ИПС "Әділет"

ЗҚАИ-ның ескертпесі!
Осы Нормативтік қаулының қолданысқа енгізілу тәртібін 2-т. қараңыз.

1. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жоғарыда көрсетілген нормативтік қаулысына мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:

1) 3-тармақта үшінші абзац мынадай редакцияда жазылсын:

"ӘРПК-нің 16-бабының екінші бөлігіне сәйкес судья әкімшілік істің нақты және (немесе) заңды тұстарына жататын құқықтық негіздемелер бойынша өзінің алдын ала құқықтық пікірін айтуға құқылы.";

2) 4-тармақта бесінші абзацтағы "бұза отырып ұйымдастыру және өткізу" деген сөздерден кейін ", егер бұл әрекетте қылмыстық жазаланатын іс-әрекет белгілері болмаса," деген сөздермен толықтырылсын;

3) 6-1-тармақтың бірінші абзацы 2025 жылғы 1 шілдеден бастап мынадай редакцияда қолданылады:

"Сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы" Конституциялық заңның 9, 14, 16-5, 20 және 21-баптарына сәйкес азаматтарды жеке қабылдауды жүргізу сот төрағалары мен сот алқалары төрағаларының ерекше өкілеттігіне жатқызылған, сондықтан басқа судьялардың азаматтарды қабылдауға құқығы жоқ.";

4) 7-тармақтың үшінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын:

"Азаматтардың, мемлекеттік органдар мен ұйымдардың лауазымды адамдарының заңды күшіне енген сот актісін ерікті түрде орындаудан жалтаруы заңда көзделген жауаптылыққа алып келетіні түсіндірілсін.";

5) 8-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"8. Сот талқылауының жариялылық қағидаты барлық адамдардың, оның ішінде қаралатын сот ісі бойынша процеске қатысушы емес адамдардың істі талқылау кезінде қатысуына мүмкіндікті қамтамасыз ету болып табылатынын соттардың назарда ұстағаны жөн. Сондықтан масс-медиа өкілдерінің сот отырысы залына қатысуына және сот отырысының жазбасын жүргізуіне заңсыз тыйым салу жағдайларын жариялылық қағидатына қайшы деп санап, болдырмау қажет.

"Масс-медиа туралы" 2024 жылғы 19 маусымдағы № 93-VIII Қазақстан Республикасы Заңының 67-бабының 2-тармағына сәйкес бұқаралық ақпарат құралдарының Қазақстан Республикасының масс-медиа туралы заңнамасын бұзу арқылы сотқа ықпал етуі Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылыққа алып келеді.

Қолданыстағы заңнаманың нормаларына қатысты сот талқылауының нәтижелерін күні бұрын шешу деп бұқаралық ақпарат құралдарының сот процесі тараптарының бірінің ақтығы туралы не соттың белгілі бір шешім шығаруының заңдылығы мен әділдігі туралы тікелей немесе жанама түрде қоғамдық пікір қалыптастыруға бағытталған хабарламаларды таратуын түсіну керек.";

6) 11-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"11. Судья сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы Конституциялық заңның 39-бабында көзделген негіздер бойынша ғана тәртіптік жауаптылыққа, атап айтқанда:

1) сот істері мен материалдарын қарау кезінде заңдылықты өрескел бұзғаны үшін;

2) судья әдебіне қайшы, мәртебесіне нұқсан келтіретін терiс қылық жасағаны үшiн тартылуы мүмкін.

Осы негіздермен қатар сот төрағасын (сот алқасының төрағасын) тәртіптік жауаптылыққа тарту үшін Конституциялық заңда көзделген лауазымдық міндеттерін тиісінше орындамау тағы бір негіз табылады.

Бұл негіздер тізбесі толық және кеңейте түсіндіруге жатпайды.

Сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы Конституциялық заңның 39-бабы 1-тармағының 1) тармақшасына сәйкес заңдылықты өрескел бұзу деп судья өзінің адал болмауы немесе ұқыпсыздығы салдарынан жол берген, заңды анық және елеулі түрде бұзуы түсініледі.

Заңдылықтың өрескел бұзылу фактісін осы негіз бойынша сот актісінің күшін жойған немесе өзгерткен жоғары тұрған сот сатысы анықтайды және істі қараған судьялардың алқа құрамы қол қойған, судьяны заңдылықты өрескел бұзғаны үшін тәртіптік жауаптылыққа тарту мәселесі жөніндегі ұсынуда көрсетіледі.

Жоғарыда көрсетілген норманы ескере отырып судьяны заңдылықты өрескел бұзғаны үшін тәртіптік жауаптылыққа тарту мәселесі бойынша ұсыну мынадай талаптарға сәйкес келуі тиіс:

сот актісінің күшін жоюға немесе оны өзгертуге негіз болған бұзушылықтар және ұсынуда көрсетілген заңдылықты бұзушылықтар бірдей болуы тиіс;

жол берілген заңдылықты өрескел бұзушылық туралы тұжырымдар ұсынуда уәжделуі тиіс;

ұсыну күші жойылған немесе өзгертілген сот актісімен бір күні шығарылуы тиіс;

ұсыну Сот жюриіне енгізіледі.

Судьяны лауазымынан босату барлық жағдайларда заңда белгіленген тәртіппен және тек заңда көзделген негіздер бойынша жария түрде жүзеге асырылуы тиіс.

Дәлелдемелерді бағалауға байланысты сот актісінің күшін жою немесе оны өзгерту заңды өрескел бұзу болып табылмайды.".

2. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, жалпыға бірдей міндетті болып табылады және 2025 жылғы 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілетін 1-тармақтың 3) тармақшасын қоспағанда, алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы	А. Мерғалиев
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Судьясы, жалпы отырыс хатшысы	Г. Әлмағамбетова

1. Внести в вышеуказанное нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан следующие изменения и дополнения:

1) в пункте 3 абзац третий изложить в следующей редакции:

"В соответствии с частью второй статьи 16 АППК судья вправе высказать свое предварительное правовое мнение по правовым обоснованиям, относящимся к фактическим и (или) юридическим сторонам административного дела.";

2) в пункте 4 в абзаце пятом после слов "в Республике Казахстан" дополнить словами ", если это действие не имеет признаков уголовно наказуемого деяния,";

3) в пункте 6-1 абзац первый действует с 1 июля 2025 года в следующей редакции:

"В соответствии со статьями 9, 14, 16-5, 20 и 21 Конституционного закона о судебной системе и статусе судей ведение личного приема граждан отнесено к исключительным полномочиям председателей судов и председателей судебных коллегий, поэтому другие судьи не вправе вести прием граждан.";

4) в пункте 7 абзац третий изложить в следующей редакции:

"Разъяснить, что уклонение граждан, должностных лиц государственных органов и организаций от добровольного исполнения вступившего в законную силу судебного акта, влечет предусмотренную законом ответственность.";

5) пункт 8 изложить в следующей редакции:

"8. Судам следует иметь в виду, что принцип гласности судебного разбирательства заключается в обеспечении возможности всем лицам, в том числе не являющимся участниками процесса по рассматриваемому судебному делу, присутствовать при его разбирательстве. Поэтому следует исключить, как противоречащие принципу гласности, случаи незаконного отказа представителям масс-медиа присутствовать в зале судебного заседания и производить его фиксацию.

В соответствии с пунктом 2 статьи 67 Закона Республики Казахстан от 19 июня 2024 года № 93-VIII "О масс-медиа" воздействие средств массовой информации на суд, как нарушение законодательства Республики Казахстан о масс-медиа, влечет ответственность, установленную законами Республики Казахстан.

Под предрешением результатов судебного разбирательства, применительно к нормам действующего законодательства, следует понимать распространение средствами массовой информации сообщений, прямо или косвенно направленных на формирование общественного мнения о правоте одной из сторон судебного процесса либо о законности и справедливости вынесения судом определенного решения.";

6) пункт 11 изложить в следующей редакции:

"11. Судья может быть привлечен к дисциплинарной ответственности только по основаниям, предусмотренным статьей 39 Конституционного закона о судебной системе и статусе судей, а именно:

1) за грубое нарушение законности при рассмотрении судебных дел и материалов;

2) за совершение порочащего проступка, противоречащего судейской этике.

Наряду с данными основаниями, еще одним основанием для привлечения к дисциплинарной ответственности председателя суда (председателя судебной коллегии) является ненадлежащее исполнение должностных обязанностей, предусмотренных Конституционным законом.

Этот перечень оснований является исчерпывающим и расширительному толкованию не подлежит.

Согласно подпункту 1) пункта 1 статьи 39 Конституционного закона о судебной системе и статусе судей под грубым нарушением законности понимается очевидное и существенное нарушение закона, которое было допущено судьей вследствие его недобросовестности или небрежности.

Факт грубого нарушения законности устанавливается вышестоящей судебной инстанцией, отменившей или изменившей судебный акт по этому основанию, и указывается в представлении по вопросу привлечения судьи к дисциплинарной ответственности за грубое нарушение законности, подписанном коллегиальным составом судей, рассмотревшим дело.

С учетом вышеуказанной нормы представление по вопросу привлечения судьи к дисциплинарной ответственности за грубое нарушение законности должно соответствовать следующим требованиям:

нарушения, послужившие основанием для отмены или изменения судебного акта, и нарушения законности, отраженные в представлении, должны быть идентичными;

в представлении должны быть мотивированы выводы о допущенном грубом нарушении законности;

представление подлежит вынесению в один день с судебным актом, которым отменен или изменен судебный акт;

представление вносится в Судебное жюри.

Освобождение судьи от должности во всех случаях должно проходить гласно, по установленной законом процедуре и только по предусмотренным законом основаниям.

Отмена или изменение судебного акта, связанные с оценкой доказательств, не является грубым нарушением законности.".

2. Согласно статье 4 Конституции Республики Казахстан настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, является общеобязательным и вводится в действие со дня первого официального опубликования, за исключением подпункта 3) пункта 1, который вводится в действие с 1 июля 2025 года.

Председатель Верховного Суда
Республики Казахстан

А. Мергалиев

Судья Верховного Суда
Республики Казахстан,
секретарь пленарного заседания

Г. Альмагамбетова