қаулысымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 22213 болып тіркелген) бекітілген Қазақстан Республикасы бейрезидент-банктерінің филиалдары (оның ішінде Қазақстан Республикасы бейрезидент-ислам банктерінің филиалдары) үшін пруденциалдық нормативтерді және сақталуы міндетті өзге де нормалар мен лимиттерді есептеу әдістемесіне (бұдан әрі – № 23 есептеу әдістемесі) сәйкес кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша есептелген активтер, шартты және ықтимал міндеттемелер, нарықтық тәуекелді, операциялық тәуекелді (бұдан әрі – тәуекелді ескере отырып есептелген активтер) ескере отырып есептелген активтер, шартты және ықтимал талаптар мен міндеттемелер сомасының 0 (нөл) пайызынан бастап 3 (үш) пайызына дейін болады.

4. Капиталдың контрциклдік буферінің нормативтік мәні Қазақстан Республикасының қаржылық тұрақтылығы жөніндегі кеңестің ұсынымы ескеріле отырып, Нормативтердің 33-тармағында белгіленеді.

Капиталдың контрциклдіқ буферінің нормативтік мәнін арттыру Қазақстан Республикасының қаржылық тұрақтылығы жөніндегі кеңес шешім қабылдаған күннен бастап кемінде 12 (он екі) айдан кейін қолданысқа енгізіледі.

5. Ұлттық Банк капиталдың контрциклдік буферінің нормативтік мәнін және оны енгізу мерзімін Ұлттық Банктің ресми интернет-ресурсында жариялайды.

6. Банктер капиталдың контрциклдік буферінің мөлшерін Нормативтердің 33-тармағында белгіленген тәуекелге мөлшерленген активтер мен капиталдың контрциклдік буферінің нормативтік мәнінің көбейтіндісі ретінде есептейді.

Қазақстан Республикасының бейрезидент-банктерінің филиалдары капиталдың контрциклдік буферінің мөлшерін Нормативтердің 33-тармағында белгіленген тәуекелді ескере отырып есептелген активтер мен капиталдың контрциклді буферінің нормативтік мәнінің көбейтіндісі ретінде есептейді.

7. Егер банктер капиталдың контрциклдік буферінің мөлшерін Нормативтерді бұза отырып, есептеген және қалыптастырған жағдайда, банкке "Акционерлік қоғамдар туралы" Қазақстан Республикасының Заңында көзделген жағдайларды қоспағанда, дивидендтер төлеуді және акцияларды кері сатып алуды тоқтату бөлігінде № 170 нормативтік мәндерге сәйкес банктің бөлінбеген таза кірісін пайдалануға шектеу қойылады.

Егер Қазақстан Республикасының бейрезидент-банктерінің филиалдары капиталдың контрциклдік буферінің мөлшерін Нормативтерді бұза отырып есептеген және қалыптастырған жағдайда, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкінің филиалына кірісін Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкіне жіберу бөлігінде № 23 есептеу әдістемесіне сәйкес өз қызметінің нәтижелерін пайдалануға шектеу қойылады.

8. Капиталдың контрциклдік буферін ескере отырып, меншікті капиталдың жеткіліктілігі коэффициенттерінің мәндеріне тізбесі № 170 нормативтік мәндердің 10-тармағында белгіленген негізгі капитал құрауыштары есебінен қол жеткізіледі.

Резерв ретінде қабылданатын капиталдың контрциклдік буферін ескере отырып, k1 резерві ретінде қабылданатын активтердің жеткіліктілігі коэффициентінің мәніне № 23 есептеу әдістемесінің 4-тармағында көзделген резерв ретінде қабылданатын активтер құрауыштары есебінен қол жеткізіледі.

9. Банктер бухгалтерлік есепте Нормативтердің талаптарына сәйкес есептелген капиталдың контрциклдік буферінің мөлшерін көрсетпейді.

Қазақстан Республикасының бейрезидент-банктерінің филиалдары бухгалтерлік есепте Нормативтердің талаптарына сәйкес есептелген резерв ретінде қабылданатын капиталдың контрциклдік буферінің мөлшерін көрсетпейді.

3-тарау. Капиталдың секторлар бойынша контрциклдік буфері

10. Капиталдың секторлар бойынша контрциклдік буфері кредиттеудің жекелеген сегменттерінде қалыптасатын тәуекелдерді төмендетуге бағытталған және банктерге және Қазақстан Республикасының бейрезидент-банктерінің филиалдарына қатысты белгіленеді.

11. Капиталдың секторлар бойынша контрциклдік буфері банктердің меншікті капиталының жеткіліктілігі коэффициенттерінің мәндеріне, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банктері филиалдары активтерінің жеткіліктілігі коэффициенттерінің мәндеріне қосымша белгіленеді.

12. Капиталдың секторлар бойынша контрциклдік буферінің нормативтік мәнінің аралығы:

банктер үшін – № 170 нормативтік мәндерге сәйкес кредиттік тәуекелді ескере отырып мөлшерленген кредиттеудің тиісті сегментінің активтері, шартты және ықтимал міндеттемелері сомасының 0 (нөл) пайызынан бастап 6 (алты) пайызына дейін (бұдан әрі – секторлар бойынша тәуекелге мөлшерленген активтер);

Қазақстан Республикасының бейрезидент-банктерінің филиалдары үшін – № 23 есептеу әдістемесіне сәйкес кредиттік тәуекел дәрежесі бойынша есептелген кредиттеудің тиісті сегментінің активтері, шартты және ықтимал міндеттемелері сомасының 0 (нөл) пайызынан бастап 6 (алты) пайызына дейін (бұдан әрі – секторлар бойынша тәуекелді ескере отырып есептелген активтер) болады.

13. Тәуекелдерді қосарлы есепке алуға жол бермеу мақсатында банк капиталының секторлар бойынша контрциклдік буферінің абсолюттік мәні тәуекелге мөлшерленген активтер мен капиталдың контрциклдік буферінің нормативтік мәні аралығының жоғарғы мәнінің көбейтіндісінен аспайды.

Тәуекелдерді қосарлы есепке алуға жол бермеу мақсатында Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкі филиалы капиталының секторлар бойынша контрциклдік буферінің абсолюттік мәні тәуекелді ескере отырып есептелген активтер мен капиталдың контрциклдік буферінің нормативтік мәні аралығының жоғарғы мәнінің көбейтіндісінен аспайды.

14. Капиталдың секторлар бойынша контрциклдік буферінің нормативтік мәні Қазақстан Республикасының қаржылық тұрақтылығы жөніндегі кеңестің ұсынымы ескеріле отырып, Нормативтердің 34-тармағында белгіленеді.

Капиталдың контрциклдік буферінің нормативтік мәнін арттыру Қазақстан Республикасының қаржылық тұрақтылығы жөніндегі кеңес шешім қабылдаған күннен бастап кемінде 12 (он екі) айдан кейін қолданысқа енгізіледі.

15. Ұлттық Банк капиталдың секторлар бойынша контрциклдік буферінің нормативтік мәнін және оның енгізілуі мерзімін Ұлттық Банктің ресми интернет-ресурсында жариялайды.

16. Банктер капиталдың секторлар бойынша контрциклдік буферінің мөлшерін секторлар бойынша тәуекелге мөлшерленген активтер сомасы мен Нормативтердің 34-тармағында белгіленген капиталдың секторлар бойынша контрциклдік буферінің нормативтік мәнінің көбейтіндісі ретінде есептейді.

Қазақстан Республикасының бейрезидент-банктерінің филиалдары капиталдың секторлар бойынша контрциклдік буферінің мөлшерін секторлар бойынша тәуекелді ескере отырып есептелген активтер мен Нормативтердің 34-тармағында белгіленген капиталдың секторлар бойынша контрциклдік буферінің нормативтік мәнінің көбейтіндісі ретінде есептейді.

17. Егер банктер капиталдың секторлар бойынша контрциклдік буферінің мөлшерін Нормативтерді бұза отырып есептеген және қалыптастырған жағдайда, банкке "Акционерлік қоғамдар туралы" Қазақстан Республикасының Заңында көзделген жағдайларды қоспағанда, дивидендтер төлеуді және акцияларды кері сатып алуды тоқтату бөлігінде № 170 нормативтік мәндерге сәйкес банктің бөлінбеген таза кірісін пайдалануға шектеу қойылады.

Егер Қазақстан Республикасының бейрезидент-банктерінің филиалдары капиталдың секторлар бойынша контрциклдік буферінің мөлшерін Нормативтерді бұза отырып есептеген және қалыптастырған жағдайда, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкінің филиалына кірісті Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкіне жіберу бөлігінде № 23 есептеу әдістемесіне сәйкес өз қызметінің нәтижелерін пайдалануға шектеу қойылады.

18. Капиталдың секторлар бойынша контрциклдік буферін ескере отырып, меншікті капиталдың жеткіліктілігі коэффициенттерінің мәндеріне тізбесі № 170 нормативтік мәндердің 10-тармағында белгіленген негізгі капитал құрауыштары есебінен қол жеткізіледі.

Резерв ретінде қабылданатын капиталдың секторлар бойынша контрциклдік буферін ескере отырып, k1 резерві ретінде қабылданатын активтердің жеткіліктілігі коэффициентінің мәніне № 23 есептеу әдістемесінің 4-тармағында көзделген резерв ретінде қабылданатын активтер құрауыштары есебінен қол жеткізіледі.

19. Банктер бухгалтерлік есепте Нормативтердің талаптарына сәйкес есептелген капиталдың секторлар бойынша контрциклдік буферінің мөлшерін көрсетпейді.

Қазақстан Республикасының бейрезидент-банктерінің филиалдары бухгалтерлік есепте Нормативтердің талаптарына сәйкес есептелген резерв ретінде қабылданатын капиталдың секторлар бойынша контрциклдік буферінің мөлшерін көрсетпейді.

4-тарау. Банктің, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкі филиалының қарыз алушысының борыштық жүктемесінің коэффициенті

20. Банк, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкінің филиалы қарыз алушысының борыштық жүктемесінің коэффициентін:

кредиттік карточканың кредиттік лимиті немесе талаптарында кредиттік лимит шеңберінде қарыз алушыны кредиттеу көзделген төлем карточкасы шеңберінде қарыз (қарыздың бөлігін) беруді қоспағанда, қарыз алушыға қарыз беру, оның ішінде ашық кредиттік желі шеңберінде қарыз (қарыздың бөлігін) беру;

қарыз алушыға кредит желісін ашу (кредиттік лимитті белгілеу);

қарыз алушыға жасалған банктік қарыз шарты (шарттары) шеңберінде қосымша қарыз беру;

қарызды өтеу кестесіне сәйкес осы қарыз бойынша мерзімді төлемдердің мөлшері ұлғаюына алып келетін қарыз алушының ашық кредит желісінің және (немесе) қарыз талаптарын өзгерту туралы шешім қабылдағанға дейін есептеуді жүзеге асырады.

Кредит желiсi деп банктің, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкі филиалының қарыз алушыға қарыз алу уақытын өзі анықтауға мүмкіндік беретін талаптармен, бірақ кредиттеудің осындай нысанына арналған банктің, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкі филиалының ішкі кредит саясаты туралы қағидаларында және шартта айқындалған сома мен уақыт шегінде қарыз алушыны кредиттеу міндеттемесі түсініледі.

Кредиттік лимит (оның ішінде кредит карточкалары бойынша) деп кредит желісінің шекті сомасы түсініледі.

Қарыз алушы деп банктің, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкі филиалының банктік қарыз операцияларын жүзеге асыру жөніндегі қызметтерін пайдалануға ниеттенетін немесе пайдаланатын Қазақстан Республикасының резидент жеке тұлғасы түсініледі.

Осы тармақтың бірінші бөлігінің талаптары қарыз алушыларға кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты емес тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алуға берілген қарыздарға, сондай-ақ қарыз алушының кәсіпкерлік қызметін растайтын құжаттарды және (немесе) өзге де мәліметтерді ұсыну жағдайларын қоспағанда, мұндай құжаттар мен мәліметтерді банк қарыз алушысының бағдарламалық қамтылымында және (немесе) кредиттік досьесінде сақтай отырып, дара кәсіпкерлер болып табылмайтын жеке тұлғаларға кәсіпкерлік қызметті жүзеге асырумен байланысты мақсаттарға берілген қарыздарға қолданылады.

Қарыз алушының борыштық жүктемесі коэффициентінің ең жоғарғы деңгейін сақтау жөніндегі талап Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ипотекалық тұрғын үй қарыздарын (ипотекалық қарыздарын) қайта қаржыландыру бағдарламасын іске асыру мақсатында жасалатын банктік қарыз шарттарына қолданылмайды.

Қарыз алушының борыштық жүктемесі коэффициентінің ең жоғары деңгейін сақтау талабы қарызды 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап 2026 жылғы 31 желтоқсан аралығындағы қоса алғандағы кезеңде:

пайдалануда болмаған және Қазақстан Республикасының аумағында алғаш рет тіркелетін және қарыз бойынша кепілді қамтамасыз ету болып табылатын жаңа автокөлік құралын сатып алу мақсаты үшін;

пайдалануда болған және осы автокөлік құралы құнының кемінде 50 (елу) пайызын құрайтын бастапқы жарнасы бар қарыз бойынша кепілді қамтамасыз ету болып табылатын автокөлік құралын сатып алу мақсаты үшін;

3 (үш) жылға дейін пайдалануда болған және осы автокөлік құралы құнының кемінде 30 (отыз) пайызын құрайтын бастапқы жарнасы бар қарыз бойынша кепілді қамтамасыз ету болып табылатын автокөлік құралын сатып алу мақсаты үшін;

тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесі шеңберінде берілген кезде қолданылмайды.

Банк, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкінің филиалы осы тармақтың жетінші бөлігінде көрсетілген қарыздар бойынша қарыз алушының борыштық жүктемесінің коэффициентін кредиттік тәуекелдерді мониторингтеу мақсатында есептеуді жүзеге асырады.

21. Банк, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкінің филиалы қарыз алушының борыштық жүктемесі коэффициентін екі кезеңде есептейді:

бірінші кезең – қарыз алушының төлем қабілеттілігін бағалау;

екінші кезең – қарыз алушының борыштық жүктемесінің коэффициентін есептеу.

22. Қарыз алушының төлем қабілеттілігін бағалау мынадай түрде жүзеге асырылады:

мұнда:

ҚК – қарыз алушының кірісі;

ЕТКДШ – республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген ең төменгі күнкөріс деңгейінің шамасы;

Сктом – кәмелетке толмаған отбасы мүшелерінің саны.

Қарыз алушының кірісі мынадай бір және (немесе) бірнеше өлшемшарттар:

1) қарыз алушы өтініш берген күннің алдындағы 6 (алты) айдағы ресми кірісі негізінде айқындалады. Мынадай бір және (немесе) бірнеше құжаттар:

жұмыс берушіден жалақы және өзге де кіріс түсетін банктік шоттан үзінді-көшірме немесе бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының немесе "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясының дерекқорынан алынған салымшының (алушының) міндетті зейнетақы жарналары, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары бойынша ақпарат немесе міндетті зейнетақы жарналарының, жеке табыс салығының төленген сомасын шегергенде, жеке тұлғалардың кірісі туралы ақпарат бөлігінде орталық атқарушы органдардың және оларға тиесілі не ведомстволық бағынысты заңды тұлғалардың дерекқорынан алынған ақпарат;

зейнетақы төлемдері түсетін банктік шоттан үзінді-көшірме;

"Қызметкер еңбек (қызметтік) міндеттерін атқарған кезде оны жазатайым оқиғалардан міндетті сақтандыру туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес жасалған зейнетақы аннуитеті шарты бойынша, аннуитеттік сақтандыру шарты бойынша сақтандыру төлемдері түсетін банктік шоттан үзінді-көшірме негізінде есептелген орташа айлық кіріс ресми кіріс деп түсініледі;

мынадай:

патенттің негізінде арнайы салық режимін қолданған кезде салық салынатын кірістен 5 (бес) пайыздық;

жеңілдетілген декларация негізінде арнайы салық режимін қолданған кезде салық салынатын кірістен 15 (он бес) пайыздық;

бекітілген шегерімді пайдалана отырып, арнайы салық режимінің салық салынатын кірісінен 20 (жиырма) пайыздық салық аударымдары негізінде есептелген жеке тұлға – дара кәсіпкердің кірісі туралы ақпарат негізінде есептелген орташа айлық кіріс ресми кіріс деп түсініледі;

2) қарыз алушы өтініш берген күннің алдындағы 6 (алты) айдағы кезеңдегі дебеттік карточка бойынша шығыстың орташа айлық сомасы;

3) қарыз алушы өтініш берген күннің алдындағы 6 (алты) айдағы дебеттік карточканы толтырудың орташа айлық сомасы;

4) қарыз алушы өтініш берген күннің алдындағы 6 (алты) айдағы депозиттегі және (немесе) ағымдағы шоттағы қалдықтың орташа айлық сомасының берілетін кредиттің айлар бойынша көрсетілген мерзіміне қатынасы;

5) қарыз алушы өтініш берген күннің алдындағы 6 (алты) айдағы депозиттерді және (немесе) ағымдағы шоттарды толықтырудың орташа айлық сомасы;

6) қарыз алушы өтініш берген күннің алдындағы 6 (алты) айдағы депозиттерден және (немесе) ағымдағы шоттардан алынған қаражаттың орташа айлық сомасы;

7) қарыз алушы өтініш берген күннің алдындағы 6 (алты) айдағы жолаушыларды және такси жүгін тасымалдаудан түсетін орташа айлық кірісі (мұндай кіріс делдалдың компаниясы арқылы расталған кезде);

8) қарыз алушы өтініш берген күннің алдындағы 6 (алты) айдағы жұмыс орнынан кірісі туралы анықтаманың және (немесе) оқу орнынан алатын шәкіртақының мөлшері туралы анықтаманың негізінде есептелген орташа айлық кірісі негізінде айқындалады.

Қарыз алушы осы тармақтың екінші бөлігінің 1), 2), 3), 4), 5), 6), 7) және 8) тармақшаларында көрсетілген ақпаратты тиісті құжаттарды ұсына отырып растайды және (немесе) банктің, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкі филиалының ақпараттық жүйесінде тексеріледі және (немесе) банк, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкінің филиалы қарыз алушының жазбаша нысанда не қарыз алушының сәйкестендіру құралы арқылы берілген келісімі негізінде сұратады.

Осы тармақтың екінші бөлігінің 1), 2), 3), 4), 5) және 6) тармақшаларында көрсетілген өлшемшарттар негізінде қарыз алушының кірісін айқындау және қарыз алушының борыштық жүктеме коэффициентін есептеу кезінде қарыз алушының өз шоттары арасында жасаған операциялары және банктік қарыздар және (немесе) микрокредиттер алуға байланысты операциялар ескерілмейді.

Атаулы әлеуметтік көмекті алушыға және (немесе) ойын бизнесіне белсенді қатысқан адамның белгісі бар қарыз аушыға қатысты кірісін бағалау осы тармақтың екінші бөлігінің 1) тармақшасында көрсетілген ресми кірісі негізінде айқындалады.

Нормативтердің мақсаты үшін ойын бизнесіне белсенді қатысқан адамның белгісі бар қарыз алушы деп соңғы аяқталған 6 (алты) ай ішінде ойын бизнесін ұйымдастырушының пайдасына 300 000 (үш жүз мың) теңгеден астам жалпы сомада 6 (алты) және одан көп төлем жасаған жеке тұлға түсініледі.

Банк, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкінің филиалы қарыз алушының ойын бизнесін ұйымдастырушысының пайдасына төлемдер жасаған күні мен сомасы туралы ақпаратты кредиттік бюродан алынған қарыз алушының кредиттік есебі негізінде айқындайды.

Жиырма бір жасқа толмаған қарыз алушыға қатысты кірісті бағалау осы тармақтың екінші бөлігінің 1), 7) және 8) тармақшаларында көрсетілген кірісі негізінде айқындалады.

23. Қарыз алушының борыш жүктемесінің коэффициенті қарыз алушының барлық өтелмеген қарызы бойынша мерзімі өткен төлемдер сомасын қоса алғанда, қарыз алушының барлық өтелмеген қарызы бойынша ай сайынғы төлем мен Нормативтердің 20-тармағының бірінші бөлігінде көзделген жағдайларда туындайтын қарыз алушының жаңа берешегі бойынша ай сайынғы орташа төлем қосындысының қарыз алушының соңғы 6 (алты) айдағы орташа ай сайынғы кірісіне қатынасы ретінде есептеледі:

мұнда:

БЖК – борыш жүктемесінің коэффициенті;

ӨҚТi – Нормативтердің 24-тармағына сәйкес есептелетін қарыз алушының өтелмеген қарызы (қарыздары) бойынша ай сайынғы төлем;

МТi – қарыз алушының өтелмеген қарызы (қарыздары) бойынша мерзімі өткен төлемдер сомасы;

БТ – Нормативтердің 25-тармағына сәйкес есептелетін қарыз алушының жаңа берешегі бойынша ай сайынғы орташа төлем;

n – қарыз алушының өтелмеген қарыздарының саны;

К – Нормативтердің 26-тармағына сәйкес есептелетін қарыз алушының ай сайынғы орташа кірісі.

Қарыз алушының автокөлік құралы кепілімен қамтамасыз етілген қарыздары бойынша борыш жүктемесінің коэффициентін есептеу кезінде қарыз алушының қарыз бойынша ай сайынғы төлемінің мөлшері автокөлік құралы түріндегі кепіл құнына азайтылған, өтімділік коэффициентіне түзетілген өтелуі тиіс берешек (негізгі борыш пен қарыздың бүкіл кезеңі үшін есептелетін сыйақы сомасын қамтитын) сомасының берілетін қарыздың айлар бойынша көрсетілген мерзіміне Нормативтердің 35-тармағына сәйкес қамтамасыз етілетін құнына қатынасы ретінде айқындалады.

Автокөлік құралының орташа нарықтық құны "Әділ құнды бағалау" № 13 халықаралық қаржылық есептілік стандартына және "Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы" Қазақстан Республикасы Заңының талаптарына сәйкес тәуелсіз бағалау немесе банктің, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкі филиалының бағалауы негізінде айқындалады.

24. Қарыз алушының өтелмеген қарызы (өтелмеген қарыздары) бойынша ай сайынғы төлем өтелмеген қарыз (өтелмеген қарыздар) бойынша айлық көрсеткіш бойынша келтірілген кезеңдік төлемге (өтелмеген қарыздар бойынша айлық көрсеткіш бойынша келтірілген кезеңдік төлемдер сомасына) тең қабылданады.

Өтелмеген қарыз бойынша айлық көрсеткішке келтірілген мерзімді төлем қарызды өтеу кестесіне сәйкес өтелмеген қарыз бойынша мерзімді төлемнің жылдық мәнде өтелмеген қарыз бойынша мерзімді төлемдер санының он екіге қатынасының көбейтіндісі ретінде есептеледі:

КТай = КТкесте*КТСжыл/12

мұнда:

КТай – айлық көрсеткішке келтірілген өтелмеген қарыз бойынша мерзімді төлем;

КТкесте – қарызды өтеу кестесіне сәйкес өтелмеген қарыз бойынша кезеңдік төлем;

КТСжыл – жылдық мәнде өтелмеген қарыз бойынша мерзімді төлемдер саны.

Жылдық мәнде өтелмеген қарыз бойынша мерзімді төлемдердің саны өтеу кестесіне сәйкес үш жүз алпыстың қарыз бойынша төлемдерді жүзеге асыру кезеңділігін сипаттайтын күн санына қатынасы ретінде есептеледі.

Осы тармақтың үшінші бөлігін есептеу мақсаты үшін бір айдағы күн саны отызға тең болып алынады.

Қарызды өтеу кестесіне сәйкес мерзімді төлем және (немесе) төлемдерді жүзеге асырудың күнмен берілген кезеңділігі туралы деректер болмаған кезде өтелмеген қарыз бойынша ай сайынғы төлем қарыз бойынша негізгі борыш пен сыйақы бойынша қалдық қосындысының осы қарыздың айлармен көрсетілген қалған мерзіміне қатынасы ретінде есептеледі.

Өтелмеген қарыз (өтелмеген қарыздар) бойынша ай сайынғы төлемге кредиттік лимиттің пайдаланылған бөлігін өтеу бойынша ай сайынғы төлем мөлшерін бағалау, талаптарында қарыз алушыға кредиттік лимит шеңберінде кредит беру көзделген кредиттік карточка бойынша ай сайынғы төлем кіреді.

Кредиттік лимиттің пайдаланылған бөлігін өтеу бойынша ай сайынғы төлем мөлшерін бағалау кредиттік бюроның, банктің, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкі филиалының ақпараттық жүйелерінің деректері негізінде айқындалады немесе кредиттік лимиттің пайдаланылған бөлігі мөлшерінің шартта айқындалған, айлармен көрсетілген осы лимиттің қалған мерзіміне қатынасы ретінде есептеледі.

Кредиттік лимиттің пайдаланылған бөлігі деп ашылған кредит желісі шеңберінде қарыз алушы алған қарыз (транш) бойынша борыштың қалдығы түсініледі.

Талаптарында қарыз алушыны кредиттік лимит шеңберінде кредиттеу көзделген кредиттік карточка бойынша ай сайынғы төлем талаптарында қарыз алушыны кредиттік лимит шеңберінде кредиттеу көзделген кредиттік карточка бойынша пайдаланылған кредиттік лимиттің тиісінше он пайызға көбейтіндісі ретінде есептеледі.

Қарыз алушының өтелмеген қарызы бойынша мерзімі өткен төлемдер сомасына мерзімі өткен негізгі борыш, мерзімі өткен сыйақы сомасы және банктің, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкі филиалының, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның, микроқаржы ұйымының, сондай-ақ тізбесі "Қазақстан Республикасындағы кредиттік бюролар және кредиттік тарихты қалыптастыру туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 18-бабында белгіленген өзге де ақпарат жеткізушілердің (бұдан әрі – ақпарат жеткізушілер) балансынан тыс есептен шығарылған берешек сомасы кіреді.

Қарыз алушыға бұрын жасалған банктік қарыз және (немесе) микрокредит беру шартын (қарыз шарттарын) қайта қаржыландыру мақсатында банктік қарыз берілген жағдайда, өтелмеген қарыз және (немесе) микрокредит бойынша қайта қаржыландыруға жататын берешек сомасы ай сайынғы төлемнің есебінде және қайта қаржыландырылатын өтелмеген қарыз және (немесе) микрокредит бойынша мерзімі өткен төлемдердің сомасында есепке алынбайды.

Бұрын жасалған банктік қарыз шартын (шарттарын) қайта құрылымдау мақсатында қарыз алушының ашық кредит желісінің және (немесе) қарыздың талаптарын қарызды өтеу кестесіне сәйкес осы қарыз бойынша кезеңдік төлемдердің мөлшерін ұлғайтуға әкелетін және ашық кредит желінің кредиттік лимитін және (немесе) банктік қарыздың мөлшерін ұлғайтуды көздемейтін етіп өзгерткен жағдайда, қайта құрылымдалатын қарыз алушының қарызы бойынша өтелмеген кредит желісі мен (немесе) мерзімі өткен төлемдерінің сомасы нөлге тең ден қабылданады.

Қарызды өтеу кестесіне сәйкес мерзімді төлем, негізгі борыш қалдығы, өтелмеген қарыздар бойынша сыйақы қалдығы, кредиттік лимит, кредиттік лимиттің пайдаланылған бөлігі, қарыз алушының өтелмеген қарыздары бойынша мерзімі өткен төлем сомасы туралы ақпаратты банк, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкінің филиалы кредиттік бюродан сұратып алады.

Мерзімді төлемдердің, негізгі борыш қалдығының, өтелмеген қарыздар бойынша сыйақы қалдығының, кредиттік карточка бойынша ай сайынғы төлемнің, кредиттік лимиттің пайдаланылған бөлігін өтеу бойынша ай сайынғы төлемнің мөлшерін бағалаудың және қарыз алушының өтелмеген қарыздары бойынша мерзімі өткен төлемдер сомасының есебіне кредиттік бюроға барлық ақпарат жеткізушілер ұсынатын мәліметтер кіреді.

Қарыз алушының өтелмеген қарыздарына Нормативтердің 20-тармағының бесінші бөлігінде көрсетілген қарыздар, сондай-ақ қарыз алушының Нормативтерді 20-тармағының бесінші бөлігінде көрсетілмеген өтелмеген банктік қарыздары, микрокредиттері кіреді.

25. Қарыз алушының жаңа берешегі бойынша ай сайынғы орташа төлемі өтеу кестесіне сәйкес есептелген негізгі борыш бойынша төлемдер мен сыйақысының, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының 2012 жылғы 26 наурыздағы № 137 қаулысымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 7663 болып тіркелген) бекітілген Қарыздар мен салымдар бойынша шынайы, жылдық, тиімді, салыстырмалы есептеудегі сыйақы мөлшерлемелерін (нақты құнын) есептеу қағидаларының 8-тармағында көрсетілген қарызды берумен және оған қызмет көрсетумен байланысты өзге де төлемдер қосындысының осы қарыздың айлармен көрсетілген мерзіміне қатынасы ретінде есептеледі.

Талаптарында кредиттік лимит шеңберінде қарыз алушыны кредиттеу көзделген кредит желісі, кредиттік карточка бойынша міндеттеме болып табылатын қарыз алушының жаңа берешегі бойынша ай сайынғы орташа төлем Нормативтердің 24-тармағының жетінші, сегізінші және тоғызыншы бөліктеріне сәйкес есептеледі.

26. Қарыз алушының ай сайынғы орташа кірісі Нормативтердің 22-тармағының екінші бөлігінің 1), 2), 3), 4), 5), 6), 7) және 8) тармақшаларында көрсетілген бір немесе бірнеше өлшемшарттар негізінде айқындалған қарыз алушы өтініш берген күннің алдындағы қатарынан 6 (алты) айдағы кірісі мөлшерінің алтыға қатынасы ретінде есептеледі.

Нормативтердің 22-тармағы екінші бөлігінің 1), 2), 3), 4), 5), 6), 7) және 8) тармақшаларында көрсетілген өлшемшарттар негізінде қарыз алушының кірісін айқындау кезінде банк, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкінің филиалы:

қарыз алушы кірісінің екі және одан да көп өлшемшарттарында кірістің бір ғана көзін қайталау;

қарыз алушының дебеттік карточкасын, ағымдағы шоттарын, депозиттерін бір қарыз алушының меншікті және (немесе) қарыз қаражаты есебінен шоттар арасындағы транзакциялардан толықтыру есебінен артқан кіріс болмауы тұрғысынан қарыз алушының борыштық жүктемесінің коэффициентін есептеу үшін пайдаланылатын кірістің валидациясын жүргізеді.

Банк, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкінің филиалы қарыз алушының ай сайынғы орташа кірісін есептеуге қабылдайтын кіріс түрлері қарыз алушы өтініш берген күннің алдындағы қатарынан алты ай ішінде кемінде кез келген екі айда алынуы тиіс.

Банктер, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкінің филиалдары Нормативтердің 22-тармағының екінші бөлігінің 1) тармақшасында көрсетілген қарыз алушының ресми кірісінің негізінде атаулы әлеуметтік көмек алушы қарыз алушының және (немесе) ойын бизнесіне белсенді қатысқан адамның белгілері бар қарыз алушының орташа айлық кірісін есептеуді жүзеге асырады.

Банктер, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкінің филиалдары Нормативтердің 22-тармағының екінші бөлігінің 1), 7) және 8) тармақшаларында көрсетілген қарыз алушының кірісі негізінде жиырма бір жасқа толмаған қарыз алушының орташа айлық кірісін есептеуді жүзеге асырады.

27. Қарыз алушының борыштық жүктемесі коэффициентінің ең жоғары деңгейі Нормативтердің 36-тармағына сәйкес белгіленеді.

Ойын бизнесіне белсенді қатысқан адамның белгілері бар қарыз алушы үшін борыштық жүктемеcі коэффициентінің деңгейі Нормативтердің 36-тармағында белгіленген қарыз алушының борыштық жүктемесі коэффициентінің ең жоғары деңгейі мөлшерінің жартысын құрайды.

28. Банк мына:

Нормативтердің 22-тармағында көрсетілген бір немесе бірнеше өлшемшарттар негізінде айқындалатын кіріс мөлшері республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген ең төменгі күнкөріс деңгейінің шамасынан және отбасының әрбір кәмелетке толмаған мүшесіне арналған ең төменгі күнкөріс деңгейі сомасының жартысынан кем болған,

қарыз алушының борыштық жүктемесі коэффициентінің мәні Нормативтердің 36-тармағында белгіленген мәннен асқан,

кепілсіз тұтынушылық қарыз бойынша мерзім 5 (бес) жылдан асқан жағдайда, қарыз алушыға қарыз беру, оның ішінде қарыз алушыға ашылған кредиттік желі шеңберінде қарыз (қарыздың бір бөлігін) беру, қарыз алушыға кредиттік желіні ашу (кредиттік лимитті белгілеу), жасалған банктік қарыз шарты (шарттары) шеңберінде қосымша қарыз беру, қарызды өтеу кестесіне сәйкес осы қарыз бойынша мерзімді төлемдердің мөлшерін ұлғайтуға әкеп соғатын қарыз алушының ашылған кредиттік желісінің және (немесе) қарызының шарттарын өзгерту туралы (жөніндегі) оң шешімдер қабылдамайды.

29. Банк, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкінің филиалы қарыз алушының борыштық жүктемесін Нормативтердің 20-29-тармақтарының талаптарына сәйкес өздігінен айқындайды.

5-тарау. Банк, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкінің филиалы қарыз алушысының кірісіне қатысты борыш коэффициенті

30. Банк, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкінің филиалы:

қарыз алушыға ашылған кредит желісі шеңберінде қарыз (қарыздың бір бөлігін) беруді қоспағанда, қарыз беру;

қарыз алушыға кредит желісін ашу (кредиттік лимитті белгілеу);

қарыз алушыға жасалған банктік қарыз шарты (шарттары) шеңберінде қосымша қарыз беру туралы шешімдерді қабылдағанға дейін қарыз алушының кірісіне қатысты борыш коэффициентін есептеуді жүзеге асырады.

Осы тармақтың бірінші бөлігінің талаптары қарыз алушыларға тұрғын үй құрылыс жинақтары жүйесі шеңберінде берілетін қарыздарды қоспағанда, кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты емес тауарларды, жұмыстарды және көрсетілетін қызметтерді сатып алуға берілген қарыздарға қолданылады.

31. Банк, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкінің филиалы қарыз алушының кірісіне қатысты борыш коэффициентін мынадай түрде есептейді:

мұнда:

КБК – қарыз алушының кірісіне қатысты борыш коэффициенті;

ӨҚБС – қарыз алушының барлық өтелмеген қарыздары мен микрокредиттері бойынша берешек сомасы;

ӨҚБС – қарыз алушының барлық өтелмеген қарыздары мен микрокредиттері бойынша мерзімі өткен төлемдерінің сомаларын, талаптарында кредиттік лимит шеңберінде қарыз алушыны кредиттеу көзделген кредиттік карточка бойынша кредиттік лимиттің пайдаланылған бөлігі бойынша сомаларды, қоса, барлық өтелмеген қарыздары мен микрокредиттері бойынша берешектің, сондай-ақ талаптарында кредиттік лимит шеңберінде қарыз алушыны кредиттеу көзделген кредиттік лимиттің, кредиттік карточканың пайдаланылмаған бөлігінің 10 (он) пайызының жиынтық сомасы ретінде есептеледі.

ЖБС – Нормативтердің 30-тармағында көзделген жағдайларда туындайтын қарыз алушының жаңа берешек сомасы;

ҚЖЖК – қарыз алушы өтініш берген күннің алдындағы соңғы 6 (алты) айдағы Нормативтердің 22-тармағының екінші бөлігінде көрсетілген өлшемшарттардың негізінде айқындалған қарыз алушының жалақысының және (немесе) кірісінің өзге де түрлерінің орташа айлық сомасы ретінде 12 (он екіге) көбейтіліп есептелетін, қарыз алушының жылдық жиынтық кірісі.

Нормативтердің 22-тармағының екінші бөлігінің 1), 2), 3), 4), 5), 6), 7), 8) тармақшаларында көрсетілген өлшемшарттардың негізінде қарыз алушының кірісін айқындаған кезде банк, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкінің филиалы:

қарыз алушы кірісінің екі және одан да көп өлшемшарттарында сол бір кіріс көзін қайталау;

қарыз алушының дебеттік карточкасын, ағымдағы шоттарын, депозиттерін бір қарыз алушының меншікті және (немесе) қарыз қаражаты есебінен шоттар арасындағы транзакциялардан толықтыру есебінен артқан кіріс болмауы тұрғысынан қарыз алушының кірісіне қатысты борыш коэффициентін есептеу үшін пайдаланылатын кірістің валидациясын жүргізеді.

32. Банк, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкінің филиалы кредиттік тәуекелдерге мониторинг жүргізу мақсатында қарыз алушының кірісіне қатысты борыш коэффициентін есептеуді жүзеге асырады.

6-тарау. Нормативтік мәндер

33. Капиталдың контрциклдік буферінің нормативтік мәні 0 (нөл) пайызға тең.

34. Дара кәсіпкерлерді қоспағанда, жеке тұлғаларды кредиттеу сегментінде капиталдың секторлар бойынша контрциклдік буферінің нормативтік мәні 2026 жылғы 31 наурызға дейін 0 (нөл) пайызға тең, 2026 жылғы 1 сәуірден бастап 2 (екі) пайызға тең.

Дара кәсіпкерлерді қоса алғанда, заңды тұлғаларды кредиттеу сегментінде капиталдың секторлар бойынша контрциклдік буферінің нормативтік мәні 0 (нөл) пайызға тең.

35. Қарыз алушының автокөлік құралының кепілімен қамтамасыз етілген қарыздар бойынша борыш жүктемесінің коэффициентін есептеу кезінде қарыз алушының қарыз бойынша ай сайынғы төлемінің мөлшері автокөлік құралы түріндегі кепіл құнына азайтылған, өтімділік коэффициентіне түзетілген өтелуге тиіс берешек сомасының (негізгі борыш пен қарыздың бүкіл кезеңі үшін есептелетін сыйақы сомасын қамтитын) берілетін қарыздың айлармен көрсетілген мерзіміне 0,7 (нөл бүтін оннан жетіге) тең қамтамасыз ету құнына қатынасы ретінде айқындалады.

36. Қарыз алушының борыштық жүктемесі коэффициентінің ең жоғары деңгейі 0,5 (нөл бүтін оннан бесті) құрайды.

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Төрағасы 2025 жылғы 25 тамыздағы № 52 Қаулыға 2-қосымша

Күші жойылды деп танылатын Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің тізбесі

1. "Қаржы ұйымдарының банк операцияларының жекелеген түрлерін және басқа да операцияларды жүргізуіне шектеулер енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2013 жылғы 25 желтоқсандағы № 292 қаулысы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 9125 болып тіркелген).

2. "Қазақстан Республикасының банк қызметін реттеу мәселелері жөніндегі кейбір нормативтік құқықтық актілеріне өзгерістер енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2014 жылғы 21 қарашадағы № 221 қаулысы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10006 болып тіркелген).

3. "Қаржы ұйымдарының банк операцияларының жекелеген түрлерін және басқа да операцияларды жүргізуіне шектеулер енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2013 жылғы 25 желтоқсандағы № 292 қаулысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2019 жылғы 12 қарашадағы № 190 қаулысы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 19614 болып тіркелген).

4. "Қаржы ұйымдарының банк операцияларының жекелеген түрлерін және басқа да операцияларды жүргізуіне шектеулер енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2013 жылғы 25 желтоқсандағы № 292 қаулысына өзгерістер енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2022 жылғы 22 маусымдағы № 49 қаулысы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 28692 болып тіркелген).

Об установлении макропруденциальных нормативов и лимитов, их нормативных значений и методики расчетов

Постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 25 августа 2025 года № 52. Зарегистрировано в Министерстве юстиции Республики Казахстан 28 августа 2025 года № 36722

Примечание ИЗПИ!
Вводится в действие с 31.08.2025

В соответствии с подпунктом 1-1) части четвертой статьи 51-2 Закона Республики Казахстан "О Национальном Банке Республики Казахстан" и статьей 42-1 Закона Республики Казахстан "О банках и банковской деятельности в Республике Казахстан" Правление Национального Банка Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Установить макропруденциальные нормативы и лимиты, их нормативные значения и методику расчетов согласно приложению 1 к настоящему постановлению.

2. Признать утратившими силу нормативные правовые акты Республики Казахстан по перечню согласно приложению 2 к настоящему постановлению.

3. Департаменту финансовой стабильности и исследований Национального Банка Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) совместно с Юридическим департаментом Национального Банка Республики Казахстан государственную регистрацию настоящего постановления в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего постановления на официальном интернет-ресурсе Национального Банка Республики Казахстан после его официального опубликования;

3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего постановления представление в Юридический департамент Национального Банка Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятия, предусмотренного подпунктом 2) настоящего пункта.

4. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на курирующего заместителя Председателя Национального Банка Республики Казахстан.

5. Настоящее постановление подлежит официальному опубликованию и вводится в действие с 31 августа 2025 года.

Председатель Национального Банка Республики Казахстан

Т. Сулейменов

Приложение 1 к постановлению Председатель Национального Банка Республики Казахстан от 25 августа 2025 года № 52

Макропруденциальные нормативы и лимиты, их нормативные значения и методика расчетов

Глава 1. Общие положения

1. Макропруденциальные нормативы и лимиты, их нормативные значения и методика расчетов (далее – Нормативы) разработаны в соответствии с подпунктом 1-1) части четвертой статьи 51-2 Закона Республики Казахстан "О Национальном Банке Республики Казахстан" и статьей 42-1 Закона Республики Казахстан "О банках и банковской деятельности в Республике Казахстан" (далее – Закон о банках) и устанавливают макропруденциальные нормативы и лимиты, их нормативные значения и методику расчетов для банков, филиалов банков-нерезидентов Республики Казахстан.

В состав макропруденциальных нормативов и лимитов, устанавливаемых Национальным Банком Республики Казахстан (далее – Национальный Банк) для их обязательного соблюдения банками, филиалами банков-нерезидентов Республики Казахстан, входят:

контрциклический буфер капитала;

секторальный контрциклический буфер капитала;

коэффициент долговой нагрузки заемщика;

коэффициент долга к доходу заемщика.

Глава 2. Контрциклический буфер капитала

2. Контрциклический буфер капитала устанавливается в дополнение к значениям коэффициентов достаточности собственного капитала банков, значениям коэффициентов достаточности активов филиалов банков-нерезидентов Республики Казахстан.

3. Диапазон нормативного значения контрциклического буфера капитала составляет:

для банков – от 0 (нуля) до 3 (трех) процентов от суммы активов, условных и возможных обязательств, взвешенных по степени кредитного риска, активов, условных и возможных требований и обязательств, рассчитанных с учетом рыночного риска, операционного риска (далее – риск-взвешенные активы) в соответствии с Нормативными значениями и методиками расчетов пруденциальных нормативов и иных обязательных к соблюдению норм и лимитов, размер капитала банка, утвержденными постановлением Правления Национального Банка от 13 сентября 2017 года № 170 "Об установлении нормативных значений и методик расчетов пруденциальных нормативов и иных обязательных к соблюдению норм и лимитов, размера капитала банка и Правил расчета и лимитов открытой валютной позиции" (зарегистрированным в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 15886) (далее – Нормативные значения № 170);

для филиалов банков-нерезидентов Республики Казахстан – от 0 (нуля) до 3 (трех) процентов от суммы активов, условных и возможных обязательств, рассчитанных по степени кредитного риска, активов, условных и возможных требований и обязательств, рассчитанных с учетом рыночного риска, операционного риска (далее – активы, рассчитанные с учетом риска) в соответствии с Методикой расчетов пруденциальных нормативов и иных обязательных к соблюдению норм и лимитов для филиалов банков-нерезидентов Республики Казахстан (в том числе филиалов исламских банков-нерезидентов Республики Казахстан), утвержденной постановлением Правления Агентства Республики Казахстан по регулированию и развитию финансового рынка от 12 февраля 2021 года № 23 "Об установлении пруденциальных нормативов и иных обязательных к соблюдению норм и лимитов для филиалов банков-нерезидентов Республики Казахстан (в том числе филиалов исламских банков-нерезидентов Республики Казахстан), их нормативных значений и методики расчетов, включая порядок формирования активов филиалов банков-нерезидентов Республики Казахстан (в том числе филиалов исламских банков-нерезидентов Республики Казахстан), принимаемых в качестве резерва, и их минимальный размер" (зарегистрированным в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 22213) (далее – Методика расчетов № 23).

4. Нормативное значение контрциклического буфера капитала устанавливается пунктом 33 Нормативов с учетом рекомендации Совета по финансовой стабильности Республики Казахстан.

Повышение нормативного значения контрциклического буфера капитала вводится в действие не раньше, чем через 12 (двенадцать) месяцев со дня принятия решения Советом по финансовой стабильности Республики Казахстан.

5. Национальный Банк публикует нормативное значение контрциклического буфера капитала и срок его введения на официальном интернет-ресурсе Национального Банка.

6. Банки рассчитывают размер контрциклического буфера капитала, как произведение риск-взвешенных активов и нормативного значения контрциклического буфера капитала, установленного пунктом 33 Нормативов.

Филиалы банков-нерезидентов Республики Казахстан рассчитывают размер контрциклического буфера капитала как произведение активов, рассчитанных с учетом риска, и нормативного значения контрциклического буфера капитала, установленного пунктом 33 Нормативов.

7. В случае, если банки рассчитывают и формируют размер контрциклического буфера капитала с нарушением Нормативов, на банк накладывается ограничение на использование нераспределенного чистого дохода банка в соответствии с Нормативными значениями № 170 в части прекращения выплаты дивидендов и обратного выкупа акций, за исключением случаев, предусмотренных Законом Республики Казахстан "Об акционерных обществах".

В случае, если филиалы банков-нерезидентов Республики Казахстан рассчитывают и формируют размер контрциклического буфера капитала с нарушением Нормативов, на филиал банка-нерезидента Республики Казахстан накладывается ограничение на использование результатов своей деятельности в соответствии с Методикой расчетов № 23, в части направления доходов банку-нерезиденту Республики Казахстан.

8. Значения коэффициентов достаточности собственного капитала с учетом контрциклического буфера капитала достигаются за счет компонентов основного капитала, перечень которых установлен пунктом 10 Нормативных значений № 170.

Значение коэффициента достаточности активов, принимаемого в качестве резерва k1, с учетом контрциклического буфера капитала, принимаемого в качестве резерва, достигается за счет компонентов активов, принимаемых в качестве резерва, предусмотренных пунктом 4 Методики расчетов № 23.

9. Банки не отражают в бухгалтерском учете размер контрциклического буфера капитала, рассчитанный в соответствии с требованиями Нормативов.

Филиалы банков-нерезидентов Республики Казахстан не отражают в бухгалтерском учете размер контрциклического буфера капитала, принимаемый в качестве резерва, рассчитанный в соответствии с требованиями Нормативов.

Глава 3. Секторальный контрциклический буфер капитала

10. Секторальный контрциклический буфер капитала направлен на снижение рисков, формирующихся в отдельных сегментах кредитования, и устанавливается в отношении банков и филиалов банков-нерезидентов Республики Казахстан.

11. Секторальный контрциклический буфер капитала устанавливается в дополнение к значениям коэффициентов достаточности собственного капитала банков, значениям коэффициентов достаточности активов филиалов банков-нерезидентов Республики Казахстан.

12. Диапазон нормативного значения секторального контрциклического буфера капитала составляет:

для банков – от 0 (нуля) до 6 (шести) процентов от суммы активов, условных и возможных обязательств соответствующего сегмента кредитования, взвешенных с учетом кредитного риска в соответствии с Нормативными значениями № 170 (далее – секторальные риск-взвешенные активы);

для филиалов банков-нерезидентов Республики Казахстан – от 0 (нуля) до 6 (шести) процентов от суммы активов, условных и возможных обязательств соответствующего сегмента кредитования, рассчитанных по степени кредитного риска в соответствии с Методикой расчетов № 23 (далее – секторальные активы, рассчитанные с учетом риска).

13. В целях предотвращения двойного учета рисков абсолютное значение секторального контрциклического буфера капитала банка не превышает произведение риск-взвешенных активов и верхнего значения диапазона нормативного значения контрциклического буфера капитала.

В целях предотвращения двойного учета рисков абсолютное значение секторального контрциклического буфера капитала филиала банка-нерезидента Республики Казахстан не превышает произведение активов, рассчитанных с учетом риска, и верхнего значения диапазона нормативного значения контрциклического буфера капитала.

14. Нормативное значение секторального контрциклического буфера капитала устанавливается пунктом 34 Нормативов с учетом рекомендации Совета по финансовой стабильности Республики Казахстан.

Повышение нормативного значения контрциклического буфера капитала вводится в действие не раньше, чем через 12 (двенадцать) месяцев со дня принятия решения Советом по финансовой стабильности Республики Казахстан.

15. Национальный Банк публикует нормативное значение секторального контрциклического буфера капитала и срок его введения на официальном интернет-ресурсе Национального Банка.

16. Банки рассчитывают размер секторального контрциклического буфера капитала, как произведение суммы секторальных риск-взвешенных активов и нормативного значения секторального контрциклического буфера капитала, установленного пунктом 34 Нормативов.

Филиалы банков-нерезидентов Республики Казахстан рассчитывают размер секторального контрциклического буфера капитала, как произведение секторальных активов, рассчитанных с учетом риска, и нормативного значения секторального контрциклического буфера капитала, установленного пунктом 34 Нормативов.

17. В случае, если банки рассчитывают и формируют размер секторального контрциклического буфера капитала с нарушением Нормативов, на банк накладывается ограничение на использование нераспределенного чистого дохода банка в соответствии с Нормативными значениями № 170 в части прекращения выплаты дивидендов и обратного выкупа акций, за исключением случаев, предусмотренных Законом Республики Казахстан "Об акционерных обществах".

В случае, если филиалы банков-нерезидентов Республики Казахстан рассчитывают и формируют размер секторального контрциклического буфера капитала с нарушением Нормативов, на филиал банка-нерезидента Республики Казахстан накладывается ограничение на использование результатов своей деятельности в соответствии с Методикой расчетов № 23, в части направления доходов банку-нерезиденту Республики Казахстан.

18. Значения коэффициентов достаточности собственного капитала с учетом секторального контрциклического буфера капитала достигаются за счет компонентов основного капитала, перечень которых установлен пунктом 10 Нормативных значений № 170.

Значение коэффициента достаточности активов, принимаемых в качестве резерва k1, с учетом секторального контрциклического буфера капитала, принимаемых в качестве резерва, достигается за счет компонентов активов, принимаемых в качестве резерва, предусмотренных пунктом 4 Методики расчетов № 23.

19. Банки не отражают в бухгалтерском учете размер секторального контрциклического буфера капитала, рассчитанный в соответствии с требованиями Нормативов. Филиалы банков-нерезидентов Республики Казахстан не отражают в бухгалтерском учете размер секторального контрциклического буфера капитала, принимаемый в качестве резерва, рассчитанный в соответствии с требованиями Нормативов.

Глава 4. Коэффициент долговой нагрузки заемщика банка, филиала банка-нерезидента Республики Казахстан

20. Банк, филиал банка-нерезидента Республики Казахстан осуществляет расчет коэффициента долговой нагрузки заемщика до принятия решений о (об):

выдаче заемщику займа, в том числе выдаче займа (части займа) в рамках открытой кредитной линии, за исключением выдачи займа (части займа) в рамках кредитного лимита кредитной карточки или платежной карточки, условиями которой предусмотрено кредитование заемщика в рамках кредитного лимита;

открытии кредитной линии заемщику (установлении кредитного лимита);

выдаче заемщику дополнительного займа в рамках заключенного (заключенных) договора (договоров) банковского займа;

изменении условий открытой кредитной линии и (или) займа заемщика, влекущем увеличение размера периодических платежей по данному займу, согласно графику погашения займа.

Под кредитной линией понимается обязательство банка, филиала банка-нерезидента Республики Казахстан кредитовать заемщика на условиях, позволяющих заемщику самому определять время получения займа, но в пределах суммы и времени, определенных правилами о внутренней кредитной политике банка, филиала банка-нерезидента Республики Казахстан для такой формы кредитования и договором.

Под кредитным лимитом (в том числе по кредитным карточкам) понимается предельная сумма кредитной линии.

Под заемщиком понимается физическое лицо – резидент Республики Казахстан, намеревающееся воспользоваться или пользующееся услугами банка, филиала банка-нерезидента Республики Казахстан по осуществлению банковских заемных операций.

Требования части первой настоящего пункта распространяются на займы, предоставленные заемщикам на приобретение товаров, работ и услуг, не связанных с осуществлением предпринимательской деятельности, а также на займы, предоставленные физическим лицам, не являющимися индивидуальными предпринимателями, на цели, связанные с осуществлением предпринимательской деятельности, за исключением случаев предоставления заемщиком документов и (или) иных сведений, подтверждающих его предпринимательскую деятельность, с последующим хранением результата анализа таких документов и сведений в программном обеспечении и (или) кредитном досье заемщика банка.

Требование по соблюдению максимального уровня коэффициента долговой нагрузки заемщика не распространяется на договоры банковского займа, заключаемые в целях реализации программы рефинансирования ипотечных жилищных займов (ипотечных займов) Национального Банка Республики Казахстан.

Требование по соблюдению максимального уровня коэффициента долговой нагрузки заемщика не распространяется при предоставлении займа в период с 1 января 2025 года по 31 декабря 2026 года включительно:

для целей приобретения нового автотранспортного средства, не бывшего в эксплуатации и впервые регистрируемого на территории Республики Казахстан и являющегося залоговым обеспечением по займу;

для целей приобретения автотранспортного средства, бывшего в эксплуатации и являющегося залоговым обеспечением по займу, с первоначальным взносом не менее 50 (пятидесяти) процентов от стоимости данного автотранспортного средства;

для целей приобретения автотранспортного средства, бывшего в эксплуатации до 3 (трех) лет и являющегося залоговым обеспечением по займу, с первоначальным взносом не менее 30 (тридцати) процентов от стоимости данного автотранспортного средства;

в рамках системы жилищных строительных сбережений.

Банк, филиал банка-нерезидента Республики Казахстан осуществляет расчет коэффициента долговой нагрузки заемщика по займам, указанным в части седьмой настоящего пункта, в целях мониторинга кредитных рисков.

21. Расчет коэффициента долговой нагрузки заемщика проводится банком, филиалом банка-нерезидента Республики Казахстан в два этапа:

первый этап – оценка платежеспособности заемщика;

второй этап – расчет коэффициента долговой нагрузки заемщика.

22. Оценка платежеспособности заемщика осуществляется следующим образом:

где:

ДЗ – доход заемщика;

ВПМ – величина прожиточного минимума, установленная на соответствующий финансовый год законом о республиканском бюджете;

Кнчс – количество несовершеннолетних членов семьи.

Доход заемщика определяется на основании одного и (или) нескольких из следующих критериев:

1) официального дохода за 6 (шесть) месяцев, предшествующих дате обращения заемщика. Под официальным доходом понимается среднемесячный доход, рассчитанный на основании одного и (или) нескольких из следующих документов:

выписки с банковского счета, на который поступает заработная плата и иные доходы от работодателя, или информации из базы данных единого накопительного пенсионного фонда или Государственной корпорации "Правительство для граждан" по обязательным пенсионным взносам, обязательным профессиональным пенсионным взносам вкладчика (получателя) или информации из баз данных центральных исполнительных органов и принадлежащих либо подведомственных им юридических лиц в части информации о доходах физических лиц за вычетом уплаченных сумм обязательных пенсионных взносов, индивидуального подоходного налога;

выписки с банковского счета, на который поступают пенсионные выплаты;

выписки с банковского счета, на который поступают страховые выплаты по договору пенсионного аннуитета, по договору аннуитетного страхования заключенного в соответствии с требованиями Закона Республики Казахстан "Об обязательном страховании работника от несчастных случаев при исполнении им трудовых (служебных) обязанностей";

информации о доходах физического лица – индивидуального предпринимателя, рассчитанных на основе следующих налоговых отчислений:

5 (пять) процентов от налогооблагаемого дохода при применении специального налогового режима на основе патента;

15 (пятнадцать) процентов от налогооблагаемого дохода при применении специального налогового режима на основе упрощенной декларации;

20 (двадцать) процентов от налогооблагаемого дохода специального налогового режима с использованием фиксированного вычета;

2) среднемесячной суммы расходов по дебетной карточке за период за 6 (шесть) месяцев, предшествующих дате обращения заемщика;

3) среднемесячной суммы пополнения дебетной карточки за период за 6 (шесть) месяцев, предшествующих дате обращения заемщика;

4) отношения среднемесячной суммы остатков на депозите и (или) текущем счете за 6 (шесть) месяцев, предшествующих дате обращения заемщика, на срок выдаваемого кредита, выраженный в месяцах;

5) среднемесячной суммы пополнений депозитов и (или) текущих счетов за 6 (шесть) месяцев, предшествующих дате обращения заемщика;

6) среднемесячной суммы снятий с депозитов и (или) текущих счетов за 6 (шесть) месяцев, предшествующих дате обращения заемщика;

7) среднемесячного дохода от перевозок пассажиров и багажа такси за 6 (шесть) месяцев, предшествующих дате обращения заемщика (при подтверждении таких доходов через компанию посредника);

8) среднемесячного дохода за 6 (шесть) месяцев, предшествующих дате обращения заемщика, рассчитанного на основании справки о доходах с места работы и (или) справки с учебного заведения о размере получаемой стипендии.

Информация, указанная в подпунктах 1), 2), 3), 4), 5), 6), 7) и 8) части второй настоящего пункта, подтверждается заемщиком с предоставлением соответствующих документов и (или) проверяется в информационной системе банка, филиала банка-нерезидента Республики Казахстан и (или) запрашивается банком, филиалом банка-нерезидента Республики Казахстан на основании согласия заемщика, данного в письменной форме либо посредством идентификационного средства заемщика.

При определении дохода заемщика и расчете коэффициента долговой нагрузки заемщика на основании критериев, указанных в подпунктах 1), 2), 3), 4), 5) и 6) части второй настоящего пункта, не учитываются операции, совершенные заемщиком между своими счетами, и операции, связанные с получением банковских займов и (или) микрокредитов.

В отношении получателя адресной социальной помощи и (или) заемщика, имеющего признаки лица, активно вовлеченного в игорный бизнес, оценка дохода определяется на основании официального дохода, указанного в подпункте 1) части второй настоящего пункта.

Для целей Нормативов под заемщиком, имеющим признаки лица, активно вовлеченного в игорный бизнес, понимается физическое лицо, совершившее за последние 6 (шесть) завершенных месяцев 6 (шесть) и более платежей в пользу организатора игорного бизнеса на общую сумму более 300 000 (триста тысяч) тенге.

Информация о датах и суммах платежей, проведенных заемщиком в пользу организатора игорного бизнеса, определяется банком, филиалом банка-нерезидента Республики Казахстан на основании кредитного отчета заемщика, полученного в кредитном бюро.

В отношении заемщика, не достигшего двадцатиоднолетнего возраста, оценка дохода определяется на основании доходов, указанных в подпунктах 1), 7) и 8) части второй настоящего пункта.

23. Коэффициент долговой нагрузки заемщика рассчитывается, как отношение суммы ежемесячного платежа по всем непогашенным займам заемщика, включая суммы просроченных платежей по всем непогашенным займам, и среднего ежемесячного платежа по новой задолженности заемщика, возникающей в случаях, предусмотренных частью первой пункта 20 Нормативов, к среднему ежемесячному доходу заемщика за последние 6 (шесть) месяцев:

где:

КДН – коэффициент долговой нагрузки;

ПНЗi – ежемесячный платеж по непогашенному займу (непогашенным займам) заемщика, который рассчитывается в соответствии с пунктом 24 Нормативов;

ППi – сумма просроченных платежей по непогашенному займу (непогашенным займам) заемщика;

ПЗ – средний ежемесячный платеж по новой задолженности заемщика, который рассчитывается в соответствии с пунктом 25 Нормативов;

n – количество непогашенных займов заемщика;

Д – средний ежемесячный доход заемщика, который рассчитывается в соответствии с пунктом 26 Нормативов.

При расчете коэффициента долговой нагрузки заемщика по займам, обеспеченным залогом автотранспортного средства, размер ежемесячного платежа заемщика по займу определяется как отношение суммы задолженности к погашению (включающей сумму основного долга и начисляемого за весь период займа вознаграждения), уменьшенной на стоимость залога в виде автотранспорта, скорректированной на коэффициент ликвидности к стоимости обеспечения согласно пункту 35 Нормативов на срок выдаваемого займа, выраженный в месяцах.

Среднерыночная стоимость автотранспортного средства определяется на основании независимой оценки или оценки банка, филиала банка-нерезидента Республики Казахстан в соответствии с Международным стандартом финансовой отчетности № 13 "Оценка справедливой стоимости" и требованиями Закона Республики Казахстан "О бухгалтерском учете и финансовой отчетности".

24. Ежемесячный платеж по непогашенному займу (непогашенным займам) заемщика принимается равным периодическому платежу по непогашенному займу, приведенному к месячному выражению (сумме периодических платежей по непогашенным займам, приведенных к месячному выражению).

Периодический платеж по непогашенному займу, приведенный к месячному выражению, рассчитывается как произведение периодического платежа по непогашенному займу согласно графику погашения займа, на отношение количества периодических платежей по непогашенному займу в годовом выражении к двенадцати:

ПЛмес = ПЛграфик*(КПЛгод/12)

где:

ПЛмес – периодический платеж по непогашенному займу, приведенный к месячному выражению;

ПЛграфик – периодический платеж по непогашенному займу согласно графику погашения займа;

КПЛгод – количество периодических платежей по непогашенному займу в годовом выражении.

Количество периодических платежей по непогашенному займу в годовом выражении рассчитывается как отношение трехсот шестидесяти к количеству дней, характеризующих периодичность осуществления платежей по займу согласно графику погашения.

Количество дней в месяце для целей расчета части третьей настоящего пункта принимается равным тридцати.

При отсутствии данных о периодическом платеже согласно графику погашения займа и (или) периодичности осуществления платежей в днях ежемесячный платеж по непогашенному займу рассчитывается как отношение суммы остатка по основному долгу и вознаграждению по займу к оставшемуся сроку данного займа, выраженному в месяцах.

В ежемесячный платеж по непогашенному займу (непогашенным займам) включается оценка размера ежемесячного платежа по погашению использованной части кредитного лимита, ежемесячный платеж по кредитной карточке, условиями которой предусмотрено кредитование заемщика в рамках кредитного лимита.

Оценка размера ежемесячного платежа по погашению использованной части кредитного лимита определяется на основании данных из кредитного бюро, информационных систем банка, филиала банка-нерезидента Республики Казахстан или рассчитывается как отношение размера использованной части кредитного лимита к оставшемуся сроку данного лимита, определенному договором, выраженному в месяцах.

Под использованной частью кредитного лимита понимается остаток долга по займу (траншу), полученному заемщиком в рамках открытой кредитной линии.

Ежемесячный платеж по кредитной карточке, условиями которой предусмотрено кредитование заемщика в рамках кредитного лимита, рассчитывается как произведение использованного кредитного лимита по кредитной карточке, условиями которой предусмотрено кредитование заемщика в рамках кредитного лимита, соответственно на десять процентов.

Сумма просроченных платежей по непогашенному займу заемщика включает сумму просроченного основного долга, просроченного вознаграждения и сумму задолженности, списанной за баланс банка, филиала банка-нерезидента Республики Казахстан, организации, осуществляющей отдельные виды банковских операций, микрофинансовой организации, а также иных поставщиков информации, перечень которых установлен статьей 18 Закона Республики Казахстан "О кредитных бюро и формировании кредитных историй в Республике Казахстан" (далее – поставщики информации).

В случае осуществления выдачи банковского займа заемщику в целях рефинансирования ранее заключенного (заключенных) договора (договоров) банковского займа и (или) предоставления микрокредита сумма задолженности по непогашенному займу и (или) микрокредиту, подлежащая рефинансированию, не учитывается в расчете ежемесячного платежа и в сумме просроченных платежей по рефинансируемому непогашенному займу и (или) микрокредиту.

В случае изменения условий открытой кредитной линии и (или) банковского займа заемщика в целях реструктуризации ранее заключенного (заключенных) договора (договоров) банковского займа, влекущего увеличение размера периодических платежей по данному займу согласно графику (графикам) погашения займа и не предполагающего увеличение кредитного лимита открытой кредитной линии и (или) размера банковского займа, сумма просроченных платежей по реструктуризируемой непогашенной кредитной линии и (или) займу заемщика принимается равной 0 (нулю).

Информация о периодическом платеже согласно графику погашения займа, остатке основного долга, остатке вознаграждения по непогашенным займам, кредитном лимите, использованной части кредитного лимита, суммах просроченных платежей по непогашенным займам заемщика запрашивается банком, филиалом банка-нерезидента Республики Казахстан в кредитном бюро.

В расчет периодических платежей, остатка основного долга, остатка вознаграждения по непогашенным займам, ежемесячного платежа по кредитной карточке, оценки размера ежемесячного платежа по погашению использованной части кредитного лимита и суммы просроченных платежей по непогашенным займам заемщика включаются сведения, предоставляемые в кредитное бюро всеми поставщиками информации.

Непогашенные займы заемщика включают займы, указанные в части пятой пункта 20 Нормативов, а также имеющиеся у заемщика непогашенные банковские займы, микрокредиты, не указанные в части пятой пункта 20 Нормативов.

25.Средний ежемесячный платеж по новой задолженности заемщика рассчитывается как отношение суммы платежей по основному долгу и вознаграждению, рассчитанной в соответствии с графиком погашения, а также иных платежей, связанных с выдачей и обслуживанием займа, указанных в пункте 8 Правил исчисления ставок вознаграждения в достоверном, годовом, эффективном, сопоставимом исчислении (реальной стоимости) по займам и вкладам, утвержденных постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан от 26 марта 2012 года № 137 (зарегистрированным в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 7663), к сроку данного займа, выраженному в месяцах.

Расчет среднего ежемесячного платежа по новой задолженности заемщика, являющейся обязательством по кредитной линии, кредитной карточке, условиями которой предусмотрено кредитование заемщика в рамках кредитного лимита, производится в соответствии с частями седьмой, восьмой и девятой пункта 24 Нормативов.

26. Средний ежемесячный доход заемщика рассчитывается как отношение размера дохода, определенного на основании одного или нескольких критериев, указанных в подпунктах 1), 2), 3), 4), 5), 6), 7) и 8) части второй пункта 22 Нормативов, за 6 (шесть) последовательных месяцев, предшествующих дате обращения заемщика, на шесть.

При определении дохода заемщика на основании критериев, указанных в подпунктах 1), 2), 3), 4), 5), 6), 7) и 8) части второй пункта 22 Нормативов, банк, филиал банка-нерезидента Республики Казахстан проводит валидацию доходов, используемых для расчета коэффициента долговой нагрузки заемщика, на предмет отсутствия завышения дохода за счет:

дублирования одного и того же источника дохода в двух и более критериях доходов заемщика;

пополнения дебетной карточки, текущих счетов, депозитов заемщика за счет транзакций между счетами за счет собственных и (или) заемных средств одного и того же заемщика.

Виды доходов, принимаемых банком, филиалом банка-нерезидента Республики Казахстан в расчет среднего ежемесячного дохода заемщика, должны быть получены не менее чем в двух любых месяцах в течение шести последовательных месяцев, предшествующих дате обращения заемщика.

Банки, филиалы банков-нерезидентов Республики Казахстан осуществляют расчет среднего ежемесячного дохода заемщика получателя адресной социальной помощи и (или) заемщика, имеющего признаки лица, активно вовлеченного в игорный бизнес, на основании официального дохода заемщика, указанного в подпункте 1) части второй пункта 22 Нормативов.

Банки, филиалы банков-нерезидентов Республики Казахстан осуществляют расчет среднего ежемесячного дохода заемщика, не достигшего двадцатиоднолетнего возраста, на основании доходов заемщика, указанных в подпунктах 1), 7) и 8) части второй пункта 22 Нормативов.

27. Максимальный уровень коэффициента долговой нагрузки заемщика устанавливается согласно пункту 36 Нормативов.

Для заемщика, имеющего признаки лица, активно вовлеченного в игорный бизнес, уровень коэффициента долговой нагрузки составляет половину размера максимального уровня коэффициента долговой нагрузки заемщика, установленного пунктом 36 Нормативов.

28. Банк не принимает положительные решения о (об) выдаче заемщику займа, в том числе выдаче займа (части займа) в рамках открытой заемщику кредитной линии, открытии кредитной линии заемщику (установлении кредитного лимита), выдаче дополнительного займа в рамках заключенного (заключенных) договора (договоров) банковского займа, изменении условий открытой кредитной линии и (или) займа заемщика, влекущем увеличение размера периодических платежей по данному займу, согласно графику погашения займа, в случае если:

размер дохода, определяемый на основании одного или нескольких критериев, указанных в пункте 22 Нормативов, меньше величины прожиточного минимума, установленной на соответствующий финансовый год законом о республиканском бюджете и половины суммы прожиточного минимума на каждого несовершеннолетнего члена семьи,

значение коэффициента долговой нагрузки заемщика превышает значение, установленное пунктом 36 Нормативов,

срок по беззалоговому потребительскому займу превышает 5 (пять) лет.

29. Банк, филиал банка-нерезидента Республики Казахстан самостоятельно определяет долговую нагрузку заемщика в соответствии с требованиями пунктов 20-29 Нормативов.

Глава 5. Коэффициент долга к доходу заемщика банка, филиала банка-нерезидента Республики Казахстан

30. Банк, филиал банка-нерезидента Республики Казахстан осуществляет расчет коэффициента долга к доходу заемщика до принятия решений о (об):

выдаче заемщику займа, за исключением выдачи займа (части займа) в рамках открытой кредитной линии;

открытии кредитной линии заемщику (установлении кредитного лимита);

выдаче заемщику дополнительного займа в рамках заключенного (заключенных) договора (договоров) банковского займа.

Требования части первой настоящего пункта распространяются на займы, предоставленные заемщикам на приобретение товаров, работ и услуг, не связанных с осуществлением предпринимательской деятельности, за исключением займов, выдаваемых в рамках системы жилищных строительных сбережений.

31. Расчет коэффициента долга к доходу заемщика осуществляется банком, филиалом банка-нерезидента Республики Казахстан следующим образом:

где:

КДД – коэффициент долга к доходу заемщика;

СЗНЗ – сумма задолженности по всем непогашенным займам и микрокредитам заемщика;

СЗНЗ – рассчитывается как совокупная сумма задолженности по всем непогашенным займам и микрокредитам заемщика, включая суммы просроченных платежей по всем непогашенным займам и микрокредитам, суммы по использованной части кредитного лимита по кредитной карточке, условиями которой предусмотрено кредитование заемщика в рамках кредитного лимита, а также 10 (десять) процентов от неиспользованной части кредитного лимита, кредитной карточке, условиями которых предусмотрено кредитование заемщика в рамках кредитного лимита;

СНЗ – сумма новой задолженности заемщика, возникающей в случаях, предусмотренных пунктом 30 Нормативов;

СГДЗ – совокупный годовой доход заемщика, который рассчитывается как среднемесячная сумма заработной платы и (или) иных видов доходов заемщика, определенных на основании критериев, указанных в части второй пункта 22 Нормативов за последние 6 (шесть) месяцев, предшествующих дате обращения заемщика умноженная на 12 (двенадцать).

При определении дохода заемщика на основании критериев, указанных в подпунктах 1), 2), 3), 4), 5), 6), 7), 8) части второй пункта 22 Нормативов, банк, филиал банка-нерезидента Республики Казахстан проводит валидацию доходов, используемых для расчета коэффициента долга к доходу заемщика, на предмет отсутствия завышения дохода за счет:

дублирования одного и того же источника дохода в двух и более критериях доходов заемщика;

пополнения дебетной карточки, текущих счетов, депозитов заемщика за счет транзакций между счетами за счет собственных и (или) заемных средств одного и того же заемщика.

32. Банк, филиал банка-нерезидента Республики Казахстан осуществляет расчет коэффициента долга к доходу заемщика в целях мониторинга кредитных рисков.

Глава 6. Нормативные значения

33. Нормативное значение контрциклического буфера капитала равно 0 (ноль) процентов.

34. Нормативное значение секторального контрциклического буфера капитала в сегменте кредитования физических лиц, за исключением индивидуальных предпринимателей, до 31 марта 2026 года равно 0 (ноль) процентов, с 1 апреля 2026 года равно 2 (двум) процентам.

Нормативное значение секторального контрциклического буфера капитала в сегменте кредитования юридических лиц, включая индивидуальных предпринимателей, равно 0 (ноль) процентов.

35. При расчете коэффициента долговой нагрузки заемщика по займам, обеспеченным залогом автотранспортного средства, размер ежемесячного платежа заемщика по займу определяется как отношение суммы задолженности к погашению (включающей сумму основного долга и начисляемого за весь период займа вознаграждения), уменьшенной на стоимость залога в виде автотранспорта, скорректированной на коэффициент ликвидности к стоимости обеспечения равного 0,7 (ноль целых семь десятых), на срок выдаваемого займа, выраженный в месяцах.

36. Максимальный уровень коэффициента долговой нагрузки заемщика составляет 0,5 (ноль целых пять десятых).

Приложение 2 к постановлению Председатель Национального Банка Республики Казахстан от 25 августа 2025 года № 52

Перечень нормативных правовых актов Республики Казахстан, которые признаются утратившими силу

1. Постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 25 декабря 2013 года № 292 "О введении ограничений на проведение отдельных видов банковских и других операций финансовыми организациями" (зарегистрировано в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 9125).

2. Постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 21 ноября 2014 года № 221 "О внесении изменений в некоторые нормативные правовые акты Республики Казахстан по вопросам регулирования банковской деятельности" (зарегистрировано в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 10006).

3. Постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 12 ноября 2019 года № 190 "О внесении изменений и дополнений в постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 25 декабря 2013 года № 292 "О введении ограничений на проведение отдельных видов банковских и других операций финансовыми организациями" (зарегистрировано в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 19614).

4. Постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 22 июня 2022 года № 49 "О внесении изменений в постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 25 декабря 2013 года № 292 "О введении ограничений на проведение отдельных видов банковских и других операций финансовыми организациями" (зарегистрировано в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 28692).