О товарных биржах

Закон Республики Казахстан от 4 мая 2009 года № 155-IV.

Оглавление

      Примечание РЦПИ!
      Порядок введения в действие Закона РК см. ст. 31
     
      Сноска. В текст Закона внесены изменения на казахском языке, текст на русском языке не изменяется в соответствии с Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).
      Сноска. Преамбула исключена Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

Глава 1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 1. Основные понятия, используемые в настоящем Законе

      В настоящем Законе используются следующие основные понятия:

      1) исключен Законом РК от 02.04.2019 № 241-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

      1-1) биржевые торги – процесс, проводимый в рамках правил биржевой торговли, направленный на совершение сделок по биржевым товарам на основе электронных заявок, поданных в электронную торговую систему товарной биржи, обеспечивающую автоматизацию процесса заключения биржевых сделок;

      1-2) биржевой брокер (далее – брокер) – юридическое лицо, осуществляющее свою деятельность на товарной бирже и совершающее сделки с биржевым товаром по поручению, за счет и в интересах клиента;

      2) биржевой дилер (далее – дилер) – субъект предпринимательства, осуществляющий свою деятельность на товарной бирже и совершающее сделки с биржевым товаром в своих интересах и за свой счет;

      2-1) биржевое обеспечение – денежное обеспечение, вносимое на возвратной основе участниками биржевой торговли в клиринговый центр товарной биржи для участия в биржевых торгах в качестве обеспечения исполнения своих обязательств по заключаемым биржевым сделкам;

      3) исключен Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования);
      4) исключен Законом РК от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);
      5) исключен Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).
      6) исключен Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

      7) биржевой товар – стандартизированный однородный товар, включенный в перечень биржевых товаров и (или) перечень социально значимых биржевых товаров, единицы которого идентичны во всех отношениях, имеют сходные характеристики и состоят из схожих компонентов, что позволяет им выполнять те же функции, обладающие свойством полной взаимозаменяемости партий от различных производителей;

      8) котировка биржевых товаров - цена спроса и (или) предложения, объявленная по биржевым товарам в определенный момент времени на товарной бирже;

      8-1) биржевая торговля – предпринимательская деятельность по реализации (приобретению) биржевых товаров и срочных контрактов, осуществляемая на товарной бирже путем проведения биржевых торгов в электронной форме, регистрации и оформления сделок;

      8-2) участники биржевой торговли – клиенты, брокеры, дилеры и маркет-мейкеры, взаимодействующие на товарной бирже по установленным правилам биржевой торговли;

      9) приказ – документ, представляемый клиентом брокеру с указанием осуществления определенного действия на товарной бирже в отношении конкретных биржевых товаров;

      9-1) гарантийный фонд – денежный фонд, формируемый клиринговым центром товарной биржи за счет взносов членов биржи в целях обеспечения исполнения заключенных на бирже сделок;

      9-2) исключен Законом РК от 02.04.2019 № 241-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

      10) клиент – физическое лицо, в том числе зарегистрированное в качестве индивидуального предпринимателя, или юридическое лицо, пользующееся услугами брокера для совершения сделок с биржевым товаром в порядке, установленном настоящим Законом;

      11) исключен Законом РК от 27.10.2015 № 364-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

      11-1) кросс-сделка – биржевая сделка, при которой брокер, действуя по поручению двух разных клиентов, выступает как со стороны продавца, так и со стороны покупателя;

      11-2) режим двойного встречного аукциона – режим торговли, при котором биржевые сделки заключаются анонимно в результате конкуренции продавцов и покупателей, а цена на биржевой товар устанавливается на уровне равновесия спроса и предложения;

      11-3) маркет-мейкер – юридическое лицо, формирующее и поддерживающее ликвидность биржевого рынка путем выставления котировок и принятия обязательств по покупке и продаже срочных контрактов;

      12) срочный контракт - контракт на безусловную или условную куплю-продажу базового актива с отсроченным исполнением, к нему относятся фьючерс, опцион;

      13) исключен Законом РК от 10.07.2012 № 36-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);

      14) опционная сделка - биржевая сделка, объектом которой является опцион;

      14-1) саморегулируемая организация – некоммерческая организация в форме ассоциации (союза), основанная на добровольном участии товарных бирж, брокеров или дилеров и включенная в реестр саморегулируемых организаций в сфере товарных бирж;

      14-2) резервный фонд – денежный фонд, формируемый товарной биржей за счет собственных средств в целях обеспечения исполнения заключенных на бирже сделок;

      14-3) торговый лот – количество биржевого товара, кратным которому должно быть количество биржевого товара, указанное в заявке на продажу (покупку) биржевого товара;

      15) уполномоченный орган в области регулирования торговой деятельности (далее - уполномоченный орган) - центральный исполнительный орган, осуществляющий государственное регулирование и межотраслевую координацию в сфере торговой деятельности;

      16) спот-товар - товар, находящийся на складе, с немедленной поставкой или с поставкой его в будущем;

      16-1) исключен Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).
      16-2) исключен Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).
      16-3) исключен Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

      17) члены товарной биржи – брокеры, а также дилеры и маркет-мейкеры, аккредитованные товарной биржей в порядке, определенном настоящим Законом;

      18) Исключен Законом РК от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      19) внутренние документы товарной биржи - документы, которые регулируют условия и порядок деятельности участников биржевой торговли на товарной бирже, работу товарной биржи, ее органов, структурных подразделений, оказание услуг, порядок и размер их оплаты;

      19-1) электронная торговая система товарной биржи - комплекс вычислительных средств, программного обеспечения, баз данных, телекоммуникационных средств и другого оборудования товарной биржи, необходимый для проведения биржевых торгов и обеспечивающий автоматизацию процесса заключения биржевых сделок, а также сбора, хранения, обработки и раскрытия информации;

      20) фьючерсная сделка – биржевая сделка, объектом которой является фьючерс.

      21) исключен Законом РК от 27.10.2015 № 364-V (вводится в действие с 01.01.2017).

      Сноска. Статья 1 с изменениями, внесенными законами РК от 10.07.2012 № 36-V(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 06.03.2013 № 81-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 16.05.2014 № 203-V (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования); от 27.10.2015 № 364-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 02.04.2019 № 241-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

Статья 2. Законодательство Республики Казахстан о товарных биржах

      1. Законодательство Республики Казахстан о товарных биржах основывается на Конституции Республики Казахстан и состоит из Гражданского кодекса Республики Казахстан, настоящего Закона и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан.

      2. Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные правила, чем те, которые содержатся в настоящем Законе, то применяются правила международного договора.

Статья 2-1. Основные цели и принципы регулирования в сфере деятельности товарных бирж

      1. Основными целями регулирования в сфере деятельности товарных бирж являются:

      1) обеспечение открытого и эффективного функционирования товарных бирж;

      2) защита прав участников биржевой торговли и добросовестная конкуренция;

      3) обеспечение исполнения сделок, заключенных на товарной бирже.

      2. Основными принципами регулирования в сфере деятельности товарных бирж являются:

      1) законность осуществления биржевой торговли;

      2) обеспечение равных возможностей и ответственности участников биржевой торговли;

      3) прозрачность и доступность информации.

      Сноска. Глава 1 дополнена статьей 2-1 в соответствии с Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

Глава 2. ГОСУДАРСТВЕННОЕ РЕГУЛИРОВАНИЕ
ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ТОВАРНЫХ БИРЖ

Статья 3. Компетенция Правительства Республики Казахстан в сфере деятельности товарных бирж

      Правительство Республики Казахстан в сфере деятельности товарных бирж:

      1) разрабатывает основные направления государственной политики в сфере деятельности товарных бирж;

      2) определяет на конкурсной основе товарные биржи, осуществляющие торговлю биржевыми товарами, включенными в перечень социально значимых биржевых товаров, и устанавливает критерии к ним;

      3) выполняет иные функции, возложенные на него Конституцией Республики Казахстан, законами Республики Казахстан и актами Президента Республики Казахстан.

      Сноска. Статья 3 - в редакции Закона РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 4. Компетенция уполномоченного органа

      Уполномоченный орган:

      1) исключен Законом РК от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);

      1-1) формирует и реализует государственную политику в сфере деятельности товарных бирж;

      2) разрабатывает, утверждает нормативные правовые акты в сфере регулирования деятельности товарных бирж, клиринговых центров товарных бирж, брокеров, дилеров;

      2-1) разрабатывает и утверждает правила биржевой торговли по согласованию с заинтересованными государственными органами;

      2-2) разрабатывает и утверждает перечень биржевых товаров, вносит в него изменения и (или) дополнения по согласованию с заинтересованными государственными органами;

      2-3) разрабатывает и утверждает перечень социально значимых биржевых товаров, вносит в него изменения и (или) дополнения по согласованию с заинтересованными государственными органами;

      3) исключен Законом РК от 13.01.2014 № 159-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

      3-1) исключен Законом РК от 29.12.2014 № 269-V (вводится в действие с 01.01.2015);

      3-2) разрабатывает и утверждает обязательные требования к электронной торговой системе товарных бирж;

      3-3) исключен Законом РК от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);
      3-4) исключен Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

      3-5) разрабатывает и утверждает квалификационные требования и перечень документов, подтверждающих соответствие им, к деятельности товарных бирж, брокеров и клиринговых центров товарных бирж;

      3-6) разрабатывает и утверждает требования к аппаратно-программному комплексу клирингового центра товарной биржи;

      3-7) проводит анализ и мониторинг деятельности товарных бирж;

      4) исключен Законом РК от 13.01.2014 № 159-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

      4-1) исключен Законом РК от 02.01.2021 № 399-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);
      5) исключен Законом РК от 02.01.2021 № 399-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

      5-1) согласовывает правила и стандарты саморегулируемых организаций;

      6) публикует информацию по вопросам деятельности товарных бирж и биржевой торговли, за исключением сведений, составляющих коммерческую или иную охраняемую законом Республики Казахстан тайну;

      6-1) Исключен Законом РК от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      7) осуществляет международное сотрудничество в сфере товарных бирж;

      7-1) создает условия для развития международных биржевых торгов на товарной бирже;

      8) исключен Законом РК от 17.07.2009 N 188-IV (порядок введения в действие см. ст. 2);

      9) исключен Законом РК от 13.01.2014 № 159-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

      10) исключен Законом РК от 02.01.2021 № 399-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования)
      10-1) исключен Законом РК от 02.01.2021 № 399-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования)

      10-2) ведет реестр саморегулируемых организаций;

      10-3) исключен Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).
      10-4) исключен Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

      10-5) ведет реестр маркет-мейкеров, а также размещает его на своем интернет-ресурсе;

      10-6) устанавливает максимальные размеры вступительных взносов для членов товарной биржи, платежей за участие в биржевых торгах и комиссий брокеров;

      11) осуществляет иные полномочия, предусмотренные настоящим Законом, иными законами Республики Казахстан, актами Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан.

      Сноска. Статья 4 с изменениями, внесенными законами РК от 17.07.2009 N 188-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 19.03.2010 № 258-IV; от 06.01.2011 № 378-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с 13.10.2011); от 10.07.2012 № 36-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 13.01.2014 № 159-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 16.05.2014 № 203-V (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования); от 29.09.2014 № 239-V(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 29.12.2014 № 269-V (вводится в действие с 01.01.2015); от 27.10.2015 № 364-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 02.04.2019 № 241-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 02.01.2021 № 399-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

Статья 4-1. Полномочия по получению информации

      Сноска. Глава 2 дополнена статьей 4-1 в соответствии с Законом РК от 10.07.2012 № 36-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); исключена Законом РК от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 4-2. Реализация товаров, вошедших в перечень биржевых товаров

      Сноска. Глава 2 дополнена статьей 4-2 в соответствии с Законом РК от 10.07.2012 № 36-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); исключена Законом РК от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 4-3. Компетенция антимонопольного органа в сфере товарных бирж

      Антимонопольный орган:

      1) согласовывает нормативные правовые акты в сфере регулирования деятельности товарных бирж;

      2) осуществляет государственный контроль за соблюдением законодательства Республики Казахстан о товарных биржах;

      3) утверждает правила представления товарной биржей отчетов антимонопольному органу;

      4) проводит анализ и мониторинг деятельности товарных бирж;

      5) публикует информацию по вопросам деятельности товарных бирж и биржевой торговли, за исключением сведений, составляющих коммерческую или иную охраняемую законом тайну;

      6) осуществляет лицензирование деятельности в сфере товарных бирж в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан о разрешениях и уведомлениях;

      7) осуществляет государственный контроль за соблюдением товарными биржами законодательства Республики Казахстан о противодействии легализации (отмыванию) доходов, полученных преступным путем, и финансированию терроризма;

      8) осуществляет иные полномочия, предусмотренные настоящим Законом, иными законами Республики Казахстан, актами Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан.

      Сноска. Глава 2 дополнена статьей 4-3 в соответствии с Законом РК от 02.01.2021 № 399-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
      Примечание ИЗПИ!
      Статья 5 предусмотрена в редакции Закона РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие с 01.01.2026).

Статья 5. Лицензирование деятельности в сфере товарных бирж

      Лицензирование деятельности в сфере товарных бирж осуществляется в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан о разрешениях и уведомлениях.

      Сноска. Статья 5 в редакции Закона РК от 16.05.2014 № 203-V (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

Глава 3. Товарная биржа и ее задачи

      Сноска. Заголовок главы 3 - в редакции Закона РК от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 6. Товарная биржа

      1. Товарной биржей является юридическое лицо, созданное в организационно-правовой форме акционерного общества, осуществляющее организационное и техническое обеспечение торгов путем их непосредственного проведения с использованием электронной торговой системы товарной биржи.

      Биржевые торги социально значимыми биржевыми товарами осуществляют товарные биржи, определенные Правительством Республики Казахстан на основании конкурса.

      Товарная биржа обеспечивает проведение торгов по установленным правилам биржевой торговли.

      2. Наименование товарной биржи должно содержать слова "товарная биржа".

      3. Утратил силу Законом РК от 27.10.2015 № 364-V (порядок введения в действие см. ст. 2).

      4. Минимальный размер уставного капитала товарной биржи составляет не менее двух миллиардов тенге.

      При этом не менее одного миллиарда тенге вносится деньгами.

      Сноска. Статья 6 с изменениями, внесенными законами РК от 27.10.2015 № 364-V (порядок введения в действие см. ст. 2); от 02.01.2021 № 399-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2024 № 149-VIII (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 6-1. Задачи товарной биржи

      Основными задачами товарной биржи являются:

      1) создание торгового механизма, имеющего максимально прозрачную систему заключения биржевых сделок по установленным правилам;

      2) развитие организованного рынка товаров;

      3) содействие в развитии конкуренции на товарных рынках;

      4) содействие в обеспечении прозрачности и понятности установления цен на биржевые товары.

      Сноска. Главу 3 дополнена статьей 6-1 в соответствии с Законом РК от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 7. Устав товарной биржи

      1. Устав товарной биржи утверждается в порядке, предусмотренном законодательством Республики Казахстан об акционерных обществах.

      2. Устав товарной биржи помимо сведений, определенных законодательством Республики Казахстан, должен содержать указание на специализацию товарной биржи.

Статья 8. Разрешение споров на товарной бирже

      1. Для решения споров, связанных с заключением биржевых сделок, товарная биржа создает в течение тридцати календарных дней после государственной регистрации в Государственной корпорации "Правительство для граждан" постоянно действующий биржевой арбитраж.

      2. Деятельность биржевого арбитража регулируется законодательством Республики Казахстан об арбитраже.

      Сноска. Статья 8 с изменениями, внесенными законами РК от 08.04.2016 № 489-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 02.04.2019 № 241-VІ (вводится в действие с 01.07.2019).

Статья 9. Классификация товарных бирж

      По специализации товарные биржи могут быть:

      1) универсальные, принимающие к биржевым торгам различные виды товаров;

      2) специализированные, обслуживающие обращение определенного вида товара.

Статья 10. Правила биржевой торговли

      1. Правила биржевой торговли определяют порядок деятельности участников биржевой торговли при совершении биржевых сделок с биржевыми товарами.

      2. Правила биржевой торговли включают:

      1) условия и порядок аккредитации брокеров, дилеров и маркет-мейкеров, приостановления и прекращения их аккредитации;

      2) исключен Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      3) условия деятельности маркет-мейкеров;

      4) условия и порядок применения автоматизированных алгоритмов в процессе участия в биржевых торгах;

      5) условия и порядок регистрации клиентов в качестве участников биржевых торгов;

      6) порядок проведения биржевых торгов;

      7) порядок проведения биржевых торгов срочными контрактами;

      8) условия проведения биржевых торгов по товарам, включенным в перечень социально значимых биржевых товаров (требования к участникам биржевой торговли, максимальный и минимальный размер торгового лота в одной торговой сессии, диапазон ценовых заявок, объем реализуемого товара, наличие документов, подтверждающих факты оплаты и поставки (отгрузки) биржевого товара, и иные условия);

      9) исключен Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      10) порядок определения размера биржевого обеспечения;

      11) порядок осуществления расчетов по заключенным на биржевых торгах сделкам с биржевыми товарами;

      12) порядок взаимодействия с саморегулируемыми организациями;

      13) порядок обеспечения членами товарной биржи законности биржевой сделки;

      14) условия и порядок приостановления и возобновления биржевых торгов на товарной бирже;

      15) порядок формирования и организации деятельности биржевого арбитража, а также механизмы разрешения споров, связанных с заключением биржевых сделок с биржевыми товарами;

      16) порядок принятия (утверждения) документов по биржевой торговле;

      17) порядок учета и регистрации биржевых и внебиржевых сделок;

      18) порядок формирования размера биржевого сбора и обеспечения заявок;

      19) порядок предоставления товарной биржей отчетов уполномоченному органу;

      20) исключен Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      21) порядок размещения информации о проводимых биржевых торгах на интернет-ресурсе товарной биржи;

      22) условия определения финансовой устойчивости участников биржевой торговли путем их категорирования;

      23) исключен Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      3. По организационно-техническим вопросам, связанным с организацией и проведением торгов биржевыми товарами, не урегулированных правилами биржевой торговли и требующих дополнительной регламентации, товарная биржа вправе утверждать соответствующие внутренние документы товарной биржи.

      Сноска. Статья 10 - в редакции Закона РК от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменением, внесенным Законом РК от 01.07.2024 № 107-VIII (вводится в действие с 01.01.2025); от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 11. Члены товарной биржи

      1. Исключен Законом РК от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
      2. Исключен Законом РК от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      3. Членами товарной биржи не могут быть лица, прямо или косвенно владеющие десятью и более процентами голосующих акций такой товарной биржи.

      Сноска. Статья 11 с изменениями, внесенными законами РК от 10.07.2012 № 36-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

Статья 12. Работники товарной биржи

      1. Работниками товарной биржи являются физические лица, состоящие в трудовых отношениях с товарной биржей и непосредственно выполняющие работу по трудовому договору в соответствии с трудовым законодательством Республики Казахстан. Работнику товарной биржи запрещается одновременно состоять в трудовых отношениях с членами товарной биржи, иными товарными биржами и членами иных товарных бирж.

      2. Работникам товарной биржи запрещается участвовать в биржевых сделках, а также использовать коммерческую информацию в собственных интересах.

      Сноска. Статья 12 с изменениями, внесенными законами РК от 10.07.2012 № 36-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

Глава 4. ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ ТОВАРНОЙ БИРЖИ

Статья 13. Деятельность товарной биржи

      1. Основным видом деятельности товарной биржи являются организация и проведение биржевых торгов.

      2. Товарная биржа осуществляет следующие функции:

      1) организацию и проведение биржевых торгов;

      2) регистрацию и оформление сделок, совершаемых на товарной бирже, в том числе сделок со спот-товарами;

      2-1) выявление фактов ценового манипулирования;

      2-2) формирование биржевых котировок;

      2-3) проведение аккредитации членов товарной биржи;

      2-4) контроль за соответствием аккредитованных членов товарной биржи требованиям, установленным правилами биржевой торговли, соблюдением ими требований указанных правил;

      2-5) регистрацию клиентов в качестве участников биржевых торгов;

      3) организацию и осуществление расчетов по биржевым сделкам;

      4) фиксирование биржевой цены на товар в результате проведенных торгов на товарной бирже;

      5) Исключен Законом РК от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      6) организацию экспертизы качества биржевого товара, реализуемого через биржевые торги, по требованию участника биржевой торговли;

      7) оказание организационных, консультационных, информационных, методических услуг, связанных с биржевой торговлей;

      8) проведение аналитических исследований рынка биржевых товаров;

      9) выпуск печатной продукции, относящейся к информации о биржевой деятельности;

      10) организацию учебных курсов по обучению и повышению квалификации участников биржевой торговли;

      11) эксплуатацию электронной торговой системы товарной биржи;

      12) развитие международных биржевых торгов.

      3. Товарная биржа не вправе совмещать свою деятельность с брокерской, дилерской, маркет-мейкерской и депозитарной деятельностью, а также с деятельностью по управлению ценными бумагами.

      4. Товарная биржа вправе заключать от своего имени соглашения о сотрудничестве с иностранцами и юридическими лицами, созданными в соответствии с законодательством другого государства в пределах прав, предоставленных ей настоящим Законом и иными законодательными актами Республики Казахстан.

      5. Товарные биржи и участники биржевой торговли обязаны соответствовать минимальному порогу финансовой устойчивости.

      Сноска. Статья 13 с изменениями, внесенными законами РК от 10.07.2012 № 36-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 02.04.2019 № 241-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 13-1. Государственные закупки через товарную биржу

      Сноска. Статья 13-1 исключена Законом РК от 01.07.2024 № 107-VIII (вводится в действие с 01.01.2025).

Статья 13-2. Права и обязанности товарной биржи

      1. Товарная биржа имеет право:

      1) исключен Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

      2) проводить биржевые торги фьючерсами, опционами;

      3) осуществлять иные права, предусмотренные законодательством Республики Казахстан о товарных биржах.

      2. Товарная биржа обязана:

      1) соблюдать обязательные требования к электронной торговой системе товарных бирж;

      1-1) соблюдать правила биржевой торговли;

      2) иметь собственный интернет-ресурс;

      2-1) размещать актуальный перечень аккредитованных членов товарной биржи на собственном интернет-ресурсе.

      Перечень должен содержать информацию о наименовании, месте нахождения, фамилии, имени и отчестве (если оно указано в документе, удостоверяющем личность) руководителя и сотрудников аккредитованных членов товарной биржи.

      При изменении наименования, места нахождения, а также смене руководителя и (или) изменении состава сотрудников членов товарной биржи товарная биржа обновляет перечень в течение трех рабочих дней с момента поступления в товарную биржу информации от членов товарной биржи;

      3) не разглашать коммерческую тайну;

      3-1) хранить сведения о сделках, заключаемых на товарной бирже, а также результаты биржевых торгов на собственном интернет-ресурсе на протяжении всего периода действия лицензии;

      4) размещать результаты биржевых торгов на собственном интернет-ресурсе не позднее рабочего дня, следующего за торговым днем.

      5) исключен Законом РК от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
      Сноска. Глава 4 дополнена статьей 13-2 в соответствии с Законом РК от 27.10.2015 № 364-V (порядок введения в действие см. ст. 2); с изменениями, внесенными законами РК от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 02.04.2019 № 241-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

Статья 13-3. Товарная биржа, осуществляющая торговлю углеродными единицами

      Сноска. Глава 4 дополнена статьей 13-3 в соответствии с Законом РК от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие с 01.01.2023); исключена Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

Статья 14. Доходы товарной биржи

      1. Доходы товарной биржи формируются за счет вступительных и ежегодных взносов членов товарной биржи, платежей за пользование имуществом биржи, регистрацию и оформление биржевых сделок и за счет других поступлений, не запрещенных законодательством.

      2. Товарная биржа имеет право устанавливать:

      1) размеры и порядок внесения взносов членами товарной биржи;

      2) размер платежей за участие в торгах в соответствии с правилами биржевой торговли;

      2-1) исключен Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

      3) минимальные и максимальные пределы уровней цен на конкретный биржевой товар в рамках одного торгового дня исходя из цен, сложившихся в результате предыдущих торгов, для приостановления торгов в целях предотвращения спекулятивных действий.

      3. Товарной бирже запрещается устанавливать размеры вознаграждения, взимаемого брокерами за посредничество в биржевых сделках.

      4. Размеры платежей, взимаемых с участников биржевой торговли, определяются внутренними документами товарной биржи и должны быть доступны для ознакомления участникам биржевой торговли.

      Сноска. Статья 14 с изменениями, внесенными законами РК от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

Статья 15. Биржевая сделка

      1. Биржевой сделкой признается сделка, предметом которой является имущество, допущенное к обращению на бирже, и которая заключается на бирже участниками биржевой торговли проводимых ею торгов в соответствии с законодательством Республики Казахстан о товарных биржах и правилами биржевой торговли.

      2. Сделки, совершенные на товарной бирже, но не соответствующие требованиям, предусмотренным пунктом 1 настоящей статьи, не являются биржевыми.

      3. Сделки с биржевыми товарами, включенными в перечень биржевых товаров, совершенные в нарушение требований, предусмотренных подпунктами 2) и 3) пункта 5 настоящей статьи, вне товарных бирж, признаются недействительными по иску заинтересованных лиц, антимонопольного органа либо прокурора.

      4. Биржевые сделки не могут совершаться от имени и за счет товарной биржи.

      5. Перечень биржевых товаров содержит:

      1) краткие наименования биржевых товаров, допущенных к биржевой торговле, и их коды в соответствии с Единой товарной номенклатурой внешнеэкономической деятельности Евразийского экономического союза;

      2) по отдельным биржевым товарам – минимальный размер поставочной партии, при равенстве или превышении которого их реализация подлежит осуществлению только на товарной бирже;

      3) по отдельным биржевым товарам – минимальную долю, подлежащую обязательной реализации через товарные биржи, а также категории субъектов, на которых распространяется такая обязанность.

      Порядок включения товаров в перечень биржевых товаров определяется уполномоченным органом.

      Товарным биржам запрещается организация биржевых торгов товарами, не включенными в перечни биржевых товаров и социально значимых биржевых товаров.

      6. Расчеты по заключенным на биржевых торгах сделкам с биржевыми товарами осуществляются в национальной валюте.

      7. Мониторинг торгов биржевыми товарами, подлежащими обязательной реализации через товарные биржи, проводится государственными органами, осуществляющими руководство в соответствующих отраслях (сферах) государственного управления.

      8. Сведения о сделках, заключенных на товарной бирже, являются общедоступными.

      Сноска. Статья 15 с изменениями, внесенными законами РК от 02.04.2019 № 241-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 02.01.2021 № 399-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 15.11.2021 № 72-VII (вводится в действие с 01.01.2022); от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

Статья 15-1. Режим проведения биржевых торгов

      Сноска. Заголовок с изменением, внесенным Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

      1. Биржевые торги проводятся в режиме двойного встречного аукциона.

      2. Исключен Законом РК от 02.04.2019 № 241-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
      3. Исключен Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

      4. Биржевые торги проводятся с учетом:

      1) конфиденциальности информации об участниках биржевой торговли;

      2) запрета на заключение кросс-сделок;

      3) формирования цены на биржевой товар, по которой заключается биржевая сделка, в процессе конкурирования предложений покупателей, продавцов и определения ее как наилучшей цены для покупателя (минимальная цена от продавцов) или как наилучшей цены для продавца (максимальная цена от покупателей);

      4) внесения биржевого обеспечения.

      5. Исключен Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).
      6. Исключен Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).
      7. Исключен Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).
      Сноска. Глава 4 дополнена статьей 15-1 в соответствии с Законом РК от 10.07.2012 № 36-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); в редакции Закона РК от 27.10.2015 № 364-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Законом РК от 02.04.2019 № 241-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

Статья 16. Виды биржевых сделок

      На товарной бирже совершаются:

      1) сделки с взаимной передачей прав и обязанностей в отношении спот-товара, включая сделки, взаимосвязанные с международными деловыми операциями;

      2) фьючерсные сделки;

      3) опционные сделки;

      4) сделки с взаимной передачей прав и обязанностей в отношении складских документов.

Статья 16-1. Фонды товарной биржи и клирингового центра товарной биржи по обеспечению исполнения биржевых сделок

      В целях обеспечения исполнения заключенных на бирже сделок товарная биржа создает резервный фонд, а клиринговый центр товарной биржи создает гарантийный фонд.

      Минимальный размер резервного фонда товарной биржи составляет не менее двадцатитысячекратного размера месячного расчетного показателя, установленного на соответствующий финансовый год законом Республики Казахстан о республиканском бюджете.

      Минимальный размер взноса в гарантийный фонд устанавливается клиринговым центром товарной биржи по согласованию с товарной биржей в зависимости от торговых секций, доступом к которым обладает соответствующий член товарной биржи.

      Товарные биржи, осуществляющие торговлю социально значимыми биржевыми товарами, в течение одного года с даты начала торговли такими товарами обеспечивают увеличение размера резервного фонда не менее чем до стотысячекратного размера месячного расчетного показателя, установленного на соответствующий финансовый год законом Республики Казахстан о республиканском бюджете.

      Правила формирования и использования резервного и гарантийного фондов утверждаются уполномоченным органом.

      Сноска. Глава 4 дополнена статьей 16-1 в соответствии с Законом РК от 10.07.2012 № 36-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); в редакции Закона РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

Статья 17. Клиринговая деятельность по биржевым сделкам

      1. Клиринговую деятельность по биржевым сделкам осуществляет клиринговый центр товарной биржи.

      2. Примечание ИЗПИ!
      Абзац первый пункта 2 вводится в действие с 01.01.2026 Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (текст исключен).

      Клиринговые центры вправе осуществлять клиринговое обслуживание одной или нескольких товарных бирж, электронных торговых площадок, а также внебиржевых сделок.

      Запрещается клиринговое обслуживание товарной биржи несколькими клиринговыми центрами.

      3. Исключен Законом РК от 02.04.2019 № 241-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      4. Деятельность клирингового центра товарной биржи по биржевым сделкам должна осуществляться на территории Республики Казахстан в соответствии с законодательством Республики Казахстан о товарных биржах.

      5. Для осуществления своей деятельности клиринговый центр товарной биржи обязан иметь аппаратно-программный комплекс, обеспечивающий автоматизацию процесса клиринговой деятельности, включая автоматизированный контроль допуска участников биржевой торговли к биржевым торгам в зависимости от суммы внесенного ими биржевого обеспечения, соответствующий требованиям, установленным уполномоченным органом.

      6. В зависимости от биржевых сделок, по которым осуществляется клиринговая деятельность, клиринговые центры товарной биржи выполняют следующие функции:

      1) осуществляют сбор и обработку информации по заключенным биржевым сделкам;

      2) проводят учет и подтверждение условий заключенных биржевых сделок;

      3) осуществляют зачет взаимных требований и обязательств сторон, участвующих в расчетах, осуществляемых в результате совершения биржевых сделок;

      4) принимают и ведут учет биржевого обеспечения участников биржевых торгов;

      5) определяют требования и (или) обязательства сторон по биржевым сделкам, организуют по ним расчеты;

      6) оказывают поддержку в исполнении биржевых сделок.

      7. Порядок осуществления клиринговой деятельности по биржевым сделкам определяется уполномоченным органом.

      7-1. Исключен Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

      7-2. Для клирингового обслуживания биржевых сделок клиринговый центр товарной биржи открывает каждому участнику биржевых торгов торговые счета с раздельными регистрами по учету биржевого обеспечения и денег, внесенных для оплаты товара по биржевой сделке.

      Деньги участников биржевых торгов подлежат хранению на отдельном банковском счете клирингового центра товарной биржи.

      Клиринговый центр товарной биржи ведет раздельный учет денег брокера и его клиентов.

      Клиринговый центр товарной биржи ведет учет заблокированного биржевого обеспечения по каждой совершенной сделке.

      8. Требования настоящей статьи не распространяются на клиринговую деятельность по фьючерсным и опционным сделкам, порядок осуществления которой регулируется законодательством Республики Казахстан о рынке ценных бумаг.

      Сноска. Статья 17 в редакции Закона РК от 27.10.2015 № 364-V (порядок введения в действие см. ст. 2); с изменениями, внесенными законами РК от 02.04.2019 № 241-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 01.07.2024 № 107-VIII (вводится в действие с 01.01.2025); от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

Статья 18. Биржевая цена

      1. Биржевая цена на товар складывается в результате котировки биржевых товаров.

      2. Товарные биржи размещают котировки на биржевые товары на собственном интернет-ресурсе.

      Сноска. Статья 18 с изменениями, внесенными Законом РК от 27.10.2015 № 364-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 18-1. Реестр недобросовестных участников биржевых торгов

      1. Реестр недобросовестных участников биржевых торгов представляет собой перечень:

      1) покупателей, предоставивших недостоверную информацию по предъявляемым требованиям и (или) документам, влияющим на ценовое предложение;

      2) продавцов и покупателей, не исполнивших свои обязательства по подписанию договоров по заключенным биржевым сделкам;

      3) продавцов и покупателей, не исполнивших либо ненадлежащим образом исполнивших свои обязательства по заключенным с ними договорам.

      2. Формирование и ведение реестра недобросовестных участников биржевых торгов осуществляются антимонопольным органом.

      3. Срок нахождения в реестре составляет двадцать четыре месяца со дня принятия антимонопольным органом решения о признании их недобросовестными участниками биржевых торгов.

      Решение о внесении участника в реестр недобросовестных участников биржевых торгов может быть обжаловано им в порядке, установленном законами Республики Казахстан.

      4. Продавцы или покупатели, включенные в реестр недобросовестных участников биржевых торгов, не допускаются к участию в биржевых торгах.

      Сведения, содержащиеся в реестре недобросовестных участников биржевых торгов, исключаются из указанного реестра не позднее одного рабочего дня со дня окончания срока, установленного частью первой пункта 3 настоящей статьи, а также в случае отмены решения антимонопольного органа о признании участника недобросовестным участником биржевых торгов.

      Сноска. Глава 4 дополнена статьей 18-1 в соответствии с Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

Глава 5. Деятельность брокеров, дилеров и маркет-мейкеров. Коммерческая тайна на товарной бирже

      Сноска. Заголовок главы 5 - в редакции Закона РК от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 19. Порядок осуществления деятельности членов товарной биржи

      Сноска. Заголовок статьи 19 с изменением, внесенным Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

      1. Деятельность брокера, дилера, маркет-мейкера на товарной бирже осуществляется на основании аккредитации в товарной бирже.

      Субъект рынка, занимающий доминирующее или монопольное положение на соответствующем товарном рынке, участвует в биржевых торгах в качестве дилера.

      1-1. Товарная биржа принимает решение об аннулировании аккредитации на товарной бирже в случаях:

      1) неосуществления деятельности дилера, маркет-мейкера в течение двенадцати последовательных календарных месяцев со дня аккредитации на товарной бирже;

      2) принятия решения о добровольном прекращении осуществления деятельности брокера, дилера, маркет-мейкера в соответствии с законодательством Республики Казахстан на товарной бирже;

      Примечание ИЗПИ!
      Пункт 1-1 предусмотрено дополнить подпунктом 2-1) в соответствии с Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие с 01.01.2026).
      3) исключен Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

      1-2. Членам товарной биржи запрещается использовать технологии автоматизированной ускоренной обработки и подачи данных и внешние программно-технические системы, скорость обращений от которых к электронной торговой системе товарной биржи составляет два и более обращения в секунду, для выставления заявок и заключения сделок.

      Сделки, заключенные с использованием подобных технологий, признаются ничтожными и подлежат аннулированию товарной биржей.

      Автоматизированные программно-технические средства сбора, подготовки заявок к вводу и направления их в электронную торговую систему товарной биржи, а также получения и обработки информации из торговой системы, работающей в режиме, обеспечивающем контроль со стороны членов товарной биржи за всеми действиями, совершаемыми с ее использованием, в обязательном порядке сертифицируются решением товарной биржи.

      Сделки, заключенные участниками торгов c использованием подобных программно-технических средств, не сертифицированных товарной биржей, признаются ничтожными и подлежат аннулированию товарной биржей.

      Биржевые товары по аннулированным товарной биржей сделкам повторно выставляются на торги в рамках следующей и (или) дополнительной торговой сессии с соблюдением требований настоящего Закона.

      2. Брокер, дилер и маркет-мейкер обязаны соблюдать требования, установленные настоящим Законом, иными законодательными актами Республики Казахстан, нормативными правовыми актами уполномоченного органа, внутренними документами товарной биржи.

      3. Отношения между брокером и его клиентами возникают на основании договора об оказании брокерских услуг, к которому применяются нормы гражданского законодательства Республики Казахстан.

      4. Физическое лицо, которое прямо или косвенно владеет минимальной долей участия в уставном капитале юридического лица, а также осуществляет единоличное управление на основании имеющихся у него гражданско-правовых отношений, не может быть руководителем и (или) учредителем (соучредителем) двух и более брокеров и (или) дилеров.

      5. Взаимодействие товарной биржи и маркет-мейкера осуществляется на основании соглашения, а также внутренних документов товарной биржи.

      Маркет-мейкер участвует в биржевых торгах и осуществляет поддержание цен, спроса, предложения или объема биржевых торгов.

      Маркет-мейкер должен иметь непрерывный опыт участия в биржевых торгах в качестве дилера не менее трех лет.

      Деятельность маркет-мейкера осуществляется только на биржевых торгах срочными контрактами, базовым активом которых являются биржевые товары.

      Условия и ограничения деятельности маркет-мейкеров устанавливаются правилами биржевой торговли.

      Сноска. Статья 19 с изменениями, внесенными законами РК от 16.05.2014 № 203-V (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования); от 02.04.2019 № 241-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования); от 19.05.2025 № 188-VIII (вводится в действие с 01.07.2025).

Статья 19-1. Деятельность саморегулируемой организации и членство (участие) в саморегулируемой организации

      1. Саморегулируемая организация осуществляет свою деятельность в соответствии с настоящим Законом, Законом Республики Казахстан "О саморегулировании", уставом, стандартом и правилами саморегулируемой организации.

      2. Членство (участие) в саморегулируемой организации осуществляется на добровольной основе.

      3. Членами (участниками) саморегулируемой организации являются брокеры, дилеры и маркет-мейкеры. Брокеры, дилеры и маркет-мейкеры могут быть членами (участниками) только одной саморегулируемой организации.

      4. Условия и порядок приема в члены (участники) и прекращения членства (участия) в саморегулируемой организации определяются уставом, стандартом и правилами саморегулируемой организации, а также законами Республики Казахстан.

      Решение об отказе в приеме в члены (участники), исключении из членов (участников) саморегулируемой организации может быть обжаловано в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

      5. Саморегулируемая организация обязана размещать перечень членов (участников) саморегулируемой организации на собственном интернет-ресурсе. Перечень должен содержать информацию о наименовании, фамилии, имени и отчестве (если оно указано в документе, удостоверяющем личность) руководителя и сотрудников членов (участников).

      При смене руководителя и (или) изменении состава сотрудников членов (участников) саморегулируемая организация обновляет перечень в течение трех рабочих дней.

      6. Контроль саморегулируемой организации за деятельностью своих членов (участников) осуществляется в порядке и на основаниях, которые установлены Законом Республики Казахстан "О саморегулировании".

      При этом порядок организации и проведения проверок членов (участников) саморегулируемой организации определяется правилами саморегулируемой организации, согласованными с уполномоченным органом.

      7. Членство (участие) в саморегулируемой организации прекращается по следующим основаниям:

      1) по заявлению брокера, дилера и маркет-мейкера;

      2) в случае неоднократного нарушения членом (участником) настоящего Закона, правил биржевой торговли, устава, стандартов и правил саморегулируемой организации.

      Члены (участники) саморегулируемой организации, членство (участие) которых прекращено по отрицательным мотивам, а также руководители и сотрудники, нарушившие настоящий Закон, не могут принимать участие в биржевой торговле сроком не менее двух лет.

      8. Исключение из реестра саморегулируемых организаций осуществляется в порядке и на основаниях, которые установлены законами Республики Казахстан.

      Сноска. Закон дополнен статьей 19-1 в соответствии с Законом РК от 02.04.2019 № 241-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Законами РК от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

Статья 20. Совершение сделок брокером и дилером

      1. Совершение биржевых сделок осуществляется брокером в соответствии с приказом клиента, дилером – в своих интересах и за свой счет. Виды приказов клиентов, их содержание и оформление устанавливаются внутренними документами товарной биржи.

      2. Исполнение приказа клиента осуществляется брокером с соблюдением условий совершения сделки, указанных в данном приказе. Если при совершении сделки возникнет необходимость изменения условий сделки, брокер обязан согласовать свои действия с клиентом.

      Сноска. Статья 20 в редакции Закона РК от 02.04.2019 № 241-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 21. Взаимодействие брокера и дилера на товарной бирже

      1. Товарная биржа в пределах своих полномочий регламентирует взаимоотношения брокеров и их клиентов, применяет меры к нарушителям биржевой торговли.

      2. Товарная биржа разрабатывает и утверждает для брокеров и дилеров типовые стандарты по предупреждению коррупции.

      Брокеры и дилеры при осуществлении своей деятельности утверждают стандарты по предупреждению коррупции и принимают соответствующие меры, в том числе по минимизации причин и условий, способствующих совершению коррупционных правонарушений.

      3. При взаимодействии с клиентами и (или) их представителями, и (или) третьими лицами, аффилированными с клиентами, брокеру запрещается:

      1) оказывать прямое или косвенное давление на клиентов в целях изменения их рыночного поведения при совершении биржевой сделки;

      2) с целью намеренного завышения (занижения) ценовых заявок на биржевых торгах заключать договоры (подавать, отзывать заявки), не предполагающие их исполнение;

      3) заключать соглашения (вступать в переговоры) между двумя и более клиентами по вопросам установления либо поддержания цен, влияющих на ценообразование реализуемых биржевых товаров;

      4) оказывать предпочтение какому-либо выборному клиенту, влекущее причинение другому клиенту имущественного и иного вреда;

      5) использовать аффилированность с другими брокерами и (или) дилерами для участия в биржевых торгах, которые направлены на снижение конкурентности биржевых торгов.

      Сноска. Статья 21 - в редакции Закона РК от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 21-1. Деятельность маркет-мейкеров

      Сноска. Глава 5 дополнена статьей 21-1 в соответствии с Законом РК от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); исключена Законом РК от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

Статья 22. Требования к внутренним документам брокеров и дилеров и ведению учета совершаемых биржевых сделок

      1. Внутренние документы товарной биржи для брокеров и дилеров должны содержать условия обеспечения сохранности сведений, составляющих коммерческую тайну на товарной бирже, не допускающие их использования в интересах участников биржевой торговли, их представителей или третьих лиц.

      2. Брокеры обязаны вести учет совершаемых биржевых сделок отдельно по каждому клиенту и хранить сведения об этих сделках в течение пяти лет со дня совершения сделки.

      Сноска. Статья 22 с изменением, внесенным Законом РК от 02.04.2019 № 241-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 23. Коммерческая тайна на товарной бирже

      1. Коммерческая тайна включает:

      1) сведения о зарегистрированных участниках биржевой торговли;

      2) сведения о сделках, заключаемых на товарной бирже.

      2. Маркет-мейкеры, брокеры, дилеры и работники товарной биржи обязаны не допускать действий (бездействия), которые могут повлечь нарушение естественного ценообразования и дестабилизацию товарного рынка.

      3. Лицом, располагающим информацией, составляющей коммерческую тайну, является лицо, которое в силу своего служебного положения имеет возможность доступа к указанной информации.

      Сноска. Статья 23 с изменениями, внесенными законами РК от 30.12.2021 № 96-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

Статья 24. Представление сведений о деятельности товарных бирж, составляющих коммерческую тайну

      1. Сведения, составляющие коммерческую тайну на товарной бирже, не подлежат разглашению, за исключением случаев, установленных пунктами 2 и 3 настоящей статьи.

      2. Сведения, составляющие коммерческую тайну, могут быть представлены участнику биржевой торговли в отношении его прав либо его представителю на основании доверенности, оформленной в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

      3. Сведения, составляющие коммерческую тайну на товарной бирже, должны быть представлены:

      1) органам дознания и предварительного следствия: по находящимся в их производстве уголовным делам с санкции прокурора;

      1-1) органам национальной безопасности и Службе государственной охраны Республики Казахстан с санкции прокурора по их требованию о предоставлении информации, необходимой для предупреждения, вскрытия и пресечения разведывательных и (или) подрывных акций;

      2) судам: по находящимся в их производстве делам на основании определения, постановления;

      3) прокурору: на основании постановления о производстве проверки в пределах его компетенции по находящемуся у него на рассмотрении материалу;

      4) государственным и частным судебным исполнителям: по находящимся в их производстве делам исполнительного производства на основании постановления судебного исполнителя, заверенного печатью органа юстиции или печатью частного судебного исполнителя и санкционированного прокурором;

      5) уполномоченному органу: по запросу в рамках его компетенции;

      5-1) органам государственных доходов в соответствии с налоговым законодательством Республики Казахстан;

      6) уполномоченному органу по финансовому мониторингу: в целях и порядке, предусмотренных Законом Республики Казахстан "О противодействии легализации (отмыванию) доходов, полученных преступным путем, и финансированию терроризма";

      7) антимонопольному органу: в целях и порядке, предусмотренных Предпринимательским кодексом Республики Казахстан, а также по запросу в рамках его компетенции, предусмотренной настоящим Законом.

      Сноска. Статья 24 с изменениями, внесенными законами РК от 28.08.2009 N 192-IV (вводится в действие с 08.03.2010); от 21.06.2012 № 19-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 15.01.2014 № 164-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 10.06.2014 № 206-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 29.09.2014 № 239-V(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 18.11.2015 № 412-V (вводится в действие с 01.01.2021); от 28.12.2016 № 36-VІ (вводится в действие по истечении двух месяцев после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 21.01.2019 № 217-VI (вводится в действие по истечении трех месяцев со дня его первого официального опубликования); от 02.01.2021 № 399-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 6. ГОСУДАРСТВЕННЫЙ КОНТРОЛЬ В СФЕРЕ ТОВАРНЫХ БИРЖ

Статья 25. Государственный контроль за соблюдением законодательства Республики Казахстан о товарных биржах

      1. Государственный контроль за соблюдением законодательства Республики Казахстан о товарных биржах осуществляется в форме проверки на соответствие квалификационным требованиям по выданным лицензиям, внеплановой проверки, профилактического контроля с посещением субъекта (объекта) контроля, а также профилактического контроля без посещения субъекта (объекта) контроля.

      1-1. Государственный контроль за соблюдением товарными биржами, брокерами, клиринговыми центрами товарных бирж законодательства Республики Казахстан о противодействии легализации (отмыванию) доходов, полученных преступным путем, и финансированию терроризма осуществляется в форме внеплановой проверки, профилактического контроля с посещением субъекта (объекта) контроля, а также профилактического контроля без посещения субъекта (объекта) контроля.

      2. Государственный контроль за деятельностью саморегулируемых организаций осуществляется в форме внеплановой проверки и профилактического контроля с посещением субъекта (объекта) контроля в соответствии с Предпринимательским кодексом Республики Казахстан либо профилактического контроля без посещения субъекта (объекта) контроля в соответствии с Предпринимательским кодексом Республики Казахстан и настоящим Законом.

      3. Внеплановая проверка и профилактический контроль с посещением субъекта (объекта) контроля осуществляются в соответствии с Предпринимательским кодексом Республики Казахстан.

      4. Профилактический контроль без посещения субъекта (объекта) контроля осуществляется в соответствии с Предпринимательским кодексом Республики Казахстан и настоящим Законом.

      Сноска. Статья 25 в редакции Закона РК от 02.04.2019 № 241-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными законами РК от 06.04.2024 № 71-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2024 № 149-VIII (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

Статья 26. Порядок проведения проверок деятельности товарных бирж

      Сноска. Статья 26 исключена Законом РК от 17.07.2009 N 188-IV (порядок введения в действие см. ст.2).

Статья 27. Порядок проведения профилактического контроля без посещения субъекта (объекта) контроля

      1. Профилактический контроль без посещения субъекта (объекта) контроля осуществляется антимонопольным органом путем сопоставления сведений, полученных из различных источников информации, по их деятельности.

      2. Целями профилактического контроля без посещения субъекта (объекта) контроля являются своевременное пресечение и недопущение нарушений, предоставление субъектам контроля права самостоятельного устранения нарушений, выявленных по результатам профилактического контроля без посещения субъекта (объекта) контроля, и снижение административной нагрузки на них.

      3. Профилактический контроль без посещения субъекта (объекта) контроля проводится путем анализа отчета, представляемого субъектами контроля, а также других сведений о деятельности субъекта контроля.

      4. В случае выявления нарушений по результатам профилактического контроля без посещения субъекта (объекта) контроля в действиях (бездействии) субъекта контроля в сфере товарных бирж органом контроля оформляется и направляется рекомендация в срок не позднее десяти рабочих дней со дня выявления нарушений.

      5. Рекомендация, направленная одним из нижеперечисленных способов, считается врученной в следующих случаях:

      1) нарочно – с даты отметки в рекомендации о получении;

      2) почтой – заказным письмом;

      3) электронным способом – с даты отправки на электронный адрес субъекта контроля, указанный в письме при запросе антимонопольного органа.

      6. Рекомендация об устранении нарушений, выявленных по результатам профилактического контроля без посещения субъекта (объекта) контроля, должна быть исполнена в течение десяти рабочих дней со дня, следующего за днем ее вручения.

      7. Субъект контроля в случае несогласия с нарушениями, указанными в рекомендации, вправе направить в антимонопольный орган, направивший рекомендацию, возражение в течение пяти рабочих дней со дня, следующего за днем вручения рекомендации.

      8. Неисполнение в установленный срок рекомендации об устранении нарушений, выявленных по результатам профилактического контроля без посещения субъекта (объекта) контроля, влечет назначение профилактического контроля с посещением субъекта (объекта) контроля путем включения в полугодовой список проведения профилактического контроля с посещением субъекта (объекта) контроля.

      9. Профилактический контроль без посещения субъекта (объекта) контроля проводится не чаще одного раза в квартал.

      Сноска. Статья 27 в редакции Закона РК от 02.04.2019 № 241-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Законом РК от 02.01.2021 № 399-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 28. Предписания антимонопольного органа

      Предписания антимонопольного органа исполняются товарными биржами в срок, предусмотренный предписаниями, но не менее пятнадцати и не позднее тридцати календарных дней со дня их получения.

      Сноска. Статья 28 – в редакции Закона РК от 02.01.2021 № 399-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменением, внесенным Законом РК от 06.04.2024 № 71-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 7. ЗАКЛЮЧИТЕЛЬНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 29. Ответственность за нарушение законодательства Республики Казахстан о товарных биржах

      Нарушение законодательства Республики Казахстан о товарных биржах влечет ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.

Статья 30. Переходные положения

      1. Товарные биржи, созданные до введения в действие настоящего Закона, обязаны в срок до 1 января 2010 года привести свою деятельность в соответствие с настоящим Законом.

      2. Невыполнение требования пункта 1 настоящей статьи является основанием для предъявления в суд уполномоченным органом требования о ликвидации юридического лица.

Статья 31. Порядок введения в действие настоящего Закона

      1. Настоящий Закон вводится в действие по истечении шести месяцев после его первого официального опубликования.

      2. Признать утратившим силу Закон Республики Казахстан от 7 апреля 1995 года "О товарных биржах" (Ведомости Верховного Совета Республики Казахстан, 1995 г., № 3-4, ст. 26; Ведомости Парламента Республики Казахстан, 1997 г., № 11, ст. 143; 2003 г., № 15, ст. 139; 2004 г., № 23, ст. 142).

     
      Президент
Республики Казахстан
Н. Назарбаев

Тауар биржалары туралы

Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 4 мамырдағы N 155-IV Заңы.

      Қолданушылар назарына!
      Қолданушыларға ыңғайлы болуы үшін ЗҚАИ мазмұнды жасады.

МАЗМҰНЫ

      ЗҚАИ-ның ескертпесі!
      Осы Заңның қолданысқа енгізілу тәртібін 31-баптың 1-тармағынан қараңыз.
      Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "биржалық саудаға", "биржалық сауда-саттықты", "биржалық сауда", "биржалық сауданың белгіленген ережелері", "биржалық сауда-саттыққа", "Биржалық сауда", "биржалық сауда-саттықта", "биржалық сауда-саттық", "биржалық саудамен", "биржалық сауда-саттықтың", "биржалық сауданың ережелеріне", "Биржалық саудаға", "Биржалық сауда-саттықта", "Биржалық сауда-саттықтарды", "биржалық сауданы" деген сөздер тиісінше "биржа саудасына", "биржадағы сауда-саттықты", "биржа саудасы", "биржа саудасының белгіленген қағидалары", "биржадағы сауда-саттыққа", "Биржа саудасы", "биржадағы сауда-саттықта", "биржадағы сауда-саттық", "биржа саудасымен", "биржадағы сауда-саттықтың", "биржа саудасы қағидаларына", "Биржа саудасына", "Биржадағы сауда-саттықта", "Биржадағы сауда-саттықты", "биржа саудасын" деген сөздермен ауыстырылды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
      Ескерту. Кіріспе алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

1-тарау. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар

      Осы Заңда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:

      1) алып тасталды - ҚР 02.04.2019 № 241-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      1-1) биржадағы сауда-саттық – тауар биржасының биржалық мәмілелер жасасу процесін автоматтандыруды қамтамасыз ететін электрондық сауда жүйесіне берілген электрондық өтінімдер негізінде биржалық тауарлар бойынша мәмілелер жасауға бағытталған, биржа саудасы қағидалары шеңберінде жүргізілетін процесс;

      1-2) биржалық брокер (бұдан әрi – брокер) – тауар биржасында өз қызметiн жүзеге асыратын және клиенттiң тапсырмасы бойынша, соның есебiнен және мүддесi үшiн биржалық тауармен мәмiлелер жасайтын заңды тұлға;

      2) биржалық дилер (бұдан әрi – дилер) – тауар биржасында өз қызметiн жүзеге асыратын және өзінің мүддесі үшін және өзінің есебiнен биржалық тауармен мәмiлелер жасайтын кәсіпкерлік субъектісі;

      2-1) биржалық қамтылым – биржа саудасына қатысушылар жасалатын биржалық мәмілелер бойынша өз міндеттемелерінің орындалуын қамтамасыз ету ретінде тауар биржасының клирингтік орталығына биржадағы сауда-саттыққа қатысу үшін қайтарымды негізде енгізетін ақшалай қамтылым;

      3) алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
      4) алып тасталды – ҚР 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
      5) алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
      6) алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

      7) биржалық тауар – биржалық тауарлар тізбесіне және (немесе) әлеуметтік маңызы бар биржалық тауарлар тізбесіне енгізілген стандартталған біртекті тауар, оның бірліктері барлық жағынан бір-біріне сәйкес келеді, олардың ұқсас сипаттамалары болады және ұқсас құрамдастардан тұрады, бұл оларға түрлі өндірушілерден шыққан партиялардың бірін-бірі толық алмастыру қасиеті бар сол бір функцияларды орындауына мүмкіндік береді;

      8) биржалық тауарларға баға белгілеу - тауар биржасында белгілі бір уақыт кезінде биржалық тауарлар бойынша жарияланған сұраныстың және (немесе) ұсыныстың бағасы;

      8-1) биржа саудасы – тауар биржасында электрондық нысанда биржадағы сауда-саттықты өткізу, мәмілелерді тіркеу және ресімдеу арқылы жүзеге асырылатын биржалық тауарлар мен мерзімді келісімшарттарды өткізу (сатып алу) жөніндегі кәсіпкерлік қызмет;

      8-2) биржа саудасына қатысушылар – тауар биржасында биржа саудасының белгіленген қағидалары бойынша өзара іс-қимыл жасайтын клиенттер, брокерлер, дилерлер және маркет-мейкерлер;

      9) бұйрық – клиент тауар биржасында нақты биржалық тауарларға қатысты белгілі бір әрекетті жүзеге асыруды көрсете отырып, брокерге ұсынатын құжат;

      9-1) кепілдік беру қоры – биржада жасалған мәмілелердің орындалуын қамтамасыз ету мақсатында биржа мүшелерінің жарналары есебінен тауар биржасының клирингтік орталығы қалыптастыратын ақша қоры;

      9-2) алып тасталды - ҚР 02.04.2019 № 241-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      10) клиент – осы Заңда белгіленген тәртіппен биржалық тауармен мәмілелер жасау үшін брокердің көрсететін қызметтерін пайдаланатын жеке тұлға, оның ішінде дара кәсіпкер ретінде тіркелген жеке тұлға немесе заңды тұлға;

      11) алып тасталды - ҚР 27.10.2015 № 364-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      11-1) кросс-мәміле – брокер екі әртүрлі клиенттің тапсырмасы бойынша әрекет ете отырып, сатушы тарапынан да, сатып алушы тарапынан да әрекет ететін биржалық мәміле;

      11-2) қосарланған қарсы аукцион режимі – сатушылар мен сатып алушылар бәсекелестігі нәтижесінде биржалық мәмілелер анонимді түрде жасалатын, ал биржалық тауарға баға сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңдігі деңгейінде белгіленетін сауда режимі;

      11-3) маркет-мейкер – баға белгілеулерді қою және мерзімді келісімшарттарды сатып алу және сату жөніндегі міндеттемелерді қабылдау арқылы биржалық нарықтың өтімділігін қалыптастыратын және қолдайтын заңды тұлға;

      12) мерзімді келісімшарт – орындау мерзімі кейінге қалдырылған базалық активті шартсыз немесе шартты сатып алу-сатуға арналған келісімшарт, оған фьючерс, опцион жатады;

      13) алып тасталды - ҚР 2012.07.10 № 36-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

      14) опциондық мәміле – объектісі опцион болып табылатын биржалық мәміле;

      14-1) өзін-өзі реттейтін ұйым – тауар биржаларының, брокерлердің немесе дилерлердің ерікті қатысуына негізделген және тауар биржалары саласындағы өзін-өзі реттейтін ұйымдардың тізіліміне енгізілген, қауымдастық (одақ) нысанындағы коммерциялық емес ұйым;

      14-2) резервтік қор – биржада жасалған мәмілелердің орындалуын қамтамасыз ету мақсатында тауар биржасы өз қаражаты есебінен қалыптастыратын ақша қоры;

      14-3) сауда лоты – биржалық тауарды сатуға (сатып алуға) арналған өтінімде көрсетілген биржалық тауардың саны оған еселенуге тиіс биржалық тауар саны;

      15) сауда қызметін реттеу саласындағы уәкілетті орган (бұдан әрі - уәкілетті орган) - сауда қызметі саласындағы мемлекеттік реттеуді және салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;

      16) спот-тауар - шұғыл берілетін немесе алдағы уақытта берілетін, қоймада тұрған тауар;

      16-1) алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
      16-2) алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
      16-3) алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

      17) тауар биржасының мүшелері – осы Заңда айқындалған тәртіппен тауар биржасы аккредиттеген брокерлер, сондай-ақ дилерлер және маркет-мейкерлер;

      18) алып тасталды – ҚР 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

      19) тауар биржасының ішкі құжаттары - тауар биржасында биржа саудасына қатысушылар қызметінің шарттары мен тәртібін, тауар биржасының, оның органдарының, құрылымдық бөлімшелерінің жұмысын, қызмет көрсетулер, оларға ақы төлеудің тәртібі мен мөлшерін реттейтін құжаттар;

      19-1) тауар биржасының электрондық сауда жүйесi – биржадағы сауда-саттықты өткізуге қажетті және биржалық мәмілелер жасасу, сондай-ақ ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу және ашу процесін автоматтандыруды қамтамасыз ететін, тауар биржасының есептеу құралдары, бағдарламалық қамтылымы, дерекқорлары, телекоммуникациялық құралдары және басқа да жабдықтары кешені;

      20) фьючерстiк мәмiле – объектісі фьючерс болып табылатын биржалық мәмiле;

      21) алып тасталды - ҚР 27.10.2015 № 364-V Заңымен (01.01.2017 бастап қолданысқа енгізіледі).

      Ескерту. 1-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 10.07.2012 № 36-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 06.03.2013 № 81-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 16.05.2014 № 203-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.10.2015 № 364-V (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 02.04.2019 № 241-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

2-бап. Қазақстан Республикасының тауар биржалары туралы заңнамасы

      1. Қазақстан Республикасының тауар биржалары туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді және Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінен, осы Заңнан және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады.

      2. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңда көзделгеннен өзгеше ережелер белгіленсе, онда халықаралық шарттың ережелері қолданылады.

2-1-бап. Тауар биржаларының қызметі саласындағы реттеудің негізгі мақсаттары мен қағидаттары

      1. Тауар биржаларының қызметі саласындағы реттеудің негізгі мақсаттары мыналар болып табылады:

      1) тауар биржаларының ашық және тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету;

      2) биржа саудасына қатысушылардың құқықтарын қорғау және адал бәсекелестік;

      3) тауар биржасында жасалған мәмілелердің орындалуын қамтамасыз ету.

      2. Тауар биржаларының қызметі саласындағы реттеудің негізгі қағидаттары мыналар болып табылады:

      1) биржа саудасын жүзеге асыру заңдылығы;

      2) биржа саудасына қатысушылардың тең мүмкіндіктерін және жауапкершілігін қамтамасыз ету;

      3) ақпараттың ашықтығы және қолжетімділігі.

      Ескерту. 1-тарау 2-1-баппен толықтырылды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

2-тарау. ТАУАР БИРЖАЛАРЫНЫҢ ҚЫЗМЕТІН МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ

3-бап. Қазақстан Республикасы Үкіметінің тауар биржаларының қызметі саласындағы құзыреті

      Қазақстан Республикасының Үкіметі тауар биржаларының қызметі саласында:

      1) тауар биржаларының қызметі саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарын әзірлейді;

      2) әлеуметтік маңызы бар биржалық тауарлар тізбесіне енгізілген биржалық тауарлармен сауданы жүзеге асыратын тауар биржаларын конкурстық негізде айқындайды және оларға қойылатын өлшемшарттарды белгілейді;

      3) өзіне Қазақстан Республикасының Конституциясында, Қазақстан Республикасының заңдарында және Қазақстан Республикасы Президентінің актілерінде жүктелген өзге де функцияларды орындайды.

      Ескерту. 3-бап жаңа редакцияда – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

4-бап. Уәкілетті органның құзыреті

      Уәкілетті орган:

      1) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      1-1) тауар биржаларының қызметі саласындағы мемлекеттік саясатты қалыптастырады және іске асырады;

      2) тауар биржаларының, тауар биржалары клирингтік орталықтарының, брокерлердің, дилерлердің қызметін реттеу саласындағы нормативтік құқықтық актілерді әзірлейді, бекітеді;

      2-1) мүдделі мемлекеттік органдармен келісу бойынша биржа саудасы қағидаларын әзірлейді және бекітеді;

      2-2) биржалық тауарлар тізбесін әзірлейді және бекітеді, мүдделі мемлекеттік органдармен келісу бойынша оған өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізеді;

      2-3) әлеуметтік маңызы бар биржалық тауарлар тізбесін әзірлейді және бекітеді, мүдделі мемлекеттік органдармен келісу бойынша оған өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізеді;

      3) алынып тасталды - ҚР 13.01.2014 № 159-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      3-1) алып тасталды - ҚР 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

      3-2) тауар биржаларының электрондық сауда жүйесіне қойылатын міндетті талаптарды әзірлейді және бекітеді;

      3-3) алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
      3-4) алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      3-5) тауар биржаларының, брокерлердің және тауар биржалары клирингтік орталықтарының қызметіне қойылатын біліктілік талаптарын және оларға сәйкестікті растайтын құжаттардың тізбесін әзірлейді және бекітеді;

      3-6) тауар биржасы клирингтік орталығының аппараттық-бағдарламалық кешеніне қойылатын талаптарды әзірлейді және бекітеді;

      3-7) тауар биржаларының қызметіне талдау және мониторинг жүргізеді;

      4) алып тасталды - ҚР 13.01.2014 № 159-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      4-1) алып тасталды – ҚР 02.01.2021 № 399-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
      5) алып тасталды – ҚР 02.01.2021 № 399-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

      5-1) өзін-өзі реттейтін ұйымдардың қағидалары мен стандарттарын келіседі;

      6) коммерциялық немесе Қазақстан Республикасының заңымен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәліметтерді қоспағанда, тауар биржаларының қызметі және биржа саудасы мәселелері жөніндегі ақпаратты жариялайды;

      6-1) алып тасталды ҚР 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

      7) тауар биржалары саласында халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асырады;

      7-1) тауар биржасында халықаралық биржа сауда-саттығын дамыту үшін жағдайлар жасайды;

      8) алынып тасталды - ҚР 2009.07.17 № 188-IV Заңымен.

      9) алынып тасталды - ҚР 13.01.2014 № 159-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      10) алып тасталды – ҚР 02.01.2021 № 399-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
      10-1) алып тасталды – ҚР 02.01.2021 № 399-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

      10-2) өзiн-өзi реттейтiн ұйымдардың тiзiлiмiн жүргiзедi;

      10-3) алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
      10-4) алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

      10-5) маркет-мейкерлердің тізілімін жүргізеді, сондай-ақ оларды өзінің интернет-ресурсында орналастырады;

      10-6) тауар биржасының мүшелері үшін кіру жарналарының, биржадағы сауда-саттыққа қатысқаны үшін төлемдердің және брокерлер комиссияларының ең жоғары мөлшерін белгілейді;

      11) осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

      Ескерту. 4-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.07.17 № 188-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2010.03.19 № 258-IV, 2011.01.06 № 378-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.07.05 № 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.07.10 № 36-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 13.01.2014 № 159-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 16.05.2014 № 203-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 № 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 27.10.2015 № 364-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.04.2019 № 241-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2021 № 399-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2024 № 149-VIII (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңдарымен.

4-1-бап. Ақпарат алу жөніндегі өкілеттіктер

      Ескерту. 4-1-бап алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

4-2-бап. Биржалық тауарлар тізбесіне кірген тауарларды өткізу

      Ескерту. 2-тарау 4-2-баппен толықтырылды - ҚР 2012.07.10 № 36-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

4-3-бап. Монополияға қарсы органның тауар биржалары саласындағы құзыреті

      Монополияға қарсы орган:

      1) тауар биржаларының қызметін реттеу саласындағы нормативтік құқықтық актілерді келіседі;

      2) Қазақстан Республикасының тауар биржалары туралы заңнамасының сақталуына мемлекеттік бақылауды жүзеге асырады;

      3) тауар биржасының монополияға қарсы органға есептер ұсыну қағидаларын бекітеді;

      4) тауар биржаларының қызметіне талдау мен мониторинг жүргізеді;

      5) коммерциялық немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәліметтерді қоспағанда, тауар биржаларының қызметі және биржа саудасы мәселелері бойынша ақпаратты жариялайды;

      6) Қазақстан Республикасының рұқсаттар және хабарламалар туралы заңнамасында белгіленген тәртіппен тауар биржалары саласындағы қызметті лицензиялауды жүзеге асырады;

      7) тауар биржаларының Қазақстан Республикасының қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл туралы заңнамасын сақтауына мемлекеттік бақылауды жүзеге асырады;

      8) осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

      Ескерту. Заң 4-3-баппен толықтырылды – ҚР 02.01.2021 № 399-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
      ЗҚАИ-ның ескертпесі!
      5-бап жаңа редакцияда көзделген – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (01.01.2026 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

5-бап. Тауар биржалары саласындағы қызметті лицензиялау

      Тауар биржалары саласындағы қызметті лицензиялау Қазақстан Республикасының рұқсаттар және хабарламалар туралы заңнамасында белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.

      Ескерту. 5-бап жаңа редакцияда - ҚР 16.05.2014 № 203-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі).

3-тарау. Тауар биржасы және оның міндеттері

      Ескерту. 3-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

6-бап. Тауар биржасы

      1. Акционерлік қоғамның ұйымдық-құқықтық нысанында құрылған, сауда-саттықтарды ұйымдық және техникалық қамтамасыз етуді тауар биржасының электрондық сауда жүйесін пайдалана отырып тікелей жүргізу жолымен жүзеге асыратын заңды тұлға тауар биржасы болып табылады.

      Әлеуметтік маңызы бар биржалық тауарлармен биржадағы сауда-саттықты Қазақстан Республикасының Үкіметі конкурс негізінде айқындаған тауар биржалары жүзеге асырады.

      Тауар биржасы сауда-саттық жүргізуді биржа саудасының белгіленген қағидалары бойынша қамтамасыз етеді.

      2. Тауар биржасының атауында "тауар биржасы" деген сөздер болуға тиіс.

      3. Күші жойылды - ҚР 27.10.2015 № 364-V Заңымен (01.01.2018 бастап қолданысқа енгізіледі).

      4. Тауар биржасы жарғылық капиталының ең төмен мөлшері кемінде екі миллиард теңгені құрайды.

      Бұл ретте кемінде бір миллиард теңге ақшалай енгізіледі.

      Ескерту. 6-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 27.10.2015 № 364-V (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан енгізіледі); 02.01.2021 № 399-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2024 № 149-VIII (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңдарымен.

6-1-бап. Тауар биржасының міндеттері

      Мыналар тауар биржасының негізгі міндеттері болып табылады:

      1) белгіленген қағидалар бойынша биржалық мәмілелер жасаудың барынша ашық жүйесі бар сауда тетігін құру;

      2) тауарлардың ұйымдасқан нарығын дамыту;

      3) тауар нарықтарында бәсекелестікті дамытуда жәрдемдесу;

      4) биржалық тауарларға баға белгілеудің ашықтығы мен түсініктілігін қамтамасыз етуде жәрдемдесу.

      Ескерту. 6-1-баппен толықтырылды – ҚР 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

7-бап. Тауар биржасының жарғысы

      1. Тауар биржасының жарғысы Қазақстан Республикасының акционерлік қоғамдар туралы заңнамасында көзделген тәртіппен бекітіледі.

      2. Тауар биржасының жарғысында Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мәліметтерден басқа тауар биржасын мамандандыруға нұсқау болуға тиіс.

8-бап. Тауар биржасындағы дауларды шешу

      1. Биржалық мәмілелер жасасумен байланысты дауларды шешу үшін тауар биржасы Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясында мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік отыз күн ішінде тұрақты жұмыс істейтін биржалық төрелік құрады.

      2. Биржалық төреліктің қызметі Қазақстан Республикасының төрелік туралы заңнамасында реттеледі.

      Ескерту. 8-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 08.04.2016 № 489-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.04.2019 № 241-VI (01.07.2019 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

9-бап. Тауар биржаларының сыныптамасы

      Мамандануы бойынша тауар биржалары:

      1) биржадағы сауда-саттыққа әртүрлі тауарларды қабылдайтын әмбебап;

      2) тауардың белгілі бір түрінің айналымына қызмет көрсететін мамандандырылған болуы мүмкін.

10-бап. Биржа саудасы қағидалары

      1. Биржа саудасы қағидалары биржалық тауарлармен биржалық мәмілелер жасау кезінде биржа саудасына қатысушылар қызметінің тәртібін айқындайды.

      2. Биржа саудасы қағидалары мыналарды қамтиды:

      1) брокерлерді, дилерлерді және маркет-мейкерлерді аккредиттеу, оларды аккредиттеуді тоқтата тұру және тоқтату шарттары мен тәртібі;

      2) алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

      3) маркет-мейкерлер қызметінің шарттары;

      4) биржадағы сауда-саттыққа қатысу процесінде автоматтандырылған алгоритмдерді қолдану шарттары мен тәртібі;

      5) клиенттерді биржадағы сауда-саттыққа қатысушылар ретінде тіркеу шарттары мен тәртібі;

      6) биржадағы сауда-саттықты өткізу тәртібі;

      7) биржадағы сауда-саттықты мерзімді келісімшарттармен өткізу тәртібі;

      8) әлеуметтік маңызы бар биржалық тауарлар тізбесіне енгізілген тауарлар бойынша биржадағы сауда-саттықты өткізу шарттары (биржа саудасына қатысушыларға қойылатын талаптар, бір сауда сессиясындағы сауда лотының ең жоғары және ең төмен мөлшері, баға өтінімдерінің ауқымы, өткізілетін тауардың көлемі, биржалық тауарға ақы төлеу және оны беру (тиеп-жөнелту) фактілерін растайтын құжаттардың болуы және өзге де шарттар);

      9) алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

      10) биржалық қамтылым мөлшерін айқындау тәртібі;

      11) биржадағы сауда-саттықта биржалық тауарлармен жасалған мәмілелер бойынша есеп айырысуларды жүзеге асыру тәртібі;

      12) өзін-өзі реттейтін ұйымдармен өзара іс-қимыл тәртібі;

      13) тауар биржасы мүшелерінің биржалық мәміленің заңдылығын қамтамасыз ету тәртібі;

      14) тауар биржасындағы биржадағы сауда-саттықты тоқтата тұру және қайта бастау шарттары мен тәртібі;

      15) биржалық төрелік қызметін қалыптастыру мен ұйымдастыру тәртібі, сондай-ақ биржалық тауарлармен биржалық мәмілелер жасауға байланысты дауларды шешу тетіктері;

      16) биржа саудасы бойынша құжаттарды қабылдау (бекіту) тәртібі;

      17) биржалық және биржадан тыс мәмілелерді есепке алу және тіркеу тәртібі;

      18) биржалық алым мөлшерін қалыптастыру және өтінімдерді қамтамасыз ету тәртібі;

      19) тауар биржасының уәкілетті органға есептер беру тәртібі;

      20) алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

      21) өткізілетін биржадағы сауда-саттық туралы ақпаратты тауар биржасының интернет-ресурсында орналастыру тәртібі;

      22) биржа саудасына қатысушыларды санаттау арқылы олардың қаржылық орнықтылығын айқындау шарттары;

      23) алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

      3. Тауар биржасы биржа саудасы қағидаларында реттелмеген және қосымша регламенттеуді талап ететін биржалық тауарлармен сауда-саттықты ұйымдастыруға және өткізуге байланысты ұйымдық-техникалық мәселелер бойынша тауар биржасының тиісті ішкі құжаттарын бекітуге құқылы.

      Ескерту. 10-бап жаңа редакцияда – ҚР 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 01.07.2024 № 107-VIII (01.01.2025 бастап қолданысқа енгізіледі); 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

11-бап. Тауар биржасының мүшелері

      1. Алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
      2. Алып тасталды – ҚР 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      3. Тауар биржасының дауыс беретін акцияларының он және одан көп пайызын тікелей немесе жанама иеленетін тұлғалар осындай тауар биржасының мүшелері бола алмайды.

      Ескерту. 11-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.07.10 № 36-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

12-бап. Тауар биржасының қызметкерлері

      1. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес тауар биржасымен еңбек қатынастарында тұрған және жұмысты еңбек шарты бойынша тікелей орындайтын жеке тұлғалар тауар биржасының жұмыскерлері болып табылады. Тауар биржасы жұмыскерінің бір мезгілде тауар биржасының мүшелерімен, өзге тауар биржаларымен және өзге тауар биржаларының мүшелерімен еңбек қатынастарында тұруына тыйым салынады.

      2. Тауар биржасының қызметкерлеріне биржалық мәмілелерге қатысуға, сондай-ақ коммерциялық ақпаратты өз мүдделерінде пайдалануға тыйым салынады.

      Ескерту. 12-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.07.10 № 36-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

4-тарау. ТАУАР БИРЖАСЫНЫҢ ҚЫЗМЕТІ

13-бап. Тауар биржасының қызметі

      1. Тауар биржасының негізгі қызметінің түрі биржадағы сауда-саттықты ұйымдастыру және жүргізу болып табылады.

      2. Тауар биржасы мынадай функцияларды:

      1) сауда-саттықты ұйымдастыруды және жүргізуді;

      2) тауар биржасында жасалатын мәмілелерді, оның ішінде спот-тауарлармен жасалатын мәмілелерді тіркеуді және ресімдеуді;

      2-1) бағамен айла-шарғы жасау фактілерін анықтауды;

      2-2) биржалық баға белгілеуді қалыптастыруды;

      2-3) тауар биржасының мүшелеріне аккредиттеу жүргізуді;

      2-4) тауар биржасының аккредиттелген мүшелерінің биржа саудасы қағидаларында белгіленген талаптарға сәйкестігін, олардың көрсетілген қағидалардың талаптарын сақтауын бақылауды;

      2-5) клиенттерді биржадағы сауда-саттыққа қатысушылар ретінде тіркеуді;

      3) биржалық мәмілелер бойынша есеп айырысуларды ұйымдастыруды және жүзеге асыруды;

      4) тауар биржасында жүргізілген сауда-саттық нәтижесінде тауарға биржалық бағаны тіркеуді;

      5) алып тасталды – ҚР 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

      6) биржадағы сауда-саттық арқылы сатылатын биржалық тауардың сапасына биржа саудасына қатысушының талабы бойынша сараптама ұйымдастыруды;

      7) биржа саудасымен байланысты ұйымдастырушылық, консультациялық, ақпараттық, әдістемелік қызметтер көрсетуді;

      8) биржалық тауарлар нарығына талдамалық зерттеулер жүргізуді;

      9) биржалық қызмет туралы ақпаратқа жататын баспа өнімін шығаруды;

      10) биржа саудасына қатысушыларды оқыту және олардың біліктілігін арттыру жөнінде оқу курстарын ұйымдастыруды;

      11) тауар биржасының электрондық сауда жүйесін пайдалануды;

      12) халықаралық биржадағы сауда-саттықты дамытуды жүзеге асырады.

      3. Тауар биржасы өз қызметін брокерлік, дилерлік, маркет-мейкерлік және депозитарлық қызметпен, сондай-ақ бағалы қағаздарды басқару жөніндегі қызметпен қоса атқаруға құқылы емес.

      4. Тауар биржасы осы Заңмен және Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық актілерімен өзіне берілген құқықтар шегінде өз атынан шетелдіктермен және басқа мемлекеттің заңнамасына сәйкес құрылған заңды тұлғалармен ынтымақтастық туралы келісімдер жасасуға құқылы.

      5. Тауар биржалары және биржа саудасына қатысушылар қаржылық тұрақтылықтың ең төменгі шегіне сәйкес келуге міндетті.

      Ескерту. 13-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.07.10 № 36-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.04.2019 № 241-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

13-1-бап. Тауар биржасы арқылы мемлекеттік сатып алу

      Ескерту. 13-1-бап алып тасталды – ҚР 01.07.2024 № 107-VIII (01.01.2025 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

13-2-бап. Тауар биржасының құқықтары мен міндеттері

      1. Тауар биржасының:

      1) алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

      2) биржадағы сауда-саттықты фьючерстермен, опциондармен өткізуге;

      3) Қазақстан Республикасының тауар биржалары туралы заңнамасында көзделген өзге де құқықтарды жүзеге асыруға құқығы бар.

      2. Тауар биржасы:

      1) тауар биржаларының электрондық сауда жүйесіне қойылатын міндетті талаптарды сақтауға;

      1-1) биржа саудасы қағидаларын сақтауға;

      2) өз интернет-ресурсын иеленуге;

      2-1) өзінің интернет-ресурсында тауар биржасының аккредиттелген мүшелерінің жаңаланған тізбесін орналастыруға міндетті.

      Тізбеде тауар биржасының аккредиттелген мүшелерінің атауы, орналасқан жері, басшысы мен қызметкерлерінің тегі, аты және әкесінің аты (егер ол жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілген болса) туралы ақпарат қамтылуға тиіс.

      Тауар биржасы мүшелерінің атауы, орналасқан жері өзгерген, сондай-ақ басшысы ауысқан және (немесе) қызметкерлерінің құрамы өзгерген кезде, тауар биржасына тауар биржасының мүшелерінен ақпарат келіп түскен кезден бастап үш жұмыс күні ішінде тауар биржасы тізбені жаңартады;

      3) коммерциялық құпияны жария етпеуге;

      3-1) тауар биржасында жасалатын мәмілелер туралы мәліметтерді, сондай-ақ биржадағы сауда-саттық нәтижелерін лицензияның барлық қолданылу кезеңі барысында өзінің интернет-ресурсында сақтауға;

      4) биржадағы сауда-саттықтың нәтижелерін сауда-саттық күнінен кейінгі жұмыс күнінен кешіктірмей өз интернет-ресурсында орналастыруға міндетті.

      5) алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
      Ескерту. 4-тарау 13-2-баппен толықтырылды - ҚР 27.10.2015 № 364-V Заңымен (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); өзгерістер енгізілді - ҚР 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.04.2019 № 241-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

13-3-бап. Көміртегі бірліктерімен сауданы жүзеге асыратын тауар биржасы

      Ескерту. 13-3-бап алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

14-бап. Тауар биржасының кірістері

      1. Тауар биржасының кірістері тауар биржасы мүшелерінің кіру жарналары мен жыл сайынғы жарналары, биржа мүлкін пайдаланғаны, биржалық мәмілелерді тіркегені және ресімдегені үшін төлемдер есебінен және заңнамамен тыйым салынбаған басқа да түсімдер есебінен құралады.

      2. Тауар биржасы мыналарды:

      1) тауар биржасының мүшелері жарналарының мөлшері мен оларды енгізу тәртібін;

      2) биржа саудасы қағидаларына сәйкес сауда-саттыққа қатысқаны үшін төлемдердің мөлшерін белгілеуге құқығы бар.

      2-1) алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      3) алыпсатарлық әрекеттерді болдырмау мақсатында сауда-саттықты тоқтата тұру үшін алдыңғы сауда-саттық нәтижесінде қалыптасқан бағаларды ескере отырып, бір сауда күні шеңберінде нақты биржалық тауарға бағалар деңгейлерінің ең аз және ең көп шектерін белгілеуге құқығы бар.

      3. Тауар биржасына биржалық мәмілелердегі делдалдық үшін брокерлер алатын сыйақы мөлшерін белгілеуге тыйым салынады.

      4. Биржа саудасына қатысушылардан алынатын төлемдердің мөлшері тауар биржасының ішкі құжаттарында айқындалады және биржа саудасына қатысушыларға танысу үшін қолжетімді болуға тиіс.

      Ескерту. 14-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

15-бап. Биржалық мәміле

      1. Биржада айналымға жіберілген мүлік нысанасы болып табылатын және биржада Қазақстан Республикасының тауар биржалары туралы заңнамасына және биржа саудасы қағидаларына сәйкес ол жүргізетін сауда-саттықтың биржа саудасына қатысушыларымен жасалатын мәміле биржалық мәміле болып танылады.

      2. Тауар биржасында жасалған, бірақ осы баптың 1-тармағында көзделген талаптарға сәйкес емес мәмілелер биржалық болып табылмайды.

      3. Биржалық тауарлар тізбесіне енгізілген биржалық тауарлармен осы баптың 5-тармағының 2) және 3) тармақшаларында көзделген талаптарды бұза отырып, тауар биржаларынан тыс жерде жасалған мәмілелер мүдделі тұлғалардың, монополияға қарсы органның не прокурордың талап қоюы бойынша жарамсыз деп танылады.

      4. Биржалық мәмілелер тауар биржасының атынан және оның есебінен жасалмайды.

      5. Биржалық тауарлардың тізбесінде мыналар қамтылады:

      1) биржа саудасына жіберілген биржалық тауарлардың қысқаша атаулары және олардың Еуразиялық экономикалық одақтың Сыртқы экономикалық қызметінің бірыңғай тауар номенклатурасына сәйкес кодтары;

      2) жекелеген биржалық тауарлар бойынша – беру партиясының ең төмен мөлшері, ол тең болған немесе одан асып кеткен кезде, оларды өткізу тауар биржасында ғана жүзеге асырылуға жатады;

      3) жекелеген биржалық тауарлар бойынша – тауар биржалары арқылы міндетті түрде өткізілуге жататын ең аз үлес, сондай-ақ өздеріне осындай мiндет қолданылатын субъектiлер санаты.

      Тауарларды биржалық тауарлар тізбесіне енгізу тәртібін уәкілетті орган айқындайды.

      Тауар биржаларының биржалық тауарлар және әлеуметтік маңызы бар биржалық тауарлар тізбелеріне енгізілмеген тауарлармен биржадағы сауда-саттықты ұйымдастыруына тыйым салынады.

      6. Биржадағы сауда-саттықта биржалық тауарлармен жасалған мәмілелер бойынша есеп айырысулар ұлттық валютада жүзеге асырылады.

      7. Тауар биржалары арқылы міндетті түрде өткізілуге жататын биржалық тауарлардың сауда-саттығын мониторингтеуді мемлекеттік басқарудың тиісті салаларында (аяларында) басшылықты жүзеге асыратын мемлекеттік органдар жүргізеді.

      8. Тауар биржасында жасалған мәмілелер туралы мәліметтер жалпыға бірдей қолжетімді болып табылады.

      Ескерту. 15-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 02.04.2019 № 241-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2021 № 399-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.11.2021 № 72-VII (01.01.2022 бастап қолданысқа енгізіледі); 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

15-1-бап. Биржадағы сауда-саттықты жүргізу режимі

      Ескерту. 15-1-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      1. Биржадағы сауда-саттық қосарланған қарсы аукцион режимінде өткізіледі.

      2. Алып тасталды - ҚР 02.04.2019 № 241-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
      3. Алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      4. Биржадағы сауда-саттық:

      1) биржа саудасына қатысушылар туралы ақпараттың құпиялығы;

      2) кросс-мәміле жасасуға тыйым салу;

      3) сатып алушылар, сатушылар ұсыныстары бәсекелестігі процесінде биржалық мәміле жасалатын биржалық тауарға арналған бағаны қалыптастыру және сатып алушы үшін ең жақсы баға (сатушы ұсынған ең төменгі баға) ретінде немесе сатушы үшін ең жақсы баға (сатып алушы ұсынған ең жоғары баға) ретінде оны айқындау;

      4) биржалық қамтылымды енгізу ескеріле отырып жүргізіледі.

      5. Алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
      6. Алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
      7. Алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
      Ескерту. 4-тарау 15-1-баппен толықтырылды - ҚР 2012.07.10 № 36-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; жаңа редакцияда - ҚР 27.10.2015 № 364-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгеріс енгізілді - ҚР 02.04.2019 № 241-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

16-бап. Биржалық мәмілелердің түрлері

      Тауар биржасында:

      1) халықаралық іскерлік операцияларымен өзара байланысты мәмілелерді қоса алғанда, спот-тауарларға қатысты құқықтар мен міндеттерді өзара беріп отыратын мәмілелер;

      2) фьючерстік мәмілелер;

      3) опциондық мәмілелер;

      4) қоймалық құжаттарға қатысты құқықтар мен міндеттерді өзара беріп отыратын мәмілелер жасалады.

16-1-бап. Тауар биржасының және тауар биржасы клирингтік орталығының биржалық мәмілелердің орындалуын қамтамасыз ету жөніндегі қорлары

      Биржада жасалған мәмілелердің орындалуын қамтамасыз ету мақсатында тауар биржасы резервтік қор құрады, ал тауар биржасының клирингтік орталығы кепілдік беру қорын құрады.

      Тауар биржасы резервтік қорының ең төмен мөлшері Қазақстан Республикасының республикалық бюджет туралы заңында тиісті қаржы жылына белгіленген айлық есептік көрсеткіштің кемінде жиырма мың еселенген мөлшерін құрайды.

      Кепілдік беру қорына жарнаның ең төмен мөлшерін тауар биржасының клирингтік орталығы тауар биржасының тиісті мүшесі қол жеткізе алатын сауда секцияларына қарай тауар биржасымен келісу бойынша белгілейді.

      Әлеуметтік маңызы бар биржалық тауарлармен сауданы жүзеге асыратын тауар биржалары осындай тауарлармен сауданы бастаған күннен бастап бір жыл ішінде резервтік қор мөлшерін Қазақстан Республикасының республикалық бюджет туралы заңында тиісті қаржы жылына белгіленген айлық есептік көрсеткіштің кемінде бір жүз мың еселенген мөлшеріне дейін ұлғайтуды қамтамасыз етеді.

      Резервтік және кепілдік беру қорларын қалыптастыру мен пайдалану қағидаларын уәкілетті орган бекітеді.

      Ескерту. 4-тарау 16-1-баппен толықтырылды - ҚР 2012.07.10 № 36-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); жаңа редакцияда – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

17-бап. Биржалық мәмiлелер бойынша клирингтік қызмет

      1. Биржалық мәмiлелер бойынша клирингтік қызметті тауар биржасының клирингтік орталығы жүзеге асырады.

      2.

      ЗҚАИ-ның ескертпесі!
      2-тармақтың бірінші абзацы 01.01.2026 бастап қолданысқа енгізіледі – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII Заңымен (мәтін алып тасталды).

      Клирингтік орталықтар бір немесе бірнеше тауар биржасына, электрондық сауда алаңдарына, сондай-ақ биржадан тыс мәмілелерге клирингтік қызмет көрсетуді жүзеге асыруға құқылы.

      Тауар биржасына бірнеше клирингтік орталықтың клирингтік қызмет көрсетуіне тыйым салынады.

      3. Алып тасталды - ҚР 02.04.2019 № 241-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      4. Тауар биржасы клирингтік орталығының биржалық мәмілелер бойынша қызметі Қазақстан Республикасының аумағында Қазақстан Республикасының тауар биржалары туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылуға тиіс.

      5. Тауар биржасы клирингтік орталығының өз қызметін жүзеге асыру үшін биржа саудасына қатысушылар енгізген биржалық қамтылым сомасына қарай олардың биржадағы сауда-саттыққа жіберілуін автоматтандырылған бақылауды қоса алғанда, клирингтік қызмет процесін автоматтандыруды қамтамасыз ететін, уәкілетті орган белгілеген талаптарға сәйкес келетін аппараттық-бағдарламалық кешенінің болуы міндетті.

      6. Клирингтік қызмет жүзеге асырылатын биржалық мәмілелерге байланысты тауар биржасының клирингтiк орталықтары мынадай функцияларды жүзеге асырады:

      1) жасасқан биржалық мәмілелер бойынша ақпарат жинауды және оны өңдеуді жүзеге асырады;

      2) жасасқан биржалық мәмілелер шарттарының есебін және растауын жүргізеді;

      3) биржалық мәмiлелер жасау нәтижесiнде жүзеге асырылатын есеп айырысуларға қатысушы тараптардың өзара талаптары мен мiндеттемелерiнiң есебiн жүзеге асырады;

      4) биржадағы сауда-саттыққа қатысушылардың биржалық қамтылымын қабылдайды және оның есебін жүргізеді;

      5) тараптардың биржалық мәмілелер бойынша талаптарын және (немесе) міндеттемелерін айқындайды, олар бойынша есеп айырысуды ұйымдастырады;

      6) биржалық мәмілелердің орындалуына қолдау көрсетеді.

      7. Биржалық мәмілелер бойынша клирингтік қызметті жүзеге асыру тәртібін уәкілетті орган айқындайды.

      7-1. Алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      7-2. Биржалық мәмілелерге клирингтік қызмет көрсету үшін тауар биржасының клирингтік орталығы биржадағы сауда-саттыққа әрбір қатысушыға биржалық қамтылымды және биржалық мәміле бойынша тауарға ақы төлеу үшін енгізілген ақшаны есепке алу жөніндегі бөлек тіркелімдері бар сауда шоттарын ашады.

      Биржадағы сауда-саттыққа қатысушылардың ақшасы тауар биржасы клирингтік орталығының жеке банктік шотында сақталуға тиіс.

      Тауар биржасының клирингтік орталығы брокердің және оның клиенттерінің ақшасын бөлек есепке алуды жүргізеді.

      Тауар биржасының клирингтік орталығы әрбір жасалған мәміле бойынша бұғатталған биржалық қамтылымды есепке алуды жүргізеді.

      8. Осы баптың талаптары фьючерстiк және опциондық мәмiлелер жөніндегі клирингтік қызметке қолданылмайды, оларды жүзеге асыру тәртібі Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығы туралы заңнамасымен реттеледі.

      Ескерту. 17-бап жаңа редакцияда - ҚР 27.10.2015 № 364-V (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); өзгеріс енгізілді - ҚР 02.04.2019 № 241-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 01.07.2024 № 107-VIII (01.01.2025 бастап қолданысқа енгізіледі); 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

18-бап. Биржалық баға

      1. Тауарға биржалық баға биржалық тауарлардың бағасын белгілеу нәтижесінде қалыптасады.

      2. Тауар биржалары биржалық тауарларға баға белгiлеудi өз интернет-ресурстарында орналастырады.

      Ескерту. 18-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 27.10.2015 № 364-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

18-1-бап. Биржадағы сауда-саттыққа жосықсыз қатысушылар тізілімі

      1. Биржадағы сауда-саттыққа жосықсыз қатысушылар тізілімі:

      1) қойылатын талаптар және (немесе) баға ұсынысына әсер ететін құжаттар бойынша анық емес ақпарат берген сатып алушылар;

      2) жасалған биржалық мәмілелер бойынша шарттарға қол қою жөніндегі өз міндеттемелерін орындамаған сатушылар мен сатып алушылар;

      3) өздерімен жасалған шарттар бойынша өз міндеттемелерін орындамаған не тиісті түрде орындамаған сатушылар мен сатып алушылар тізбесін білдіреді.

      2. Биржадағы сауда-саттыққа жосықсыз қатысушылар тізілімін қалыптастыруды және жүргізуді монополияға қарсы орган жүзеге асырады.

      3. Тізілімде болу мерзімі монополияға қарсы орган оларды биржадағы сауда-саттыққа жосықсыз қатысушылар деп тану туралы шешім қабылдаған күннен бастап жиырма төрт айды құрайды.

      Қатысушыны биржадағы сауда-саттыққа жосықсыз қатысушылар тізіліміне енгізу туралы шешімге ол Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен шағым жасай алады.

      4. Биржадағы сауда-саттыққа жосықсыз қатысушылар тізіліміне енгізілген сатушылар немесе сатып алушылар биржадағы сауда-саттыққа қатысуға жіберілмейді.

      Биржадағы сауда-саттыққа жосықсыз қатысушылар тізілімінде қамтылған мәліметтер осы баптың 3-тармағының бірінші бөлігінде белгіленген мерзім аяқталған күннен бастап бір жұмыс күнінен кешіктірілмей, сондай-ақ монополияға қарсы органның қатысушыны биржадағы сауда-саттыққа жосықсыз қатысушы деп тану туралы шешімінің күші жойылған жағдайда аталған тізілімнен алып тасталады.

      Ескерту. 4-тарау 18-1-баппен толықтырылды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

5-тарау. Брокерлердің, дилерлердің және маркет-мейкерлердің қызметі. Тауар биржасындағы коммерциялық құпия

      Ескерту. 5-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

19-бап. Тауар биржасы мүшелерінің қызметін жүзеге асыру тәртібі

      1. Тауар биржасындағы брокердің, дилердің, маркет-мейкердің қызметі тауар биржасында аккредиттеу негізінде жүзеге асырылады.

      Тиісті тауар нарығында үстем немесе монополиялық жағдайға ие нарық субъектісі биржадағы сауда-саттыққа дилер ретінде қатысады.

      1-1. Тауар биржасы мынадай жағдайларда:

      1) дилердің, маркет-мейкердің қызметі тауар биржасында аккредиттелген күннен бастап қатарынан күнтізбелік он екі ай ішінде жүзеге асырылмағанда;

      2) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тауар биржасында брокердің, дилердің, маркет-мейкердің қызметін жүзеге асыруды ерікті түрде тоқтату туралы шешім қабылданғанда;

      ЗҚАИ-ның ескертпесі!
      2-1) тармақшамен толықтыру көзделген – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (01.01.2026 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
      3) алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      1-2. Тауар биржасы мүшелерінің өтінімдер ұсыну және мәмілелер жасасу үшін тауар биржасының электрондық сауда жүйесіне жүгіну жылдамдығы секундына екі және одан да көп жолданымды құрайтын, деректерді автоматты түрде жеделдетіп өңдеу мен беру технологияларын және сыртқы бағдарламалық-техникалық жүйелерді пайдалануына тыйым салынады.

      Осындай технологиялар пайдаланылып жасалған мәмілелер маңызсыз деп танылады және тауар биржасы олардың күшін жоюға тиіс.

      Өтінімдерді жинаудың, енгізуге дайындаудың және оларды тауар биржасының электрондық сауда жүйесіне жіберудің, сондай-ақ сауда жүйесі пайдаланылып жасалатын барлық әрекетті тауар биржасының мүшелері тарапынан бақылауды қамтамасыз ететін режимде жұмыс істейтін осындай жүйеден ақпаратты алу мен өңдеудің автоматтандырылған бағдарламалық-техникалық құралдары тауар биржасының шешімімен міндетті түрде сертификатталады.

      Сауда-саттыққа қатысушылар тауар биржасы сертификаттамаған осындай бағдарламалық-техникалық құралдарды пайдаланып жасасқан мәмілелер маңызсыз деп танылады және тауар биржасы олардың күшін жоюға тиіс.

      Тауар биржасы күшін жойған мәмілелер бойынша биржалық тауарлар осы Заңның талаптары сақтала отырып, келесі және (немесе) қосымша сауда сессиясы шеңберінде сауда-саттыққа қайта шығарылады.

      2. Брокер, дилер және маркет-мейкер осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық актілерінде, уәкілетті органның нормативтік құқықтық актілерінде, тауар биржасының ішкі құжаттарында белгіленген талаптарды сақтауға міндетті.

      3. Брокер мен оның клиенттері арасындағы қатынастар брокерлік қызметтер көрсету туралы, Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасының нормалары қолданылатын шарттың негізінде туындайды.

      4. Заңды тұлғаның жарғылық капиталындағы ең төменгі қатысу үлесін тікелей немесе жанама түрде иеленетін, сондай-ақ өзінде бар азаматтық-құқықтық қатынастар негізінде жеке-дара басқаруды жүзеге асыратын жеке тұлға екі және одан да көп брокердің және (немесе) дилердің басшысы және (немесе) құрылтайшысы (тең құрылтайшысы) бола алмайды.

      5. Тауар биржасы мен маркет-мейкердің өзара іс-қимылы келісім, сондай-ақ тауар биржасының ішкі құжаттары негізінде жүзеге асырылады.

      Маркет-мейкер биржадағы сауда-саттыққа қатысады және бағаны, сұранысты, ұсынысты немесе биржалық сауда-саттық көлемін қолдауды жүзеге асырады.

      Маркет-мейкердің биржадағы сауда-саттықта дилер ретінде кемінде үш жыл үздіксіз қатысу тәжірибесі болуға тиіс.

      Маркет-мейкердің қызметі базалық активі биржалық тауарлар болып табылатын мерзімді келісімшарттармен биржадағы сауда-саттықта ғана жүзеге асырылады.

      Маркет-мейкерлер қызметінің шарттары мен шектеулері биржа саудасы қағидаларында белгіленеді.

      Ескерту. 19-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 16.05.2014 № 203-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.04.2019 № 241-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 19.05.2025 № 188-VIII (01.07.2025 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

19-1-бап. Өзін-өзі реттейтін ұйымның қызметі және өзін-өзі реттейтін ұйымға мүшелік (қатысу)

      1. Өзін-өзі реттейтін ұйым өз қызметін осы Заңға, "Өзін-өзі реттеу туралы" Қазақстан Республикасының Заңына, өзін-өзі реттейтін ұйымның жарғысына, стандарты мен қағидаларына сәйкес жүзеге асырады.

      2. Өзін-өзі реттейтін ұйымға мүшелік (қатысу) ерікті негізде жүзеге асырылады.

      3. Брокерлер, дилерлер және маркет-мейкерлер өзін-өзі реттейтін ұйымның мүшелері (қатысушылары) болып табылады. Брокерлер, дилерлер және маркет-мейкерлер өзін-өзі реттейтін бір ұйымның ғана мүшелері (қатысушылары) бола алады.

      4. Өзін-өзі реттейтін ұйымның мүшелеріне (қатысушыларына) қабылдау және ондағы мүшелікті (қатысуды) тоқтату шарттары мен тәртібі өзін-өзі реттейтін ұйымның жарғысында, стандарты мен қағидаларында, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңдарында айқындалады.

      Өзін-өзі реттейтін ұйымның мүшелеріне (қатысушыларына) қабылдаудан бас тарту, мүшелерінен (қатысушыларынан) шығару туралы шешімге Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен шағым жасалуы мүмкін.

      5. Өзін-өзі реттейтін ұйым өзін-өзі реттейтін ұйымның мүшелерінің (қатысушыларының) тізбесін өзінің интернет-ресурсында орналастыруға міндетті. Тізбеде мүшелердің (қатысушылардың) атауы, басшысы мен қызметкерлерінің тегі, аты және әкесінің аты (егер ол жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілген болса) туралы ақпарат қамтылуға тиіс.

      Мүшелердің (қатысушылардың) басшысы ауысқан және (немесе) қызметкерлерінің құрамы өзгерген кезде, өзін-өзі реттейтін ұйым үш жұмыс күні ішінде тізбені жаңартады.

      6. Өзін-өзі реттейтін ұйымның өз мүшелерінің (қатысушыларының) қызметін бақылауы "Өзін-өзі реттеу туралы" Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген тәртіппен және негіздерде жүзеге асырылады.

      Бұл ретте өзін-өзі реттейтін ұйымның мүшелеріне (қатысушыларына) тексеруді ұйымдастыру мен жүргізу тәртібі өзін-өзі реттейтін ұйымның уәкілетті органмен келісілген қағидаларында айқындалады.

      7. Өзін-өзі реттейтін ұйымға мүшелік (қатысу) мынадай негіздер бойынша:

      1) брокердің, дилердің және маркет-мейкердің өтініші бойынша;

      2) мүшесі (қатысушы) осы Заңды, биржа саудасы қағидаларын, өзін-өзі реттейтін ұйымның жарғысын, стандарттары мен қағидаларын бірнеше рет бұзған жағдайда тоқтатылады.

      Өзін-өзі реттейтін ұйымның мүшелігі (қатысуы) теріс себептермен тоқтатылған мүшелері (қатысушылары), сондай-ақ осы Заңды бұзған басшылар мен қызметкерлер кемінде екі жыл мерзімде биржа саудасына қатыса алмайды.

      8. Өзін-өзі реттейтін ұйымдардың тізілімінен шығару Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен және негіздерде жүзеге асырылады.

      Ескерту. 5-тарау 19-1-баппен толықтырылды - ҚР 02.04.2019 № 241-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

20-бап. Брокердің және дилердің мәмілелер жасауы

      1. Брокер биржалық мәмілелер жасауды – клиенттің бұйрығына сәйкес, дилер өз мүддесі үшін және өз есебінен жүзеге асырады. Клиенттердің бұйрықтарының түрлері, олардың мазмұны мен ресімделуі тауар биржасының ішкі құжаттарында белгіленеді.

      2. Брокер клиенттің бұйрығын орындауды осы бұйрықта көрсетілген мәмілелерді жасау шарттарын сақтай отырып жүзеге асырады. Егер мәміле жасау кезінде мәміле шарттарын өзгерту қажеттігі туындаса, брокер өз әрекеттерін клиентпен келісуге міндетті.

      Ескерту. 20-бап жаңа редакцияда - ҚР 02.04.2019 № 241-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

21-бап. Брокер мен дилердің тауар биржасындағы өзара іс-қимылы

      1. Тауар биржасы өз өкілеттіктері шегінде брокерлер мен олардың клиенттерінің өзара қатынастарын регламенттейді, биржа саудасын бұзушыларға шаралар қолданады.

      2. Тауар биржасы брокерлер мен дилерлер үшін сыбайлас жемқорлықтың алдын алу жөніндегі үлгі стандарттар әзірлейді және бекітеді.

      Брокерлер мен дилерлер өз қызметін жүзеге асыру кезінде сыбайлас жемқорлықтың алдын алу жөніндегі стандарттарды бекітеді және тиісті шаралар, оның ішінде сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасауға ықпал ететін себептер мен жағдайларды барынша азайту жөнінде шаралар қабылдайды.

      3. Клиенттермен және (немесе) олардың өкілдерімен және (немесе) клиенттермен үлестес үшінші тұлғалармен өзара іс-қимыл кезінде брокерге:

      1) биржалық мәміле жасау кезінде клиенттердің нарықтық мінез-құлқын өзгерту мақсатында оларға тікелей немесе жанама қысым көрсетуге;

      2) биржадағы сауда-саттықта баға өтінімдерін әдейі жоғарылату (кеміту) мақсатында орындалуы көзделмейтін шарттар жасасуға (өтінімдерді беруге, кері қайтарып алуға);

      3) өткізілетін биржалық тауарларға баға белгілеуге әсер ететін бағаларды белгілеу не ұстап тұру мәселелері бойынша екі және одан да көп клиент арасында келісімдер жасасуға (келіссөздер жүргізуге);

      4) қандай да бір таңдалған клиенттің басқа клиентке мүліктік және өзге де зиян келтіруге әкеп соғатын артықшылығын беруге;

      5) биржадағы сауда-саттыққа қатысу үшін басқа брокерлермен және (немесе) дилерлермен биржадағы сауда-саттықтың бәсекелестігін азайтуға бағытталған үлестес болуды пайдалануға тыйым салынады.

      Ескерту. 21-бап жаңа редакцияда – ҚР 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

21-1-бап. Маркет-мейкерлердің қызметі

      Ескерту. 21-1-бап алып тасталды – ҚР 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

22-бап. Брокерлер мен дилерлердің ішкі құжаттарына және жасалатын биржалық мәмілелердің есебін жүргізуге қойылатын талаптар

      1. Брокерлер мен дилерлерге арналған тауар биржасының ішкі құжаттары тауар биржасында коммерциялық құпияны құрайтын мәліметтердің сақталуын қамтамасыз ететін, биржа саудасына қатысушылардың, олардың өкілдерінің немесе үшінші тұлғалардың мүдделері үшін пайдалануға жол бермейтін шарттарды қамтуға тиіс.

      2. Брокерлер жасалатын биржалық мәмілелердің есебін әрбір клиент бойынша жеке жүргізуге және осы мәмілелер туралы мәліметтерді мәміле жасалған күннен бастап бес жыл бойы сақтауға міндетті.

      Ескерту. 22-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 02.04.2019 № 241-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

23-бап. Тауар биржасындағы коммерциялық құпия

      1. Коммерциялық құпия:

      1) тіркелген биржа саудасына қатысушылар туралы мәліметтерді;

      2) тауар биржасында жасалатын мәмілелер туралы мәліметтерді қамтиды.

      2. Маркет-мейкерлер, брокерлер, дилерлер және тауар биржасының жұмыскерлері табиғи баға белгілеуді бұзуға және тауар нарығының тұрақсыздануына алып келуі мүмкін әрекеттерге (әрекетсіздіктерге) жол бермеуге міндетті.

      3. Өзінің қызметтік жағдайына байланысты көрсетілген ақпаратты алуға мүмкіндігі бар адам коммерциялық құпияны құрайтын ақпаратқа ие адам болып табылады.

      Ескерту. 23-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 30.12.2021 № 96-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

24-бап. Тауар биржаларының қызметі туралы коммерциялық құпияны құрайтын мәліметтерді ұсыну

      1. Осы баптың 2 және 3-тармақтарында белгіленген жағдайларды қоспағанда, тауар биржасында коммерциялық құпияны құрайтын мәліметтер жария етілуге жатпайды.

      2. Коммерциялық құпияны құрайтын мәліметтер биржа саудасына қатысушыға оның құқықтарына қатысты не Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес ресімделген сенімхат негізінде оның өкіліне берілуі мүмкін.

      3. Тауар биржасында коммерциялық құпияны құрайтын мәліметтер:

      1) анықтау және алдын ала тергеу органдарына: прокурордың санкциясымен олардың іс жүргізуіндегі қылмыстық істер бойынша;

      1-1) прокурордың санкциясымен Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздік органдарына және Мемлекеттік күзет қызметіне: барлау және (немесе) нұқсан келтіру акцияларының алдын алу, оларды әшкерелеу және жолын кесу үшін қажетті ақпаратты беру туралы олардың талап етуі бойынша;

      2) соттарға: ұйғарым, қаулы негізінде олардың іс жүргізуіндегі істер бойынша;

      3) прокурорға: оның құзыреті шегінде тексеру ісін жүргізу туралы қаулы негізінде оның қарауындағы материалдар бойынша;

      4) мемлекеттік және жеке сот орындаушыларына: әділет органының мөрімен немесе жеке сот орындаушысының мөрімен куәландырылған және прокурор санкциялаған сот орындаушысының қаулысы негiзiнде өздерінің іс жүргiзуіндегі атқарушылық іс жүргізу істері бойынша;

      5) уәкілетті органға: оның сұрау салуы бойынша өз құзыреті шегінде;

      5-1) Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес мемлекеттік кіріс органдарына;

      6) қаржы мониторингі жөніндегі уәкілетті органға: "Қылмыстық жолмен алынған кiрiстердi заңдастыруға (жылыстатуға) және терроризмдi қаржыландыруға қарсы iс-қимыл туралы" Қазақстан Республикасының Заңында көзделген мақсаттарда және тәртіппен;

      7) монополияға қарсы органға: Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексінде көзделген мақсаттарда және тәртіппен, сондай-ақ осы Заңда көзделген құзыреті шеңберінде сұрау салуы бойынша ұсынылуға тиіс.

      Ескерту. 24-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.08.28 № 192-IV (2010.03.08 бастап қолданысқа енгізілді), 2012.06.21 № 19-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.01.2014 № 164-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 2014.06.10 № 206-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 № 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 18.11.2015 № 412-V (01.01.2021 бастап қолданысқа енгізіледі); 28.12.2016 № 36-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін екі ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 21.01.2019 № 217-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап үш ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2021 № 399-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

6-тарау. ТАУАР БИРЖАЛАРЫ САЛАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК БАҚЫЛАУ

25-бап. Қазақстан Республикасының тауар биржалары туралы заңнамасының сақталуын мемлекеттік бақылау

      1. Қазақстан Республикасының тауар биржалары туралы заңнамасының сақталуын мемлекеттік бақылау берілген лицензиялар бойынша біліктілік талаптарына сәйкестігін тексеру, жоспардан тыс тексеріс, бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық бақылау, сондай-ақ бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау нысанында жүзеге асырылады.

      1-1. Тауар биржаларының, брокерлердің, тауар биржалары клирингтік орталықтарының Қазақстан Республикасының қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл туралы заңнамасын сақтауын мемлекеттік бақылау жоспардан тыс тексеру, бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық бақылау, сондай-ақ бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау нысанында жүзеге асырылады.

      2. Өзін-өзі реттейтін ұйымдардың қызметін мемлекеттік бақылау Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексіне сәйкес жоспардан тыс тексеру және бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық бақылау не Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексіне және осы Заңға сәйкес бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау нысанында жүзеге асырылады.

      3. Жоспардан тыс тексеріс және бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық бақылау Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексіне сәйкес жүзеге асырылады.

      4. Бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексіне және осы Заңға сәйкес жүзеге асырылады.

      Ескерту. 25-бап жаңа редакцияда - ҚР 02.04.2019 № 241-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2024 № 149-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

26-бап. Тауар биржаларының қызметіне тексеру жүргізудің тәртібі

      Ескерту. 26-бап алынып тасталды - ҚР 2009.07.17. № 188-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.

27-бап. Бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау жүргізу тәртібі

      1. Бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылауды монополияға қарсы орган олардың қызметі бойынша әртүрлі ақпарат көздерінен алынған мәліметтерді салыстыру жолымен жүзеге асырады.

      2. Бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылаудың мақсаттары бұзушылықтардың жолын уақтылы кесу және оларға жол бермеу, бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау нәтижелері бойынша анықталған бұзушылықтарды өзі дербес жою құқығын бақылау субъектілеріне беру және оларға салынатын әкімшілік жүктемені азайту болып табылады.

      3. Бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау бақылау субъектілері ұсынатын есепті, сондай-ақ бақылау субъектісінің қызметі туралы басқа да мәліметтерді талдау арқылы жүргізіледі.

      4. Бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау нәтижелері бойынша тауар биржалары саласындағы бақылау субъектісінің әрекеттерінде (әрекетсіздігінде) бұзушылықтар анықталған жағдайда, бақылау органы бұзушылықтар анықталған күннен бастап он жұмыс күнінен кешіктірілмейтін мерзімде ұсыным ресімдейді және жібереді.

      5. Төменде санамаланған тәсілдердің бірімен жіберілген ұсыным мынадай жағдайларда:

      1) қолма-қол – ұсынымға алғаны туралы белгі қойылған күннен бастап;

      2) поштамен – тапсырыс хатпен;

      3) электрондық тәсілмен – монополияға қарсы орган сұрау салған кезде бақылау субъектісінің хатта көрсетілген электрондық мекенжайына жіберілген күннен бастап табыс етілді деп есептеледі.

      6. Бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау нәтижелері бойынша анықталған бұзушылықтарды жою туралы ұсыным табыс етілген күнінен кейінгі күннен бастап он жұмыс күні ішінде орындалуға тиіс.

      7. Бақылау субъектісі ұсынымда көрсетілген бұзушылықтармен келіспеген жағдайда ұсыным табыс етілген күннен кейінгі күннен бастап бес жұмыс күні ішінде ұсынымды жіберген монополияға қарсы органға қарсылық жіберуге құқылы.

      8. Бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау нәтижелері бойынша анықталған бұзушылықтарды жою туралы ұсынымды белгіленген мерзімде орындамау бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық бақылау жүргізудің жартыжылдық тізіміне енгізу жолымен бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық бақылау тағайындауға алып келеді.

      9. Бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау тоқсанына бір реттен жиілетпей жүргізіледі.

      Ескерту. 27-бап жаңа редакцияда - ҚР 02.04.2019 № 241-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 02.01.2021 № 399-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

28-бап. Монополияға қарсы органның нұсқамалары

      Монополияға қарсы органның нұсқамаларын тауар биржалары нұсқамаларда көзделген мерзімде, бірақ оларды алған күннен бастап кемінде күнтізбелік он бес күнде және күнтізбелік отыз күннен кешіктірмей орындайды.

      Ескерту. 28-бап жаңа редакцияда – ҚР 02.01.2021 № 399-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

7-тарау. ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР

29-бап. Қазақстан Республикасының тауар биржалары туралы заңнамасын бұзғаны үшін жауаптылық

      Қазақстан Республикасының тауар биржалары туралы заңнамасын бұзу Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылыққа әкеп соғады.

30-бап. Өтпелі ережелер

      1. Осы Заң қолданысқа енгізілгенге дейін құрылған тауар биржалары 2010 жылғы 1 қаңтарға дейінгі мерзімде өз қызметін осы Заңға сәйкес келтіруге міндетті.

      2. Осы баптың 1-тармағының талаптарын орындамау уәкілетті органның заңды тұлғаны тарату туралы сотқа талап қоюына негіз болып табылады.

31-бап. Осы Заңды қолданысқа енгізу тәртібі

      1. Осы Заң алғашқы ресми жарияланғанынан кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      2. "Тауар биржалары туралы" 1995 жылғы 7 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Заңының (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің Жаршысы, 1995 ж., № 3-4, 26-құжат; Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1997 ж., № 11, 143-құжат; 2003 ж., № 15, 139-құжат; 2004 ж., № 23, 142-құжат) күші жойылды деп танылсын.

      Қазақстан Республикасының
      Президенті Н. Назарбаев